Bob hyn a hyn, daw syniad, syniad dychmygus ac arloesol, a chredaf fod gennym ddyletswydd, yn enwedig yn y Senedd hon, i groesawu'r syniadau hynny a'r cyfleoedd y gallant eu cynnig i ni. Mae'r syniad o incwm sylfaenol wedi bod o gwmpas am amser hir. Bu economegwyr, athronwyr a gwleidyddion yn trafod ers tro byd sut i drechu tlodi. Cychwynnodd Llywodraeth Lafur 1945 ar y daith hon o ddifrif drwy sefydlu'r wladwriaeth les, ac fe weithiodd am ddegawdau lawer. Cododd y di-waith, y rheini nad oeddent yn gallu gweithio a'r rhai mewn gwaith ar gyflogau isel allan o dlodi. Ac roedd yn gweithio'n eithaf da mewn cymdeithas lle roedd cyflogaeth lawn bron iawn, undebaeth lafur gref ac ymrwymiad cyhoeddus i'r lles cyffredin.

Nawr, yn ystod y 1980au a'r degawdau dilynol, mae'r tri rhagofyniad hwnnw, sy'n sail i'r wladwriaeth les, wedi cael eu herydu a'u tanseilio fwyfwy gan arwain yn y pen draw at ddeddf warthus y Torïaid, Deddf Diwygio Lles 2012. Dechreuodd yr ymgais i greu credyd cynhwysol newydd ar y trywydd cywir, gyda chefnogaeth drawsbleidiol, ond ochr yn ochr â'r dreth ystafell wely, bwriwyd amheuaeth ar y syniad yn sgil obsesiwn y Llywodraeth Dorïaidd â chyni. Ers dyddiau Margaret Thatcher hefyd, mae agweddau gwleidyddol tuag at bobl ar fudd-daliadau wedi tyfu'n fwyfwy gelyniaethus. Credaf fod penawdau cyson am dwyllwyr budd-daliadau, lloffwyr taliadau lles, a mantra diweddaraf y Torïaid, y tlawd haeddiannol, wedi cuddio'r tlodi a'r anghydraddoldeb sydd wedi ansefydlogi ein cymdeithas fwyfwy.

Felly, mae'n bryd cael meddylfryd newydd a syniadau newydd. Mae ymddangosiad y syniad o incwm sylfaenol cyffredinol yn amserol ac yn rhywbeth i'w groesawu. Yr egwyddor sylfaenol ar gyfer incwm sylfaenol cyffredinol yw y dylid talu swm o arian i bob oedolyn sy'n ddigonol i gael safon byw sylfaenol rhesymol. Nawr, dyna'r pwynt. Beth a olygir wrth rhesymol? Beth a olygir wrth sylfaenol? Beth sy'n ddigonol? Yn ychwanegol at hynny ceir llawer o heriau eraill. Rydym eisoes wedi cael rhai budd-daliadau cyffredinol, megis presgripsiynau am ddim a budd-daliadau plant, a oedd tan y newidiadau diweddar yn mynd i bawb ac mae pawb yn talu amdanynt. Byddai incwm sylfaenol cyffredinol yr un fath. Nid yw'n wahanol mewn rhai ffyrdd i'r cysyniad o lwfans sylfaenol di-dreth, ar wahân i'r ffaith ei fod yn mynd gam ymhellach ac yn dod yn daliad heb brawf modd i bob oedolyn. Nawr, wrth gwrs, gall fod taliadau ychwanegol arbennig ar gyfer anghenion arbennig a dyna un o'r cysyniadau. Ond mae yna lawer o amrywiadau. Felly, gwneud iddo weithio ac ennill cefnogaeth yw'r her wirioneddol. A fydd cymdeithas yn ei dderbyn? A fydd y rhai sy'n gweithio yn barod i dderbyn y cysyniad hwn? Sut y bydd yn effeithio ar gyflogau a'r rheini sydd mewn gwaith? Pa rwymedigaethau y bydd yn eu rhoi ar gymdeithas i sicrhau bod gwaith cymdeithasol defnyddiol a phriodol ar gael a bod pobl yn cyflawni'r gwaith hwnnw? Beth yw cyfrifoldebau'r derbynwyr? Sut rydych yn gorfodi'r cyfrifoldebau hynny? Ac mae llawer o gwestiynau eraill. 

Nawr, os oes gan y syniad o incwm sylfaenol cyffredinol botensial i ddileu tlodi, mae'n rhaid inni ei ystyried a'i drafod a dod i gasgliad yn ei gylch. Mae Jack Sargeant wedi dechrau'r broses gyda'r ddadl Aelod unigol hon. Mae'n ddadl gyffrous. Gadewch inni barhau â'r ddadl gyda meddwl agored, oherwydd mae gennym lawer i'w ennill a fawr ddim i'w golli. Diolch, Lywydd dros dro.