Part of the debate – Senedd Cymru am 6:45 pm ar 29 Medi 2020.
O ran eich pwynt am weithredu lleol yn hytrach na gweithredu ar draws y sir, rwy'n credu fy mod i wedi ymdrin â hynny wrth ymateb i Andrew R.T. Davies. Mae'n rhan reolaidd o ystyriaeth, a byddwch chi'n gweld ein bod wedi gwneud y dewis hwnnw o fewn Sir Gaerfyrddin. Rydym ni'n ystyried yn rheolaidd y cyngor yr ydym ni'n ei gael gan y timau rheoli digwyddiadau lleol ar batrwm yr haint sy'n bodoli, ac yna mae'n rhaid i ni wneud dewisiadau ar sail tystiolaeth a gwybodaeth leol am hynny. Os ydym ni mewn sefyllfa i fod â phatrwm gwahanol o fesurau'n dod i rym, yna byddem ni'n gwneud hynny. Mae hyn i gyd yn ymwneud â sut yr ydym ni'n diogelu Cymru a sut yr ydym yn cadw cymunedau unigol a grwpiau o gymunedau yn ddiogel ledled y wlad hefyd.
O ran eich pwynt am unigrwydd a bod yn ynysig ac iechyd a lles meddwl pobl, mae hyn yn rhywbeth yr ydym ni wedi ei ystyried yn rheolaidd drwy gydol hyn. Mae rhan o'r rheswm pam mae'r swigod aelwydydd neu aelwydydd estynedig wedi'u cyflwyno, i wneud yn siŵr bod patrwm rhagweladwy o bobl sy'n cwrdd â'i gilydd dan do, oherwydd gan eich teulu a'ch ffrindiau y daw'r risg fwyaf o heintio. Byddwch chi wedi clywed gan Rob Orford, y prif gynghorydd gwyddonol ar iechyd, yr wythnos diwethaf yn y pwyllgor iechyd mai nhw yw'r bobl yr ydych chi'n fwyaf tebygol o roi'r coronafeirws iddyn nhw neu o ddal y coronafeirws ganddyn nhw. Mae'n fesur anodd iawn, iawn i chwalu'r trefniadau swigod aelwydydd hynny ac mae'n un o'r rhannau anoddaf o wneud penderfyniadau y mae'n rhaid i ni eu hwynebu, felly nid ydym ni'n gwneud hynny'n ddifeddwl.
Rydym ni'n edrych, fel y gwyddoch chi, ar fesurau unigol i weld a allwn ni wneud mwy, oherwydd, yn sicr, fel yr wyf i wedi'i gydnabod yn y datganiad, rwy'n cydnabod bod y mesurau yr ydym yn eu cymryd i ddiogelu bywydau pobl yn dod gydag anfanteision, ac, fel y dywedais, nid yw hynny'n rhywbeth a wnawn yn ddifeddwl o gwbl.
O ran eich sylwebaeth reolaidd am brofion, byddwch chi'n ymwybodol nad oedd unrhyw gyllid canlyniadol ar gael o ran y rhaglen labordai lighthouse. Roedd yn rhaglen i ni naill ai gymryd rhan ynddi neu beidio, ac roedd llawer o'r sylwebaeth ar y dechrau yn gofyn pam nad oeddem ni'n cymryd rhan yn y rhaglen, a byddwch chi'n cofio i mi ddweud o'r blaen mai'r rheswm am hynny oedd nad oeddem ni'n gallu cael y data yn llifo i mewn atom ni. Rydym ni erbyn hyn. Rydym ni wedi gallu gwneud hynny mewn ffordd gyson yng Nghymru drwy gydol y cyfnod hwnnw. Dyna pam nad ydym ni wedi gweld rhai o'r heriau a fu yn Lloegr yn ddiweddar am ychydig ddyddiau ar ap COVID y GIG, oherwydd ein bod ni wedi llwyddo i drefnu ein system a chael yr holl wybodaeth honno yn llifo i mewn i system Cymru ac yn mynd i'n swyddogion olrhain cysylltiadau ac yn fwy cyffredinol.
Mae'n wir hefyd, wrth gwrs, nad ni yw'r unig Lywodraeth sydd wedi cymryd rhan yn rhaglen brofi labordai lighthouse. Cymerodd Llywodraeth yr SNP yn yr Alban ran yn llawer cynharach nag y gwnaethom ni, fel y gwnaeth y Llywodraeth amlbleidiol yng Ngogledd Iwerddon. Ochr yn ochr â hynny, rydym wedi meithrin ein capasiti ein hunain ac yn awr mae gennym 3,000 i 4,000 o brofion labordy Iechyd Cyhoeddus Cymru yn cael eu cynnal bob dydd. Rydym yn disgwyl gweld hynny'n cael ei ehangu yn y dyddiau nesaf i fod yn rhan reolaidd ac yn nodwedd o'n system. Felly, rydym ni mewn gwirionedd mewn sefyllfa lle mae hynny'n helpu i gynnal proses brofi Cymru ar hyn o bryd, wrth i ni aros i labordai lighthouse adfer eu prosesau, ac rydym wedi cynnwys y cynnydd disgwyliedig yn y galw.
O ran eich pwynt am gyflymder olrhain ac nid ei lwyddiant yn unig, mae hon yn stori newyddion da wirioneddol i Gymru. Dylem ni fod yn falch iawn o'r hyn y mae ein gweision cyhoeddus wedi'i wneud wrth i iechyd a llywodraeth leol weithio gyda'i gilydd. Yn ystod yr wythnos ddiwethaf pan wnaethom ni gyhoeddi ffigurau, olrheiniwyd 94 y cant o achosion newydd yn llwyddiannus, ac o ran eu cysylltiadau, olrheiniwyd 86 y cant o'u cysylltiadau yn llwyddiannus ac olrheiniwyd 73 y cant o'r cysylltiadau hynny o fewn 24 awr. Felly, rydym ni'n cyrraedd niferoedd uchel o bobl ac rydym ni'n eu cyrraedd yn gyflym iawn hefyd. Yr hyn yr ydym ni ei eisiau, serch hynny, yw bod mwy o wybodaeth yn cael ei darparu i ni yn gyflymach i ganiatáu i'n swyddogion olrhain cysylltiadau wneud eu gwaith, oherwydd mae hynny'n rhan hanfodol o gadw'r holl fathau eraill o weithgarwch ar agor i fusnes ledled Cymru, boed hynny mewn ardaloedd lle ceir nifer uchel neu isel o achosion. Ond rwy'n credu'n gyffredinol y gall pobl o bob ochr a gogwydd gwleidyddol gymryd cyfran o'r clod am yr hyn y mae system profi, olrhain a diogelu GIG Cymru yn ei gyflawni ledled y wlad.
O ran Ysbyty Brenhinol Morgannwg, mae swyddfa'r Prif Swyddog Meddygol wedi anfon nodyn atgoffa at bob rhan o'r gwasanaeth ynghylch profi cleifion cyn iddyn nhw ddod i mewn. Mae staff yn cael eu profi yn Ysbyty Brenhinol Morgannwg, a bydd unrhyw benderfyniadau a wneir am unrhyw fesurau rheoli pellach yn digwydd ar ôl i'r tîm rheoli lleol a'r asiantaeth iechyd cyhoeddus leol eu hystyried, ynghyd â'r awdurdod lleol fel partner allweddol. Oherwydd bydd angen i ni feddwl am bwy y mae angen iddyn nhw fod yn yr ysbyty hwnnw a sut y mae'r parthau coch a gwyrdd sydd ar waith yn Ysbyty Brenhinol Morgannwg ac mewn ysbytai eraill yn gweithio—i wneud yn siŵr eu bod yn gweithio'n effeithiol. Rydym yn deall bod rhywfaint o hyn yn ymwneud â throsglwyddo o fewn yr ysbyty a daw rhywfaint ohono hefyd o'r realiti bod cronfa gymunedol o coronafeirws sydd wedi cynyddu dros yr wythnosau diwethaf, a dyna pam mae Rhondda Cynon Taf yn rhan o'r drefn cyfyngiadau lleol sydd gennym ar waith ar draws nifer o awdurdodau yng Nghymru. Ond pan fydd penderfyniad i'w wneud, mater i'r bwrdd iechyd lleol fydd cymryd rhai o'r camau hyn, ond os bydd angen i mi wneud penderfyniad, yna byddaf yn sicrhau fy mod yn cyfleu hynny i'r Aelodau a'r cyhoedd cyn gynted â phosibl.