Part of 2. Cwestiynau i'r Gweinidog Tai a Llywodraeth Leol – Senedd Cymru am 2:41 pm ar 14 Hydref 2020.
Wel, yn anffodus, Delyth, nid oes gennym yr holl bwerau angenrheidiol i newid y gyfraith sylfaenol er mwyn gallu gwneud hynny. Byddem yn gwneud hynny pe gallem; hoffwn allu gwneud hynny'n fawr iawn. Mae rhai pethau y gallwn eu gwneud wrth symud ymlaen a fydd yn diogelu pobl rhag bod yn y sefyllfa honno gydag adeiladau newydd, ond ni fydd hynny'n helpu'r bobl sydd mewn sefyllfaoedd anodd iawn ar hyn o bryd mewn adeiladau ar hyd a lled y wlad—mae nifer fawr ohonynt wedi cael eu crybwyll o'r blaen yn y Cyfarfod Llawn.
Ar hyn o bryd rydym yn ymchwilio i ffyrdd o allu cynorthwyo pobl i wneud y gwaith heb iddynt golli eu hecwiti i gyd, ond pe bawn—. Mae'n beth anodd iawn i'w wneud, gadewch i ni fod yn glir. Mae'r berthynas rhwng y lesddeiliad, y rhydd-ddeiliad, a'r rhwymedigaethau cytundebol rhwng y lesddeiliad, y rhydd-ddeiliad a'r adeiladwr gwreiddiol, y cwmni rheoli ac yn y blaen yn wahanol ym mhob un adeilad. Felly, mae'n anodd iawn trin amgylchiadau penodol pob adeilad ar sail gyffredinol. Ac mae gennyf amryw o gyfarfodydd i ddod lle byddaf yn cyfarfod â phreswylwyr blociau penodol sydd wedi gofyn am gael cyfarfod â mi. A dylwn ddweud ar hyn o bryd, Lywydd, fod gennyf un o'r rhain yn fy etholaeth fy hun, yn y canol, felly mae cyd-Aelodau yn y Llywodraeth yn ymdrin â'r mater penodol hwnnw ar fy rhan, am fy mod yn awyddus i'w cynrychioli fel eu cynrychiolydd etholedig.
A'r hyn yr hoffem allu ei wneud—. Felly, mae ffordd i'r cyngor lleol wneud y gwaith angenrheidiol i ddiogelu'r adeilad rhag tân. Ac rydym yn awyddus iawn—. Rydym wedi bod yn gweithio gyda'r gwasanaethau tân—mae fy nghyd-Aelod Hannah Blythyn wedi bod yn gweithio'n galed gyda'r gwasanaethau tân hefyd—i sicrhau ein bod wedi cael yr holl archwiliadau cywir a bod pobl mor ddiogel ag sy'n bosibl iddynt fod heb y gwaith sydd ei angen i'w wneud yn 100 y cant. Ond wrth gwrs, os yw'r cyngor lleol yn gwneud gwaith diofyn ar yr adeiladau hynny, yr hyn a wnânt yw codi pridiant tir ar yr eiddo yn yr adeilad i adennill cost y gwaith, ac mae'r bobl hynny, druan, yn colli eu holl fuddsoddiad yn eu heiddo. Nawr, pe bai'n sefyllfa bywyd a marwolaeth, wrth gwrs y byddem yn gwneud hynny gan nad ydym eisiau i neb fod yn y sefyllfa honno. Ond mae'n gydbwysedd rhwng ceisio sicrhau bod pobl yn cadw rhywfaint o ecwiti yn eu lesddaliadau a'n bod yn rhoi'r trefniadau diogelwch tân rydym eu heisiau ar waith. Ac mae arnaf ofn fod hynny'n gymhleth iawn, ac mae'n golygu bod angen i Lywodraeth y DU wneud rhai pethau. Rydym wrthi'n gweithio gyda Llywodraeth y DU ar hyn o bryd i geisio rhoi rhai o'r darpariaethau hynny ar waith, ond nid yw'n bosibl rhoi trefniant llys cyffredinol ar waith sy'n caniatáu iddynt erlyn yr adeiladwyr yn y lle cyntaf. Pe bai hynny'n bosibl, byddem wedi gallu gwneud hynny.
Nid wyf yn aml yn garedig wrth Lywodraeth y DU, ond yn yr achos hwn, dywedaf ei fod yn beth eithaf cymhleth i geisio'i ddatrys. Felly, rydym yn gweithio'n galed iawn i geisio sefydlu cynllun a fyddai'n caniatáu i lesddeiliaid hawlio arian gennym heb golli eu hecwiti i gyd, ond bydd yn amhosibl ei wneud heb iddynt golli rhywfaint o'u hecwiti, ac mae'n fater o sut y gallwn ddatrys y set gymhleth honno o amgylchiadau. Felly, nid yw'n bosibl siarad amdano ar sail gyffredinol. Mae pob adeilad unigol, y ffordd y trefnir y les, y ffordd y trefnir y rhwymedigaethau, pwy sy'n berchen arno, lle mae'r cwmni rheoli ac yn y blaen, i gyd yn gwneud gwahaniaeth enfawr i'r hyn sy'n bosibl. Felly, mae arnaf ofn ei fod yn gymhleth iawn.