5. Datganiad gan y Gweinidog Tai a Llywodraeth Leol: Tai, Tlodi a Chymunedau

Part of the debate – Senedd Cymru am 5:18 pm ar 15 Medi 2020.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Mark Isherwood Mark Isherwood Conservative 5:18, 15 Medi 2020

(Cyfieithwyd)

Diolch am eich datganiad. Fe wnaethoch chi gyfeirio at bobl a gafodd gymorth i gael llety dros dro neu mewn argyfwng. Sut ydych chi felly'n ymateb i'r adroddiad a ryddhawyd gan Archwilio Cymru ar 23 Gorffennaf ynglŷn ag osgoi sefyllfa lle mae pobl yn dychwelyd i gysgu ar y stryd ar ôl y pandemig, a ganfu fod hyd at £209 miliwn yn cael ei wastraffu'n flynyddol gan y sector cyhoeddus yng Nghymru yn ymateb i gysgu ar y stryd, ond nid yn ei ddatrys, ac a oedd yn cyfeirio at enghreifftiau o gylch dieflig i ddefnyddwyr gwasanaeth a gynorthwyir oddi ar y strydoedd i mewn i lety dros dro ond heb y cymorth angenrheidiol i fynd i'r afael ag achosion sylfaenol eu digartrefedd ac a oedd yn aml iawn yn dychwelyd i'r sefyllfa yr oedden nhw ynddi yn wreiddiol.

Rydych yn cyfeirio at y cynnydd yn y cyfnod rhybudd ar gyfer troi allan i chwe mis, ac eithrio oherwydd ymddygiad gwrthgymdeithasol. A ydych chi felly—ac rydych chi wedi mynd i'r afael â hyn yn rhannol—yn cydnabod yr angen i amddiffyn tenantiaid a landlordiaid, yn enwedig yng ngoleuni dibyniaeth gynyddol pobl ar y sector rhentu preifat ar gyfer tai a'r effaith niweidiol y mae'r pandemig wedi'i chael ar y sector? Mae'r rhan fwyaf o landlordiaid yn gosod un neu ddau eiddo. Mae llawer yn dibynnu ar yr incwm hwnnw ar gyfer eu costau byw beunyddiol, er enghraifft landlord a ddywedodd wrthyf, 'Y tŷ yr wyf fi'n berchen arno yw fy unig eiddo. Rwy'n dibynnu ar y rhent fel fy unig incwm ar gyfer costau byw wrth i mi nesáu at oedran pensiwn y wladwriaeth. Fe'i rhentiais ar denantiaeth chwe mis. Mae'r cyfnod hwnnw bellach ar ben ac mae'r tenantiaid bedwar mis ar ôl ei hôl hi ar hyn o bryd, wedi rhoi'r gorau i gyfathrebu â mi neu fy asiantau, ac wedi fy ngadael gyda'r sefyllfa enbyd o beidio â chael incwm ond â biliau i'w talu o hyd. Bydd hyn yn parhau am gyfnod hir nawr. Rwy'n 63 oed, nid oes gennyf bensiwn, dim gwaith, rwy'n byw mewn cwch cul ar hyn o bryd, ac mae fy sefyllfa ariannol yn mynd yn annioddefol, ac rwy'n ofni am fy iechyd meddwl.'

Sut ydych chi'n ymateb i awgrymiadau, felly, gan Gymdeithas Genedlaethol y Landlordiaid Preswyl nid yn unig i fabwysiadu cynllun benthyciadau tenantiaid cost isel neu ddi-log ar gyfer ôl-ddyledion sy'n gysylltiedig â COVID-19, y cyfeirioch chi ato, ond i dalu'r landlord—neu a all fod—a mecanwaith i landlordiaid gael grantiau pryd nad yw rhentwyr yn fodlon cyfathrebu neu wneud cais eu hunain? Mae hyn yn arbennig o berthnasol i landlordiaid pryd dechreuodd achosion meddiant cyn yr arhosiad ac i'r rhai lle mae ôl-ddyledion wedi cronni nad ydynt yn gysylltiedig â COVID.

Sut ydych chi'n ymateb i'r alwad gan Gymdeithas Seicolegol Prydain i Lywodraeth Cymru ymrwymo i ddatblygu strategaeth wrthdlodi drawsadrannol gynhwysfawr sy'n rhoi seicoleg wrth wraidd ei dull gweithredu a theuluoedd a chymunedau wrth wraidd ei chynlluniau o ran adfer o'r coronaferiws?

Sut ydych chi'n ymateb i'r datganiad gan yr Ymddiriedolaeth Adeiladu Cymunedau, yr elusen Gymreig sy'n rhedeg y rhaglen Buddsoddi Lleol a ariennir gan y loteri, menter datblygu cymunedol fwyaf Cymru sy'n seiliedig ar asedau, bod diwylliant sector cyhoeddus o weithredu, nid cydweithredu, wedi erydu gallu ac ymddiriedaeth cymunedau, ac wedi lleihau seilwaith cymdeithasol, ac y gall gwella'r gefnogaeth i bobl leol wneud y pethau sy'n bwysig iddynt helpu i fynd i'r afael ag effaith tlodi, datblygu sgiliau lleol a hybu iechyd a lles?

Sut ydych chi'n ymateb i'r datganiad gan Hafod, y darparwr tai, gofal a chymorth di-elw bod angen i fynd i'r afael ag achosion, nid symptomau, ac, felly, canolbwyntio ar gryfderau cymunedol a dinasyddion i helpu pobl i gymryd perchnogaeth i gyflawni eu huchelgeisiau personol a chyfunol?

Sut ydych chi'n ymateb i alwad Sefydliad Nationwide am ymrwymiad i gefnogi cynlluniau tai yng Nghymru y mae cymunedau yn arwain arnynt fel rhan annatod o ddarparu tai fforddiadwy?

Sut ydych chi'n ymateb i alwadau Tai Pawb am hawl ddynol i dai digonol yng Nghymru, tai hygyrch, i sicrhau bod pobl anabl yn gallu byw'n annibynnol gyda hyder, a llety i ffoaduriaid? Mae ffoaduriaid yng Nghymru yn wynebu rhwystrau sylweddol o ran dod o hyd i lety a chymorth priodol unwaith y rhoddir caniatâd i aros, gan lesteirio eu gallu i integreiddio ac osgoi tlodi.

Sut ydych chi'n ymateb i alwad Sefydliad Bevan i Lywodraeth Cymru annog awdurdodau lleol i sefydlu un man canolog i wneud cais am brydau ysgol am ddim, ar gyfer grant datblygu disgyblion a chynllun gostyngiadau'r dreth gyngor, gan ei gwneud hi'n haws i deuluoedd mewn tlodi elwa ar y rhain?

A sut, yn olaf, ydych chi'n ymateb i alwad NEA Cymru am strategaeth tlodi tanwydd newydd ddisgwyliedig Llywodraeth Cymru i helpu'r rhai sydd â'r angen mwyaf, gan ddechrau gyda'r gwaethaf yn gyntaf, gwella effeithlonrwydd ynni cartref, helpu i leihau biliau ynni a hybu incwm aelwydydd? Rwy'n gwybod bod a wnelo hyn i gyd ag amrywiol addrannau, ond mae'n allweddol i bob un ohonom ni. Diolch.