5. Datganiad gan y Gweinidog Tai a Llywodraeth Leol: Tai, Tlodi a Chymunedau

Part of the debate – Senedd Cymru am 5:35 pm ar 15 Medi 2020.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Julie James Julie James Labour 5:35, 15 Medi 2020

(Cyfieithwyd)

Y cam nesaf yw sicrhau bod gennym ni y tai digonol sydd eu hangen i alluogi pobl i orfodi'r hawl i dai digonol. Does dim diben rhoi'r hawl i bobl gael tai digonol os nad oes digon o dai digonol yn y pen draw. Felly, gan neidio at y darn lle roeddech chi'n sôn am dai cymdeithasol, rhan fawr o'n cynllun digartrefedd rhan 2 yw symud pobl o'r llety dros dro ac argyfwng i dai cymdeithasol parhaol o ansawdd da, a rhan fawr iawn o'r ceisiadau cyfalaf a gyflwynwyd gan awdurdodau lleol a phartneriaid ac yr ydym ni wedi gallu eu cymeradwyo, yw adeiladu tai cymdeithasol, yn enwedig dulliau modern o adeiladu tai cymdeithasol, sy'n niwtral o ran carbon neu yn garbon oddefol—nifer o bethau.

Felly, rwy'n falch iawn o hynny. Gallwn gynyddu ein stoc gymdeithasol ar unwaith o ganlyniad i hynny. Rydym ni hefyd yn ystyried cynlluniau i alluogi cynghorau a Landlordiaid Cymdeithasol Cofrestredig i brynu tir oddi wrth y sector preifat—rydym yn dal i edrych ar hynny—oherwydd drwy wneud hynny, gallwn annog ein hadeiladwyr yn y sector preifat, yn enwedig ein busnesau bach a chanolig eu maint, i adeiladu yn unol â safonau tai cymdeithasol, fel y gallwn ni barhau i adeiladu'r stoc tai cymdeithasol honno os bydd dirwasgiad. Ac, wrth gwrs, mae gennym y cynllun sector preifat ar waith lle gall landlord sector preifat sy'n poeni am allu parhau i dderbyn incwm mewn cyfnod ansicr, a'r holl oblygiadau ynghlwm â hynny, drosglwyddo ei dŷ i landlord cymdeithasol am bum mlynedd a chael y lwfans tai lleol gwarantedig, a gwarant hefyd y bydd ei dŷ'n cael ei ddychwelyd ato yn unol â safon tai cymdeithasol. Felly, bargen dda iawn a byddwn yn annog holl landlordiaid y sector preifat i ymchwilio iddi, oherwydd mae hynny'n ffordd o sicrhau eich bod yn cael yr incwm hwnnw ac nad oes gennych y pryder o orfod ymdrin â hynny eich hun. Mae'n golygu y gallwn ni roi tenantiaethau diogel i bobl, sy'n amlwg yn llawer gwell. Ac yna mae gennym ni, wrth gwrs, gynlluniau uchelgeisiol iawn. Rydym yn bur ffyddiog y byddwn yn gallu cynyddu nifer y tai cymdeithasol yn sylweddol, hyd yn oed yn yr hyn sydd ar ôl o'r Senedd Gymreig hon ac yna'n sicr yn y tymor seneddol canlynol. Ac rwy'n siŵr y bydd pa Lywodraeth bynnag sydd mewn grym eisiau gwneud hynny; mae'n ymddangos bod consensws eang ar draws y Siambr y dylid gwneud hynny. Felly, rwy'n falch iawn o hynny, ac mae cryn dipyn o hyder y byddwn yn gallu cynyddu hynny mewn gwirionedd. Rydych chi wedi fy nghlywed yn siarad am gynyddu hynny yn fwy ac ynghynt. Rydym ni mewn lle da i ddweud ein bod yn gwneud hynny.

O ran y benthyciadau arbed tenantiaeth, dim ond i ddweud fy mod yn cytuno'n llwyr â chi nad dyma'r amser i gynyddu dyled pobl. Felly, dyna pam yr ydym ni wedi llwyddo i negodi'r gyfradd ganrannol flynyddol hon o 1 y cant. Doedd hi ddim yn bosib cael cyfradd o ddim, am amryw o resymau nad oes gen i amser i ymhelaethu arnynt yn y fan yma, neu bydd y Llywydd yn colli amynedd gyda mi, ond mae 1 y cant yn elw bach iawn i bobl ei ystyried. A dim ond i ddweud, wrth gwrs, nad ydym yn cynyddu eu dyled heblaw am un sy'n unol â'r ganran fechan honno. Mae hon yn ddyled a ddaeth i fodolaeth am nad ydyn nhw wedi gallu talu eu rhent heb fod unrhyw fai arnyn nhw ac ati, drwy amgylchiadau anodd. Rwy'n mynd i fanteisio ar y cyfle hwn i ddweud ein bod yn annog pobl i dalu eu rhent lle gallan nhw, oherwydd gall yr ôl-ddyledion fod yn anodd iawn. Ond yna telir y benthyciad i'r landlord oherwydd felly caiff y rhent ei dalu, fel na ellir troi'r person hwnnw allan am beidio â thalu ei rent oherwydd bydd wedi talu ei rent. Felly, dyna holl ddiben hynny. Mae'n osgoi hynny. Ac felly, o'n safbwynt ni fel Llywodraeth, mae'n beth da iawn hefyd, oherwydd yr hyn yr ydym ni eisiau yw ein bod eisiau i bobl aros yn eu cartrefi—eu cartrefi nhw yw'r rhain. Nid ydym ni eisiau iddyn nhw fod yn ansicr a gorfod gadael yn y pen draw, ac yna mynd ar ofyn dewisiadau tai'r awdurdod lleol gan ddweud, 'Dewch o hyd i rywle arall i mi fynd.' Mae hwn yn fuddsoddiad pwysig iawn gan y Llywodraeth i sicrhau y gall pobl wneud hynny ac, yn amlwg, bu'n rhaid i ni edrych yn ofalus ar yr hyn y credwn ni fydd cyfradd yr ad-dalu ac yn y blaen. Ond mae'r Llywodraeth wedi penderfynu bod hynny'n fuddsoddiad da i'w wneud yn y bobl hynny. Mae'r rhan fwyaf o bobl eisiau talu eu rhent, maen nhw eisiau aros yn eu tŷ, felly rwy'n falch iawn ein bod ni wedi gwneud hynny, ond roeddwn i eisiau ei gwneud hi'n glir mai dyna yr ydym ni yn ei wneud, oherwydd rwy'n cytuno â chi ynghylch peidio â chynyddu rhenti pobl. Yn sicr, nid yw'n achub croen y landlord oherwydd, wrth gwrs, mae gan y landlord hawl i'w rent. Felly, dyna'r drefn.

Ymhellach i'r dyfodol, rwyf eisiau ystyried achub morgeisi. Nid wyf mewn sefyllfa i siarad am hynny eto, ond os bydd y dirwasgiad yn dwysáu fel y disgwyliwn, yna bydd nifer o bobl a fydd yn mynd i drafferthion o ran ad-dalu morgeisi. A byddwn yn ystyried beth y gallwn ni ei wneud i'w helpu drwy ganiatáu iddyn nhw droi eu morgais yn daliadau rhent, a mynd â'r cartrefi hynny i berchnogaeth gymdeithasol. Gwnaethpwyd hynny yn y dirwasgiad diwethaf hefyd. Nid wyf wedi cyrraedd y cam yna eto, ond rwy'n sicr yn ceisio ymchwilio i bethau fel hynny. A'r rheswm yr wyf yn sôn am hynny, Llywydd, yw os oes gan unrhyw Aelodau unrhyw syniadau gwych eraill o'r math hwnnw, byddwn yn falch iawn o'u clywed, oherwydd nid ni yw ffynhonnell yr holl wybodaeth, ac mae pobl ar draws y Siambr wedi cael syniadau da yn y fan yma, felly hoffwn i bobl ddod ymlaen a'u rhannu â ni, os yw hynny'n bosib.

Ac yna mae'r peth olaf ynglŷn â'r system gynllunio. Byddwch yn gwybod ein bod ni wedi newid y polisi ar dir sy'n eiddo i Lywodraeth Cymru fel bod gennym ni 50 y cant o dai fforddiadwy ar bob cynllun ar dir Llywodraeth Cymru. Rydym ni yn annog hynny ar gyfer darnau eraill o dir yn y sector cyhoeddus ledled Cymru. Rydym yn sgwrsio ag awdurdodau lleol ynglŷn ag elwa i'r eithaf ar hynny. Ac yna, wrth gwrs, awdurdodau lleol—mater i awdurdodau lleol yw hynny, nid yr arolygwyr cynllunio. Mater i awdurdodau lleol yw sicrhau bod eu cynllun datblygu lleol yn pennu llawer iawn o dai cymdeithasol ar gyfer eu tir. Felly, dyna'r ffordd ymlaen, ac rwy'n falch iawn o'r system hon sydd gan Gymru sy'n seiliedig ar gynlluniau. Yn fuan, Llywydd, byddwn yn cyflwyno'r fframwaith datblygu cenedlaethol ochr yn ochr â Pholisi Cynllunio Cymru. Mae'n sicr yn un o'r fframweithiau mwyaf blaengar yn unman yn y Deyrnas Unedig ac, mewn gwirionedd, yn eithaf da hyd yn oed i orllewin Ewrop. Felly, rydym yn falch iawn ohono. Ond dim ond yr hyn sydd o'i flaen y gall yr arolygydd cynllunio ei wneud. Felly, os nad yw'r CDLl yn nodi hynny, ni all wneud dim yn ei gylch. Felly, mae angen inni sicrhau bod y cynllun yn rhan o hynny a bod gan bobl leol lais mawr o ran ffurf y cynllun hwnnw wrth adeiladu'r tai hynny. Diolch, Llywydd.