Diolch yn fawr am gyflwyno'r ddadl hon. Rwy'n credu ei bod yn bwysig iawn i'n myfyrwyr, a hefyd i'n heconomi yn gyffredinol. Yn gyntaf, hoffwn longyfarch Prifysgol Metropolitan Caerdydd, sydd wedi'i dynodi'n brifysgol Gymreig y flwyddyn gan The Times a The Sunday Times, sy'n rhoi ffocws ar ei chyrsiau a gynlluniwyd ar gyfer dysgu ymarferol, gan gynnwys yr adran technoleg bwyd bwysig iawn y cofiaf fod is-bennaeth Llywodraeth Tsieina wedi ymweld â hi. Ar ei ymweliad byr iawn, penderfynodd fynd yno. Mae hynny'n nodweddiadol o'r math o waith y mae Met Caerdydd yn ei wneud. Mae'n addysg broffesiynol gyda ffocws ar ymarfer, sy'n hanfodol ar gyfer datblygu'r math o raddedigion sydd eu hangen arnom i adfywio ein heconomi.

Rwy'n falch iawn fod un o'r 37 gradd newydd y mae'n eu cynnig yn mynd i fod mewn addysg blynyddoedd cynnar, sef yr agwedd ar addysgeg sy'n cael ei hesgeuluso fwyaf, a'r bwysicaf mae'n debyg, ac eto mae prifysgolion mwy traddodiadol yn ystyried nad yw'n bwysig iawn. Y cyrsiau mewn entrepreneuriaeth gymhwysol a rheoli arloesedd a fydd yn dechrau yn y flwyddyn academaidd nesaf wrth gwrs yw'r union fath o gyrsiau sydd eu hangen arnom i'n helpu i fynd i'r afael â'n cynhyrchiant isel hanesyddol, rhywbeth sydd bob amser wedi bod yn destun gofid i ni. Felly, rhaid i mi gydnabod bod pob prifysgol wedi dioddef ergyd yn sgil COVID, ond credaf ei bod yn afrealistig inni feddwl bod Llywodraeth Cymru yn mynd i allu cau'r bwlch o £500 miliwn a amcangyfrifwyd gan y Sefydliad Astudiaethau Cyllid. 

Mae Prifysgol Caerdydd yn arbennig o agored i'r gostyngiad enfawr yn nifer y myfyrwyr rhyngwladol sy'n cofrestru. Yn flaenorol, byddent yn elwa o dros ddwy ran o bump o gyfanswm yr incwm a ddeuai i Gymru gan fyfyrwyr rhyngwladol. Ac mae'n gwbl amlwg yn anecdotaidd nad yw'r myfyrwyr hyn wedi cyrraedd yn y math o niferoedd y byddech fel arfer yn ei ddisgwyl ar yr adeg hon o'r flwyddyn, gan eu bod fel arfer yn cyrraedd yn gynharach na myfyrwyr y DU er mwyn ymgyfarwyddo â'r ardal. Mae Caerdydd yn rhagweld mai dim ond 60 y cant o'i tharged gwreiddiol ar gyfer israddedigion rhyngwladol a 40 y cant o'i hôl-raddedigion y bydd yn eu derbyn.

Mae'r rhain yn ffigurau sy'n peri pryder am lawer o resymau. Yn gyntaf oll, bydd yn amlwg yn cynyddu'r pwysau ar y diffyg yn y cronfeydd pensiwn, a hefyd mae'n golygu llai o arian ar gyfer ymchwil. Ac o gronfa arloesi ac adfer Cyngor Cyllido Addysg Uwch Cymru, ni ddyrannwyd dim i Gaerdydd, yn ôl pob tebyg am ei bod, ar y cyfan, yn gryfach na llawer o brifysgolion eraill. Ar hyn o bryd, mae Caerdydd yn rhagweld diffyg o £67 miliwn—daw hynny gan ei phrif swyddog ariannol—a bydd yn rhaid iddi wneud iawn am y diffyg drwy bwyso ar ei chronfeydd wrth gefn. Yn ffodus, mae ganddi gronfeydd wrth gefn o'r fath i'w galluogi i wneud hynny, ond mae'n ei gwneud yn agored iawn yn y blynyddoedd i ddod, wrth symud ymlaen.

Caerdydd yw ein prifysgol fwyaf a'n hunig brifysgol Grŵp Russell. Yn gyffredinol, mae cyfraniad Caerdydd i economi Cymru yn sylweddol iawn. O'r blaen, cyfrannai bron i hanner y £5 biliwn y credir bod prifysgolion yn ei gyfrannu i economi Cymru. Ac nid canlyniadau'r pandemig COVID yn unig yw hynny; mae'n deillio o ergyd ddwbl COVID a gadael yr UE, sy'n peri pryder mawr o ran y cyllid ymchwil ac arloesi a gollir, cyllid a arferai ddod yn arbennig gan fyfyrwyr tramor, ond hefyd o arian cronfa datblygu rhanbarthol Ewrop, a fydd yn dod i ben wrth gwrs o ganlyniad i'r ffaith ein bod yn gadael yr undeb Ewropeaidd. A'r rheswm pam fod arian cronfa datblygu rhanbarthol Ewrop mor bwysig—cyfrannodd £334 miliwn i Gymru yn ôl yr Athro Kevin Morgan—yw bod arian y gronfa'n cael ei ddyrannu ar sail angen, gyda nod clir i gynyddu ffyniant Cymru i lefel gyfartalog gweddill Ewrop. Yn y dyfodol, mae'n bosibl y gallai arian ymchwil ac arloesi'r DU y bydd yn rhaid i Gaerdydd a'r holl brifysgolion eraill wneud cais amdano gael ei ddyrannu ar sail cystadleuaeth agored yn unig, sy'n golygu bod y rhai sydd ag arian yn cael mwy ohono. A gwyddom fod Rhydychen a Chaergrawnt yn cael cyfran lawer mwy o'r pot cyffredinol ac yn derbyn llawer llai o fyfyrwyr a addysgir yn ysgolion y wladwriaeth.

Yn olaf, hoffwn dynnu sylw at y rôl hollbwysig y mae prifysgolion yn ei chwarae yn ein datblygiad economaidd rhanbarthol. Mae hwnnw'n bwynt a bwysleisiwyd gan yr Athro Morgan mewn gweminar yn ddiweddar. Os nad oes gennym dystiolaeth yn seiliedig ar ymchwil o'r hyn sy'n gweithio ac nad yw'n gweithio, byddwn mewn lle llawer anos i allu sicrhau bod gennym y polisïau economaidd rhanbarthol mwyaf effeithiol yn strategol y mae angen inni eu cael. Felly mae angen i bob un ohonom boeni am iechyd ariannol ein prifysgolion, ond yn anffodus, nid wyf yn credu ei bod hi'n realistig inni feddwl y bydd Llywodraeth Cymru yn gallu cau'r bwlch. Rydym yn wynebu cyfnod anodd iawn o'n blaenau.