Hoffwn ddechrau drwy ddiolch yn fawr i'r holl staff addysg uwch ac addysg bellach ac wrth gwrs, i'r disgyblion am eu hymdrechion yn ystod y pandemig trychinebus hwn, yn enwedig yng ngogledd Cymru. Er gwaethaf yr holl anawsterau hyn, roedd yn ddiddorol gweld gwyddonwyr ym Mhrifysgol Bangor yn gweithio gyda Dŵr Cymru ac United Utilities i fonitro lefelau cefndirol o'r coronafeirws mewn dŵr gwastraff; mae myfyrwyr fel Caitlin Garrett o Goleg Llandrillo yn parhau i edrych tua'r dyfodol ac i ymarfer a datblygu ei sgiliau gartref; mae Busnes@LlandrilloMenai yn cyhoeddi y byddai ei 50 a mwy o raglenni hyfforddi proffesiynol bellach yn gymorthdaledig, hyd at 100 y cant o'r gost hyfforddi tan 31 Awst 2021.

Drwy'r amgylchiadau mwyaf heriol, mae myfyrwyr wedi parhau i astudio ac mae colegau wedi parhau i fod yn greadigol. Rhaid bod hynny'n rhoi rhywfaint o obaith i ni ar gyfer y dyfodol. Fodd bynnag, mae'n wir fod COVID-19 wedi taro'r sector hwn yn galed. Dangosodd arolwg diweddar gan Undeb Cenedlaethol y Myfyrwyr fod dros chwarter y myfyrwyr prifysgol yn methu manteisio ar ddysgu ar-lein, fod dros draean o'r farn nad oedd y ddarpariaeth ar-lein yn dda, a bod 15 y cant o fyfyrwyr heb yr offer angenrheidiol i allu manteisio ar ddysgu ar-lein. Credaf fod hyn yn ddifrifol dros ben a hoffwn gael sicrwydd gan y Gweinidog heddiw ei bod yn cydweithio, ei bod yn rhyngweithio â'r prifysgolion i sicrhau bod camau ar waith i alluogi pob myfyriwr i ddysgu ar-lein os oes angen. Cefnogir yr angen am weithredu o'r fath gan ColegauCymru, a ddywedodd fod diffygion sylweddol o hyd yn y ddarpariaeth o offer TGCh, meddalwedd a chysylltedd, a chyda hynny, daw'r risg o gynyddu'r gagendor digidol. Felly, Weinidog, a wnewch chi egluro pa gamau rydych yn eu cymryd i sicrhau bod y £3.2 miliwn a ddarperir ar gyfer offer digidol megis gliniaduron i fyfyrwyr addysg bellach wedi cael ei ddefnyddio'n effeithiol?

Nawr, yn ddi-os, rwy'n croesawu'r ffaith bod Llywodraeth Cymru wedi dyrannu adnoddau ariannol ychwanegol. Fodd bynnag, mae ColegauCymru yn parhau i fynegi pryderon nad yw'r arian ychwanegol y cytunwyd arno hyd yma yn ddigon i sicrhau bod y sector addysg bellach yn cael ei ddiogelu ar gyfer y dyfodol yn ogystal â sicrhau ei fod yn gallu cynllunio ar gyfer ail gyfnod posibl o gyfyngiadau symud. Maent yn nodi pwynt dilys iawn: pa wersi a ddysgwyd o'r don gyntaf a fydd o fantais i'n myfyrwyr a'n haddysgwyr proffesiynol pe baem yn wynebu'r cyfyngiadau symud pellach a allai ddigwydd?

O gofio fy mod yn credu y dylai addysg gael ei hariannu'n deg, rhaid i fyfyrwyr gael gwerth am arian yn gyfnewid am y buddsoddiad y maent yn ei wneud. Mae'r pandemig wedi tynnu sylw at anghydraddoldeb mewn perthynas â ffioedd, felly mae angen tegwch ar draws y sector. Ceir cwrs gradd er anrhydedd ar-lein yn y Brifysgol Agored am oddeutu £2,000 y flwyddyn, felly sut y gall fod yn iawn fod rhai myfyrwyr yn talu £9,000 am ddysgu ar-lein yn bennaf? Dylai Llywodraeth Cymru weithio gyda phrifysgolion, efallai, i roi ad-daliad rhannol o rai o'u ffioedd i fyfyrwyr. Nawr, byddai hyn yn hwb cadarnhaol i'r 78 y cant o fyfyrwyr yng Nghymru sy'n poeni am eu harian oherwydd coronafeirws. Fodd bynnag, rwyf fi hyd yn oed yn sylweddoli nad yw hyn yn syml. Byddai gostwng y ffioedd yn arwain at lai o incwm. Yn wir, mae ffioedd dysgu'n creu cyfanswm o £892 miliwn. Dyna 54.7 y cant o incwm prifysgolion yng Nghymru. Yn yr un modd, mae prifysgolion Cymru eisoes wedi dioddef colledion incwm sylweddol iawn mewn perthynas â gweithgarwch llety, cynadleddau a digwyddiadau. Serch hynny, rhaid cael tegwch, a dylai Llywodraeth Cymru ystyried sut y gellid lleihau ffioedd yn gynaliadwy, a dylai colegau a phrifysgolion adolygu cyflogau cangellorion a'r defnydd o gronfeydd wrth gefn. Mae gan Brifysgol Bangor gronfeydd wrth gefn anghyfyngedig sy'n gyfanswm o 144 y cant o'u hincwm. Felly, rhaid cael peth arloesedd a meddwl radicalaidd yma.

Rhaid cyflwyno unrhyw newid yn ofalus, oherwydd mae'n ffaith bod prifysgolion Cymru'n cael effaith ganlyniadol gwerth dros £5 biliwn ar economi Cymru ac maent yn cynnal bron i 50,000 o swyddi yng Nghymru. Ni ellir bygwth hyn, sy'n dod â mi at fy mhwynt olaf: ni ellir bygwth dyfodol y celfyddydau ychwaith. Nawr, mae'r Gweinidog wedi cyfaddef pryder am rai gweithgareddau cerddoriaeth mewn ysgolion. Gallai hyn effeithio ar fyfyrwyr sy'n astudio'r cyrsiau creadigol hyn. Fel y cyfryw, rwy'n cefnogi galwadau i fynd i'r afael â phryderon ynglŷn â lleihau maes llafur rhai cyrsiau, a fydd wedyn yn cyfrannu at ganiatáu gwell gofynion mynediad i golegau a phrifysgolion. Diolch.