16. Dadl: Y Fframwaith Datblygu Cenedlaethol

Part of the debate – Senedd Cymru am 7:31 pm ar 29 Medi 2020.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Mike Hedges Mike Hedges Labour 7:31, 29 Medi 2020

(Cyfieithwyd)

Yn gyffredinol, rwy'n croesawu cynigion y fframwaith datblygu cenedlaethol. Mae'r newidiadau arfaethedig yn gwella'r drafft yn fawr. Fel Cadeirydd y Pwyllgor Newid Hinsawdd, yr Amgylchedd a Materion Gwledig, rwy'n falch bod Llywodraeth Cymru wedi derbyn 47 o 50 o gasgliadau'r pwyllgor, er ei bod unwaith eto'n siomedig mai dim ond mewn egwyddor yr oedd 22 ohonyn nhw wedi'u derbyn. Ac fel y dywedodd Llyr Gruffydd, byddwn i'n dod yn ôl gydag awgrymiadau eraill, byddwn i'n tybio, yn nes ymlaen ar ôl i ni gael cyfle arall i edrych arno.

Mae newidiadau sylweddol sy'n gyson â chasgliad y pwyllgor yn cynnwys: cysylltiadau cliriach â dogfennau eraill Llywodraeth Cymru, megis 'Cymru Carbon Isel', y strategaeth drafnidiaeth, a'r 'Cynllun Buddsoddi yn Seilwaith Cymru'; rhoi mwy o fanylion o ran sut y caiff yr FfDC ei fonitro a'i adolygu; cryfhau'r FfDC o ran ymateb i newid hinsawdd, er enghraifft, drwy gynnwys polisi newydd ar reoli perygl llifogydd; a mwy o bwyslais ar y dull o ymdrin â datblygiadau ynni adnewyddadwy sy'n seiliedig ar feini prawf.

Mae'r model pedwar rhanbarth yn welliant enfawr ar y tri rhanbarth, a oedd yn cynnwys canolbarth a gorllewin enfawr, a oedd yn cynnwys lleoedd nad oes ganddyn nhw ddim yn gyffredin o gwbl. Mae rhanbarth bae Abertawe erbyn hyn yn rhanbarth fframwaith datblygu cenedlaethol ac mae hynny o fudd mawr i'r ardal ac i'w datblygiad economaidd yn y dyfodol. Ac rwy'n siŵr hefyd fod y rhai ym Mhowys a Cheredigion, lle mae ganddyn nhw fargen twf canolbarth Cymru, hefyd yn falch o'r newid i greu rhanbarth canolbarth Cymru yn hytrach na chael eu hychwanegu at Abertawe allanol.

Mae polisi rhanbarthol yn bwysig yng Nghymru ac mae angen i ni ddatblygu Cymru gyfan, nid dim ond un rhan fach ohoni. fy marn i yw ei bod yn bwysig i ni ddatblygu polisi rhanbarthol cydlynol. Mae angen i ni sicrhau bod gwasanaethau Llywodraeth Cymru yn aros o fewn y fframwaith rhanbarthol. Rwy'n tybio, nawr bod gennym ni'r pedwar rhanbarth hyn, a allwn ni ddechrau meddwl o ran y rhanbarthau hyn yn hytrach na bod gan bob Gweinidog eu strwythur bach eu hunain?

Mae gan y cynllun dri maes twf cenedlaethol, tair ardal twf ranbarthol, a phedwar rhanbarth gyda'u cynlluniau datblygu strategol eu hunain. Rwy'n credu y gall hynny weithio. Bydd datblygu bae Abertawe yn cael ei ysgogi, yn rhannol o leiaf, gan y prifysgolion, ac rwy'n gofyn unwaith eto am y strategaeth economaidd, gwn i nad yw'n rhan o hyn, i hyrwyddo cyflogaeth sgiliau uchel a gwerth uchel yn seiliedig ar yr ymchwil sy'n digwydd yn y prifysgolion a'r graddedigion sy'n dod allan ohoni.

Yn hanesyddol, mae dinasoedd wedi ysgogi twf o fewn rhanbarthau, ond a fydd hynny'n wir am yr economi ôl-COVID, lle bydd mwy o bobl yn gweithio gartref? Rydym ni'n gwybod bod gennym ni ddau fath o bentrefi: y pentrefi cymudo a phentrefi'r economi wledig. Saith mlynedd yn ôl, cafodd astudiaeth ei chynnal ar Rosili, pentref gwledig ar benrhyn Gŵyr, ac yr wyf i'n sicr bod y Gweinidog yn gwybod hynny'n dda. Er bod modd credu mai twristiaeth ac amaethyddiaeth fyddai'r prif gyflogwyr yn y maes hwn, y canfyddiad oedd bod dros draean o'r boblogaeth sy'n gweithio yn y pentref hwnnw yn gweithio ym maes addysg, yn bennaf yn y prifysgolion.

O ran tai o fewn y cynllun, mae gan bob rhanbarth ei ddyraniad ei hun ar gyfer tai newydd erbyn 2039. Mae angen adolygu'r rhifau hyn yn gyson. Hefyd, mae angen adolygu'r dosbarthiad ym mhob rhanbarth, yn ogystal â rhwng rhanbarthau, hefyd, oherwydd os yw pobl yn mynd i weithio mwy o'u cartrefi, bydd yr angen i bobl deithio i ddinasoedd a byw ar gyrion dinasoedd yn lleihau. Rwy'n croesawu'r ffaith y bydd 48 y cant o gartrefi newydd ledled Cymru yn ystod y pum mlynedd cyntaf, yn dai fforddiadwy. Fodd bynnag, byddai'n well gennyf i pe byddai'r term 'fforddiadwy' yn cael ei ddisodli gan dai 'cyngor' neu 'dai landlord cymdeithasol cofrestredig'.

Rwy'n croesawu'r polisi adnoddau naturiol sy'n nodi'r blaenoriaethau, risgiau a chyfleoedd allweddol i reoli adnoddau naturiol yn gynaliadwy, gan gynnwys ymdrin â'r argyfwng newid hinsawdd a gwrthdroi dirywiad bioamrywiaeth. Os oes modd gwneud y ddau beth hynny, byddai hyn yn llwyddiant, oherwydd mae gennyf i bryderon difrifol o ran dirywiad bioamrywiaeth ac mae gennyf i bryderon difrifol iawn ynghylch effaith newid hinsawdd a'r effaith ar y tywydd. Bydd unrhyw un sydd dros 50 oed wedi sylwi sut mae'r glaw yn dod yn llawer llai aml ond yn llawer cryfach nag y bu erioed o'r blaen. Mae'n nodi polisïau penodol sy'n: diogelu meysydd at ddibenion gwella cadernid rhwydweithiau ecolegol ac ecosystemau, nodi meysydd ar gyfer darparu seilwaith gwyrdd a sicrhau gwelliannau bioamrywiaeth; sicrhau dewisiadau lleoliad a dylunio cadarn drwy hyrwyddo strategaeth twf cynaliadwy yn ogystal â sicrhau bod ystyried adnoddau naturiol ac iechyd a lles yn rhan o ddewis safleoedd a dylunio; ac yn ystyried datgarboneiddio'r economi.

Yn olaf, rwy'n edrych ymlaen at weld y Pwyllgor Newid Hinsawdd, yr Amgylchedd a Materion Gwledig yn ystyried hyn yn fanylach. Rwy'n credu bod hon yn ddogfen dda iawn. Ein her ni yw ei gwneud hi'n ddogfen well a gwneud iddi weithio dros bobl Cymru.