Diolch, Ddirprwy Lywydd. Hoffwn ddechrau drwy dalu teyrnged i'n holl bobl ifanc. Mae eu bywydau, efallai'n fwy nag unrhyw rai o'n bywydau ni, wedi'u troi ben i waered gan y cyfyngiadau symud. Nid ydynt wedi gweld eu ffrindiau, maent wedi gweld colli eu trefn ddyddiol arferol, maent wedi gorfod dod i arfer â gwahanol ffyrdd o ddysgu, byw a bod, ac mae'r rhai sy'n gwneud arholiadau eleni wedi cael set benodol o bryderon, ac er fy mod yn falch fod y DU wedi mabwysiadu dull cyffredin gydag asesiadau athrawon, rwy'n gweld bod gwledydd eraill wedi parhau ag arholiadau a drefnwyd, naill ai'n gyfan gwbl neu'n rhannol. Rwy'n pryderu'n fawr na chafodd myfyrwyr ledled y DU eleni yr addysg y mae ganddynt hawl iddi ac na chawsant y mwynhad o orffen arholiadau roeddent wedi paratoi ar eu gyfer ers blwyddyn neu fwy. Er hynny, mae gennyf bryderon difrifol am benderfyniad cynnar ar asesiadau athrawon ar gyfer 2021, er fy mod yn cydnabod na ddylid ailadrodd sefyllfa eleni ledled y DU.

Bydd fy sylwadau heddiw yn canolbwyntio ar safonau. Deallaf y bydd y Gweinidog yn gwneud cyhoeddiad cyn neu yn ystod wythnos hanner tymor am gynlluniau ar gyfer arholiadau haf 2021, ac eto, yn Lloegr, dywedant eu bod yn bwriadu cynnal arholiadau, efallai'n ddiweddarach ac efallai wedi'u diwygio, ond ceir arwydd clir y byddant yn mynd rhagddynt. Felly, hoffwn fynegi fy mhryderon difrifol am ostwng safon aur Safon Uwch yng Nghymru os na fydd arholiadau'n digwydd y flwyddyn nesaf a'u bod yn mynd rhagddynt yn Lloegr. Gall hyn arwain at anghysondebau anochel o ran trylwyredd, parch cydradd, lefel y galw a safon Safon Uwch Cymru, ac efallai y bydd UCAS, prifysgolion Grŵp Russell a chyflogwyr y dyfodol yn ystyried eu bod o safon is na'r rhai a gymerwyd gan fyfyrwyr yn Lloegr. Mae'r rhain yn oblygiadau difrifol os bydd myfyrwyr Cymru'n gwneud cais i brifysgolion Lloegr yn enwedig, ac mae perygl gwirioneddol y bydd eu ceisiadau i sefydliadau addysg uwch yn dioddef o ganlyniad i ganfyddiad fod safonau Safon Uwch yng Nghymru yn is o gymharu â myfyrwyr Safon Uwch yn Lloegr.

Gallaf ragweld adeg pan fyddwn yn dod yn gyfforddus gydag asesiadau athrawon ac yn cerdded yn ein cwsg i sefyllfa lle bydd arholiadau'n perthyn i'r gorffennol. Darllenais heddiw fod Philip Blaker yn Cymwysterau Cymru yn awgrymu profiad o berfformio—ymadrodd na fyddwn yn awgrymu, ar y pwynt hwn, y byddai'n ennyn hyder mewn unrhyw un sydd â diddordeb yn y pwnc. Credaf y byddai hynny'n llwybr llithrig. Mae'n debyg y bydd addysg uwch ac addysg bellach yn cynnwys rhyw fath o broses arholi, a bydd dysgwyr Cymru dan anfantais fawr. Mae gennyf bryderon gwirioneddol hefyd am safonau addysgol. Gadewch inni gofio bod addysg Cymru ar ei hôl hi o gymharu â gweddill y DU, yn sicr yn ôl PISA, felly ofnaf y bydd y trylwyredd angenrheidiol i roi unrhyw gyfle i blant Cymru gystadlu â'u cyfoedion ledled y DU yn sicr o gael ei golli. A sut y byddwn yn gwybod, a sut y gallwn roi sicrwydd i gyflogwyr a sefydliadau addysg uwch fod addysg yng Nghymru ar yr un lefel ag addysg yng ngwledydd eraill y DU a/neu weddill y byd os symudwn oddi wrth broses arholi dderbyniol sy'n caniatáu rhyw fath o gymhariaeth?

Rwy'n sicr yn cytuno â'ch pwynt am fand eang. Mae'n 2020, ac eto mae ardaloedd o Gymru o hyd, gan gynnwys fy ardal i, yn dioddef yn sgil cyflymder band eang ofnadwy. Clywn straeon am bobl yn sefyll wrth ffenestri ac yn cerdded i lawr y ffordd. Rwyf wedi gorfod gwneud hynny fy hun. Mae gwir angen blaenoriaethu band eang fel y cyfleustod nesaf i ddysgwyr, a phob un ohonom.

Mae'n destun gofid mawr i mi, a dylai fod i bawb yn y Siambr hon, fod safonau addysg Cymru ar ei hôl hi o gymharu â gweddill y DU, heb sôn am y byd, yn ôl PISA. Ofnaf y bydd unrhyw symudiadau i symud oddi wrth system o arholiadau i 'brofiad o berfformio' yn dwysáu unrhyw anfanteision negyddol mewn perthynas ag addysg yng Nghymru.

Fel sy'n digwydd yn aml gyda chynigion Plaid Cymru ar gyfer dadleuon, mae hwn yn gofyn am ormod ac yn ymestyn ffiniau datganoli drwy gamu i faes lles, felly ni allaf ei gefnogi yn ei gyfanrwydd. Mae rhai o'r pwyntiau yn y cynnig hwn yn sicr yn y categori 'braf eu cael'; fodd bynnag, dylai rhieni a dysgwyr gael dewis o hyd i ddysgu drwy gyfrwng y Gymraeg ai peidio. Mae'n ymddangos bod gwelliannau'r Ceidwadwyr wedi'u gwreiddio'n fwy mewn realiti, felly byddaf yn cefnogi'r rheini heddiw. Diolch.