Ddirprwy Lywydd, mae'n bleser gennyf ddilyn yr araith honno gan Jenny Rathbone, oherwydd rwy'n falch o ddweud fy mod yn un o raddedigion Prifysgol Caerdydd. Cefais bleser mawr a dysgu llawer yn ystod fy amser yno, rhwng 1981 a 1984, ac rwy'n falch o ddweud bod y brifysgol, ers i mi adael, wedi ffynnu—wedi parhau i ffynnu yw'r hyn y bwriadwn ei ddweud. Fel yr amlinellodd Jenny, mae bellach yn brifysgol Grŵp Russell ac mewn perthynas ag ymchwil, hi yw ein prifysgol gryfaf o gryn dipyn, gyda rhan enfawr i'w chwarae mewn sawl maes.

Rwy'n falch fod Jenny wedi sôn am economeg a gwyddorau cymdeithasol a'r ymchwil y bydd Caerdydd yn ei wneud wrth inni adeiladu'r adferiad ar ôl COVID, a bydd yn eithriadol o bwysig. Ond roeddwn am edrych ar yr ymchwil i faterion meddygol, a COVID yn arbennig. Gobeithio y bydd yr Aelodau'n caniatáu i mi ddefnyddio'r holl enghreifftiau o Brifysgol Caerdydd, oherwydd rwy'n credu eu bod mor arloesol.

Ym mis Gorffennaf, cyhoeddodd Prifysgol Caerdydd brosiect ledled y DU a edrychai ar COVID a'r effaith ar ddiagnosis o ganser, a pha mor aml y clywsom yn ein dadleuon am oblygiadau methu cael diagnosis cynnar o ganser, oherwydd mae pobl yn rhy ofnus i wneud defnydd o ddiagnosteg ar hyn o bryd oherwydd COVID? Mae'r astudiaeth hon yn un a wnaed ar y cyd â Cancer Research UK ac un neu ddwy o brifysgolion eraill yn Lloegr, a bydd yn archwilio ymddygiad ac agweddau'r cyhoedd. Credaf fod hynny'n wirioneddol arwyddocaol, ond hefyd ei nod, mewn gwirionedd, yw hwyluso gwell negeseuon iechyd y cyhoedd, oherwydd yr hyn sy'n wirioneddol bwysig yma yw bod pobl yn sylweddoli'r risgiau y maent yn eu hwynebu os nad ydynt yn sicrhau bod symptomau o bwys yn cael eu harchwilio. Felly, rwy'n credu bod hynny'n un dangosydd o werth Prifysgol Caerdydd yn yr argyfwng penodol hwn.

Mae prosiect arall yn ystyried a yw ein system imiwnedd yn pennu a ydym yn dioddef o COVID difrifol, fel sy'n ymddangos yn debygol. Ac unwaith eto, rydym angen rhyfeddodau gwyddoniaeth ac ymchwil wirioneddol eithriadol i roi'r arfau inni allu ymladd y clefyd. Weithiau, nid yw'r hyn a gredwn yn reddfol bob amser yn iawn, a dyna pam rydym angen gwyddoniaeth fanwl a thrylwyr o'r fath.

Rwy'n credu bod prosiect yn gynharach yn y flwyddyn, ym mis Ebrill rwy'n credu, yn edrych ar lefelau pryderon iechyd meddwl ymhlith nyrsys a bydwragedd yn y DU. Roedd y canfyddiadau'n eithaf difrifol: teimlai 74 y cant fod eu cyfrifoldebau clinigol yn peryglu eu hiechyd yn ystod COVID ac roedd 92 y cant yn ofni y byddai'r risgiau'n cael eu trosglwyddo i aelodau o'u teuluoedd. Onid yw hwnnw'n ganfyddiad anhygoel o ddynol, hefyd, fod eu hiechyd a'u risg eu hunain—74 y cant, yn naturiol—? Ond roedd hyd yn oed mwy ohonynt—92 y cant—yn ofni'r hyn a allai ddigwydd, yr hyn yr ofnent fwyaf, oedd y byddent yn ei drosglwyddo i'w hanwyliaid. Ac yna roedd 33 y cant wedi profi iselder neu bryder difrifol.

Drwy reoli anghenion emosiynol a lles ein gweithwyr iechyd y down drwy'r argyfwng hwn. Ond rwy'n credu, am yr ychydig fisoedd cyntaf, fod llawer o bobl yn ein gwasanaethau iechyd wedi cael eu llethu gan faint yr hyn roeddent yn ei wynebu, ac mae'n bwysig iawn cofio sut y mae angen eu helpu i fod mor wydn â phosibl—y gweithlu—a gwybod ble i droi pan gânt brofiadau anodd iawn, ac angen cyfle i siarad amdanynt a gwybod pa dechnegau i'w defnyddio i liniaru rhywfaint arnynt o leiaf. Felly, astudiaeth wirioneddol ymarferol unwaith eto.

Credaf y bydd llawer ohonom yn cofio'r astudiaeth a lansiwyd yn Ysbyty Athrofaol Cymru ar effaith rhoi plasma gwaed i gleifion COVID, unwaith eto mewn cydweithrediad â phrifysgol flaenllaw yn Lloegr, ac mae cydweithio mor bwysig. Yn ôl yr hyn a ddeallaf, mae'r astudiaeth honno'n mynd rhagddi, a chafodd sylw yn y newyddion yn fyd-eang—rhywbeth sy'n digwydd yma ym Mhrifysgol Caerdydd ac yn Ysbyty Athrofaol Cymru. Dyna sy'n bwysig iawn yn ein prifysgol. Rwy'n cofio fy mhrofiadau fel myfyriwr israddedig gyda diolch mawr. Yn amlwg, rwyf wedi bod yn amlinellu gwaith ôl-raddedig a gwaith y cyfadrannau—sydd â rhai o feddyliau gwychaf eu cenhedlaeth. Hir y parhaed, a bydd angen inni edrych ar ffyrdd dychmygus o gynnal y rhagoriaeth fyd-eang ym Mhrifysgol Caerdydd.