2. A wnaiff y Gweinidog ddatganiad am ymagwedd Llywodraeth Cymru at y polisi cyfryngau a chymorth i'r diwydiant cyfryngau yn dilyn y gyfres ddiweddar o ddiswyddiadau? TQ476

Mae angen i chi—. Ni allwn eich clywed chi o hyd, Gweinidog.

Rydym ni'n dal yn methu—. A, dyna ni. Rydym ni'n eich clywed chi—

Dyna ni. Fe wnes i ddad-dawelu fy hun yn gynharach, ond cefais fy ail-dawelu. Diolch yn fawr.

Iawn. Rŷn ni'n eich clywed chi'n glir nawr.

Rydym ni'n iawn nawr. Reit. Diolch yn fawr i Alun Davies am y cwestiwn. Mae'r sector cyfryngau yn allweddol i ddemocratiaeth mewn unrhyw gymdeithas ac y mae polisi cyfryngau Llywodraeth Cymru yn cynnwys cefnogi amrywiaeth o fewn y cyfryngau er mwyn sicrhau gwybodaeth gyson i ddinasyddion, ac felly rydym ni'n gresynu am yr holl golli swyddi sydd yn bosib yn y cyfryngau yng Nghymru mewn gwahanol agweddau yn ystod y misoedd nesaf.

Diolch am hynny. Credaf y bydd cytundeb cyffredinol ar draws pob ochr o'r Siambr fod gwasg a chyfryngau rhydd a chadarn yn hanfodol i unrhyw wlad ac unrhyw ddemocratiaeth—cyfryngau sy'n gallu hysbysu, craffu, dal gwleidyddion ar bob ochr i gyfrif, creu llwyfan i ni siarad gyda'n gilydd fel cenedl, adlewyrchu ein hanghenion fel gwlad, a rhannu ein diwylliant a'n hanes gyda'n gilydd. Ond rydym wedi gweld ein gallu i wneud hyn yng Nghymru yn lleihau dros nifer o flynyddoedd ac yn arbennig dros yr ychydig wythnosau diwethaf. Rydym wedi gweld bod Reach plc yn amsugno gormod o swyddi a chreadigaethau golygyddol a phenderfyniadau golygyddol yng Nghymru i rannau Seisnig o'r system, lle nad oes unrhyw wybodaeth am ein hanghenion na dealltwriaeth o'n democratiaeth. Rydym wedi gweld yr un peth yn digwydd gyda Newsquest a, Llywydd, wrth i mi godi i siarad heddiw, rydym yn clywed bod dros 500 o swyddi'n mynd o fewn y BBC a gwyddom y bydd hynny'n cael effaith ar y BBC yng Nghymru. Byddwn i'n dadlau na fu unrhyw reoleiddio effeithiol ar ddarlledu gwasanaeth cyhoeddus ers rhai blynyddoedd. Mae corfforaethau cyfryngau preifat yn bodoli i greu gwerth i gyfranddalwyr ac nid i wasanaethu pobl Cymru. Felly, Gweinidog, onid yw'n bryd i Lywodraeth Cymru, a byddwn yn dweud y Senedd hon hefyd, weithio gyda'i gilydd i greu modelau newydd a fydd yn diwallu anghenion a buddiannau pobl yn y wlad hon—modelau cydweithredol, lle y rhoddwn bobl yn gyntaf yn hytrach na dim ond elw, a lle mae'r cyfryngau'n gwasanaethu ein gwlad ni, ac nid ni'n gwasanaethu eu hanghenion nhw?

Gweinidog, rwyf hefyd yn credu bod angen adolygu Ofcom ar frys. Ers blynyddoedd lawer, mae Ofcom wedi methu Cymru ac wedi methu â sicrhau rheoleiddio darlledu gwasanaeth cyhoeddus yn effeithiol, ac mae'r methiant hwnnw i'w weld ar ein sgriniau teledu ac yn cael ei glywed ar y radio ddydd ar ôl dydd. Ond, ar yr un pryd, Gweinidog, mae gofyniad, rwy'n credu—efallai drwy'r Senedd hon yn hytrach na thrwy Lywodraeth Cymru—i sicrhau cyllid er mwyn sicrhau bod mynediad sylfaenol i wybodaeth sylfaenol am ein democratiaeth a'r cyfreithiau sy'n bodoli yn y wlad hon. Rwy'n bryderus iawn ac yn pryderu'n fawr am y bobl a fydd yn colli eu bywoliaeth dros yr wythnosau a'r misoedd nesaf hyn. Mae angen inni estyn allan at y bobl hynny, at y newyddiadurwyr hynny, sydd weithiau'n gwneud ein bywydau mor anghyfforddus ag yr ydym yn ei haeddu. Ond mae angen cyfryngau a gwasg egnïol a hanfodol bob amser i'n dwyn ni i gyd i gyfrif ac i roi gwybod i bobl Cymru am yr hyn sy'n digwydd o ran llywodraethu a chyfreithiau, ond hefyd i'n galluogi ni i fyw bywyd llawn fel cenedl.

Diolch, Alun. Fedraf i ddim anghytuno ag unrhyw beth sydd wedi ei ddatgan yn y cwestiwn yna. Fy ymateb cyntaf i yw dweud fy mod i wedi gofyn i swyddogion sicrhau ein bod ni'n cael cyfle i gwrdd yn fuan gyda swyddogion yr undeb newyddiadurol yn y de ac yn y gogledd, oherwydd mae cyfryngau Cymru, y papurau megis y Western Mail, papur y Daily Post yn y gogledd—mae hyn i gyd yn cael ei effeithio gan yr hyn y mae'r cwmni yma yn ei fwriadu. Ac felly dwi'n edrych ymlaen at y cyfarfod yna, ac mi wnaf i sicrhau fy mod i'n dod ag adroddiad o unrhyw gyfarfod felly yn ôl i Senedd Cymru, ac felly os oes yna ddymuniad i gael cydweithrediad aml-bleidiol er mwyn ymateb i'r sefyllfa yma, yna rydw i'n gefnogol iawn i hynny. Yn y cyfamser, mae gyda ni gyfraniad rydym ni wedi ei wneud drwy ein cronfeydd unigol yn y Llywodraeth i gefnogi newyddiaduraeth, ac mi fyddwn ni'n parhau i wneud hynny. Mae hynny ar raddfa gymunedol, nid ar raddfa genedlaethol.

Mae gennyf nifer o fuddion i'w datgan yma. Rwy'n newyddiadurwr, rwy'n aelod o Undeb Cenedlaethol y Newyddiadurwyr, rwyf hefyd yn aelod o'n Senedd genedlaethol sy'n gwerthfawrogi—fel pob un ohonom yma—bwysigrwydd craffu effeithiol ar ein sefydliadau democrataidd, ac rwy'n ddefnyddiwr cyfryngau Cymreig, sy'n gwybod pa mor hanfodol yw hi fod stori Cymru yn cael ei gweld a'i darllen a'i chlywed a'i thrafod gan bobl Cymru. Fe ddylem i gyd fod yn poeni am y syniad bod pileri allweddol newyddiaduraeth yng Nghymru wedi'u huno'n olygyddol â sefydliadau newyddion eraill nad ydynt wedi'u lleoli yng Nghymru ac nad ydynt yn canolbwyntio mewn unrhyw ffordd ar Gymru. Rwy'n poeni, wrth gwrs, am yr holl newyddiadurwyr y bydd hyn yn effeithio arnyn nhw, ond rwy'n hynod bryderus am yr hyn y mae'n ei olygu i'n cenedl ni. A wnaiff y Gweinidog bopeth o fewn ei allu i ymyrryd, i bwyso ar Reach i ailfeddwl, i bwyso am bwyslais ganddyn nhw, nid ar dorri a rhedeg efallai, ond ar geisio creu menter newyddion gynaliadwy a gwirioneddol ledled Cymru o fewn eu sefydliad ehangach? Ond hefyd, gyda'r farchnad-os gallwn ei alw'n hynny—sy'n amlwg yn methu yma, a wnaiff addo rhoi fframweithiau a mecanweithiau cefnogi ar waith a all helpu i gynnal lluosogrwydd o ran newyddiaduraeth annibynnol yng Nghymru?

Diolch yn fawr am y cwestiwn yna, Rhun. Mae annibyniaeth newyddiaduraeth, yn gyntaf, yn hollbwysig, ac felly mae gen i wastad wedi bod amheuon am gyfraniad gwladwriaethol neu lywodraethol yn uniongyrchol i'r cyfryngau, oherwydd dwi ddim yn credu bod hynny'n briodol. Dwi wedi cael achos i fod yn gresynu sawl gwaith yn y gorffennol ynglŷn ag amharodrwydd cyfryngau i fod yn annibynnol oddi wrth eu cyllidwyr, ac mae bod yn annibynnol o lywodraeth yr un mor bwysig—yn bwysicach i fi—na bod yn annibynnol oddi wrth Rupert Murdoch, fel yr oedd hi yn y gorffennol. Ac felly, dwi yn ymrwymo i chwilio am ffyrdd amrywiol, ond mae'n rhaid inni geisio gweithredu yn gynt yn y mater yma, a dyna pam dwi'n edrych ymlaen at gyfarfod y swyddogion o undeb y newyddiadurwyr, a dwi hefyd yn ymrwymo i ofyn am gyfarfod gyda phenaethiaid Reach a dwi am sicrhau bod gyda ni o leiaf ddau bapur dyddiol yng Nghymru, yn y de ac yn y gogledd, y Western Mail a'r Daily Post, sydd o leiaf yn bapurau cenedlaethol Cymreig.

Jenny Rathbone.

Ydych chi wedi fy ngalw i?

Do, fe wnes i, Jenny.

Mae'n ddrwg gennyf, nid oeddwn wedi eich clywed chi; roedd y sain braidd yn dawel. Diolch yn fawr am fy ngalw i. Mae'n dda clywed bod y Dirprwy Weinidog yn mynd i gynnal trafodaethau gyda'r undebau ar y mater hwn, ond nid wyf erioed wedi bod o blaid cael deddfwriaeth ar wahân ar gyfer y cyfryngau, oherwydd er bod gan bapurau newydd lleol a radio lleol a theledu lleol rôl bwysig iawn i'w chwarae, rydym yn dal i orfod dibynnu ar lawer o'r sefydliadau sy'n cael eu cyhoeddi mewn mannau eraill i gael gwybodaeth am y byd yr ydym yn byw ynddo, a hynny ar lefel y DU gyfan. Ond mae'n ffaith drist bod cyfryngau'r DU bellach yn cael eu dominyddu gan ddau sefydliad ac yn cael eu harwain gan bobl y mae eu cymhwyster o ran bod yn addas a phriodol yn sicr yn amheus. Felly, mae'n bwysig sylweddoli bod Reach—y sefydliad sydd bellach yn berchen ar y Western Mail, WalesOnline a'r Daily Post, a llawer o gyfryngau rhanbarthol eraill—yn cael ei ddominyddu gan Richard Desmond, sy'n enwog am iddo wneud ei arian cychwynnol drwy bornograffi a'i berthynas agos iawn ag o leiaf un Gweinidog yn Llywodraeth y DU. Roedd gan y cwmni hwn drosiant o £150 miliwn llynedd ac mae disgwyl y bydd yn dal i fod â throsiant o £100 miliwn, ac eto maen nhw'n diswyddo pobl, ac yn torri swyddi er eu bod wedi defnyddio cynllun cadw swyddi'r coronafeirws. Ac, wrth gwrs, y mogwl cyfryngau arall sy'n dominyddu ein gwasanaethau papur newydd, teledu a thanysgrifio ar-lein yw Rupert Murdoch, ac i'r rhai a wyliodd ran gyntaf y rhaglen ddogfen ar Murdoch neithiwr, cawsom ein hatgoffa gan un cyfrannwr mai prif flaenoriaethau Mr Murdoch yw Rupert Murdoch, Rupert Murdoch, Rupert Murdoch. Mae'r ddau fogwl hyn bellach yn dominyddu'r holl ddiwydiant yn y DU, felly beth all Cymru ei wneud mewn gwirionedd ynglŷn â hyn mewn cydweithrediad â Senedd y DU a Llywodraeth y DU. Mae'n anodd gwybod sut y mae'r DU yn mynd i ymateb o ystyried ei pherthynas agos iawn â Mr Richard Desmond. A tybed beth mae'r Dirprwy Weinidog yn credu y gallwn ni ei wneud i geisio gwneud yn iawn am reoleiddio'r cyfryngau, fel nad ydyn nhw'n creu'r pethau poblogaidd, neis-neis hynny i dynnu sylw pobl oddi ar y dasg bwysig y dylai'r Llywodraeth a'r deddfwrfeydd roi ystyriaeth iddi.

Diolch, Jenny. Nid yw'r cyfryngau, y cyfryngau darlledu, wedi'u datganoli i ni, ac fe wyddoch fy mod i wedi cymryd y safbwynt dros y blynyddoedd nad oeddwn yn barod i weld un rhan o ddarlledu cynhyrchu diwylliannol yn cael ei datganoli, pan nad oedd modd, mewn meysydd eraill, i ni ddylanwadu arnynt. Rwy'n credu bod dau lwybr i'w dilyn yma. Rhaid cael trafodaeth ddifrifol iawn rhwng y Gweinidogion diwylliannol ar draws gwledydd y DU am y modd y mae crynhoad o'r cyfryngau wedi datblygu hyd yn oed mwy o fygythiad i ddemocratiaeth yn y 10 mlynedd diwethaf nag yr oedd cyn hynny hyd yn oed. Felly, fe ddylem ni sicrhau bod mater annibyniaeth y cyfryngau, lluosogrwydd ffynonellau, lluosogrwydd sianelau gwybodaeth yn destun pryder canolog i ni, oherwydd fel y cytunodd pawb sydd wedi siarad am y mater hwn hyd yn hyn arno, mae'n beth hollol allweddol i ddemocratiaeth.

Ond, mae yna agwedd arall hefyd, rwy'n credu, sydd yr un mor bwysig, ac rwy'n falch eich bod wedi sôn am y cysylltiadau rhyngwladol. Rhaid inni ddeall na allwn ddarparu cyfryngau annibynnol priodol yng Nghymru ar sail eu hail-greu o ran goruchafiaeth ranbarthol drawsffiniol, a dyma sy'n digwydd yn yr achos hwn. Felly, rhaid inni ymateb i hyn hefyd. Fel Llywodraeth, mae angen inni gael polisi ar gyfer cyfathrebu sy'n ein galluogi i gael llais clir—llais democrataidd clir—i bob un ohonom sy'n cymryd rhan yn y broses ddemocrataidd yng Nghymru.

Diolch i'r Dirprwy Weinidog.