4. Pa bwerau sydd gan Lywodraeth Cymru i reoli sut y defnyddir tân gwyllt? OQ55813

Diolchaf i Mike Hedges am hynna, Llywydd. Nid oes gan Lywodraeth Cymru unrhyw bwerau penodol i reoli'r defnydd o dân gwyllt. Rheolir gwerthu a defnyddio tân gwyllt yng Nghymru gan reoliadau o dan Ddeddf Tân Gwyllt 2003. Gweinidogion y DU sy'n gyfrifol am wneud rheoliadau o'r fath.

A gaf i ddiolch i'r Prif Weinidog am ei ateb a'i eglurhad o gan bwy y mae'r pwerau? Yn gyntaf, nid oes gen i unrhyw broblem gyda thân gwyllt ar 5 Tachwedd, arddangosfa tân gwyllt wedi'i threfnu, naill ai ar 5 Tachwedd neu ar gyfer digwyddiadau fel y flwyddyn newydd Tsieineaidd a Diwali. Mae fy mhryder i ynghylch y defnydd o dân gwyllt drwy gydol y flwyddyn, sy'n effeithio ar rai plant ifanc, rhai pobl oedrannus, ac yn enwedig rhai personél milwrol, a allai gael eu hail-drawmateiddio o glywed ffrwydrad annisgwyl, yn ogystal â'r effaith y mae'n ei chael ar anifeiliaid. Mae gen i bryderon hefyd am yr effaith y mae'n ei chael ar ansawdd yr aer. Pa sylwadau y mae Llywodraeth Cymru wedi eu gwneud i gryfhau'r Ddeddf Tân Gwyllt?

Diolchaf i Mike Hedges am hynna. Mae'n tynnu sylw yn briodol at yr effaith niweidiol ar amrywiaeth eang o unigolion ac achosion eraill yn ein cymdeithas o'r defnydd anghyfrifol o dân gwyllt. Nawr, gwn y bydd Mike Hedges yn gwybod bod Pwyllgor Deisebau Tŷ'r Cyffredin wedi adrodd ar werthu a defnyddio tân gwyllt tuag at ddiwedd y llynedd. Ar 14 Ionawr, ysgrifennodd fy nghyd-Weinidogion Lesley Griffiths a Hannah Blythyn ar y cyd at Weinidog y DU sy'n gyfrifol am ymateb i'r adroddiad hwnnw gan y Pwyllgor Deisebau. Fe'u hanogwyd gennym i dderbyn argymhellion yr adroddiad gan gynnig cydweithio â Llywodraeth y DU ar amrywiaeth o faterion. Fe wnaethom ni ofyn yn benodol am ddeialog ar adolygu pwerau awdurdodau lleol yn y maes hwn; fe wnaethom ni ofyn am adolygiad o derfynau desibelau; ac fe wnaethom ni dynnu sylw at fater penodol gwerthiannau ar-lein nad yw braidd yn cael sylw o gwbl ar hyn o bryd o dan trefn reoleiddio 2003.

Llywydd, rwyf i wedi gweld ers hynny bod Llywodraeth yr Alban wedi ymrwymo i gyflwyno deddfwriaeth yn Senedd yr Alban, gan ddefnyddio pwerau sydd ganddyn nhw nad ydyn nhw gennym ni, a'u presgripsiwn ar gyfer cyflwyno amodau gorfodol ar ble y ceir prynu tân gwyllt, cyfyngu ar yr adegau o'r dydd pan geir gwerthu tân gwyllt, cyfyngu ar y diwrnodau a'r amseroedd y ceir cynnau tân gwyllt, a chyflwyno ardaloedd neu barthau dim tân gwyllt. Mae'r rheini i gyd yn ymddangos i mi fel mesurau synhwyrol, a byddwn yn parhau i ddadlau drostyn nhw, oherwydd pe bydden nhw'n cael eu cyflwyno ar sail y DU gyfan, byddai Cymru yn sicr yn elwa.

Diolch am yr ateb yna, Prif Weinidog. Rwy'n credu ei bod hi'n bwysig bod camau yn cael eu cymryd i leihau'r defnydd o dân gwyllt. Does dim amheuaeth yn fy meddwl i eu bod nhw wedi dod yn broblem fwy rheolaidd, mae'n ymddangos i mi, o tua diwedd Calan Gaeaf yr holl ffordd drwodd i'r flwyddyn newydd. Ac rydym ni'n gwybod, fel y mae Mike Hedges wedi ei nodi yn gwbl briodol, nad anifeiliaid anwes yn unig, nad da byw, bywyd gwyllt neu blant ifanc yn unig, ond gall ein personél milwrol, yn enwedig y rhai sydd ag anhwylder straen wedi trawma, ddioddef niwed sylweddol, a gall sbarduno pob math o atgofion ofnadwy iddyn nhw.

A gaf i ofyn i chi, yn y cyfamser, os nad oes gan Gymru y pwerau i weithredu yn fwy pendant, pa waith fydd Llywodraeth Cymru yn ei wneud er mwyn hyrwyddo'r defnydd cyfrifol o dân gwyllt trwy bethau fel canllawiau, y gellir eu dosbarthu, wedyn, yn enwedig i'r rhai sy'n trefnu digwyddiadau lle bydd tân gwyllt yn cael eu cynnau? Rwy'n credu bod y rhain yn bethau defnyddiol y gallai Llywodraeth Cymru eu gwneud gyda'i phwerau presennol, a hefyd, wrth gwrs, mae angen addysgu pobl ifanc yn ein hysgolion. Rydym ni'n aml yn sôn am beryglon tân gwyllt yn ein hysgolion ar gyfer pobl ifanc, ond nid ydym ni'n sôn yn aml am yr effaith y mae eu defnyddio yn ei chael ar bobl eraill. Rwy'n credu bod hynny yn rhywbeth efallai y gellid ei wneud.

Llywydd, rwy'n cytuno â'r holl bwyntiau y mae'r Aelod wedi eu gwneud. Yr hyn yr ydym ni eisiau ei weld yw defnydd cyfrifol o dân gwyllt. Fel mae'n digwydd, rwy'n eithaf hoff o arddangosfa tân gwyllt dda fy hun; rwy'n mwynhau gweld un. Ond rydych chi eisiau ei wneud mewn ffordd nad yw'n achosi'r niwed anfwriadol y mae Darren Millar wedi cyfeirio ato.

Rydym ni wedi gweithio gyda'n hawdurdodau lleol a'n heddlu yma yng Nghymru ar y pwerau gorfodi sydd ganddyn nhw. Gwn y bydd gan yr Aelod ddiddordeb yn y ffaith fod yr adroddiadau gan bedwar heddlu Cymru ar ôl yr wythnos diwethaf yn awgrymu cryn wahaniaeth rhwng y lluoedd hynny sy'n plismona ardaloedd gwledig mwy neu lai, a adroddodd noson tân gwyllt dawel heb fawr ddim gofynion ar eu gwasanaethau, a rhai adegau llawer mwy anodd yn ardaloedd Heddlu De Cymru a Heddlu Gwent, gydag ymosodiadau cwbl annerbyniol ar ddiffoddwyr tân ac ar swyddogion heddlu pan alwyd arnynt i ymdrin â digwyddiadau anweddaidd.

Buom yn gweithio gyda Llywodraeth y DU yn y cyfnod cyn y noson tân gwyllt hon ar ymgyrch hyrwyddo yn ceisio perswadio pobl i ddefnyddio tân gwyllt yn briodol ac yn gyfrifol. Rwy'n hapus iawn i barhau i wneud mwy o hynny, ond rwy'n credu bod mater rheoleiddio yn y fan yma. Rhoddwyd Deddf 2003 ar y llyfr statud oherwydd y cyfnod ar ôl y mileniwm, pan oedd yn ymddangos bod defnydd eang o dân gwyllt wedi parhau yn y blynyddoedd yn syth ar ei ôl mewn ffordd nad oedd yn dderbyniol iawn. Felly, roedd rheoliadau 2003 o gymorth i roi rhywfaint o ffurf o amgylch hynny ac i atal yr achosion gwaethaf o ormodedd. Os ydym ni'n gweld hynny yn dechrau digwydd eto, yna byddai edrych eto ar y rheoliadau a gwneud mwy i wneud yn siŵr bod tân gwyllt yn cael ei werthu yn gyfrifol ac yn cael ei ddefnyddio yn gyfrifol, rwy'n credu, yn ddefnydd da iawn o amser y Llywodraeth.

Rwy'n ddiolchgar i'r Prif Weinidog am yr atebion y mae eisoes wedi eu rhoi. Hynny yw, dyna brofiad rhannau o'r rhanbarth yr wyf i'n ei gynrychioli yn sicr. Rwyf i wedi cael galwadau digynsail yr wythnos diwethaf o leoedd fel Llanelli, Pontyberem, Cydweli, lle gallai'r defnydd heb ei reoleiddio o dân gwyllt fod wedi bod yn fwy nag a fyddai wedi digwydd fel arfer, oherwydd, wrth gwrs, nad oedd unrhyw arddangosfeydd ffurfiol. Roedd gen i ddiddordeb yn yr hyn a ddywedodd y Prif Weinidog am y diffyg pwerau, ac mae'n amlwg nad yw hynny yn rhywbeth y gellir ei newid yn gyflym, a hefyd yn yr hyn a oedd gan y Prif Weinidog i'w ddweud am weithio gydag awdurdodau lleol o ran gorfodi, a chyda gwasanaeth yr heddlu. A gaf i ofyn i'r Prif Weinidog heddiw edrych unwaith eto ar hynny wrth i ni agosáu at y flwyddyn newydd, sy'n adeg arall pan fyddwn ni'n gweld llawer o dân gwyllt yn cael ei ddefnyddio, i weld a oes digon o gapasiti ac a allai fod angen rhai adnoddau ychwanegol, naill ai gan wasanaeth yr heddlu neu gan awdurdodau lleol, i'w caniatáu i blismona'r mathau hyn o ddigwyddiadau yn effeithiol? Oherwydd, fel y mae'r Prif Weinidog wedi ei ddweud wrth ymateb i bobl eraill, gall hyn beri gofid mawr i unigolion yn ogystal ag i anifeiliaid anwes a da byw.

Yn sicr, Llywydd, ein nod fydd gweithio gyda'n heddluoedd a'n hawdurdodau lleol, gan ddysgu'r gwersi o'r dyddiau diwethaf. Wrth gwrs, roeddem ni mewn cyfnod atal byr yma yng Nghymru, a ychwanegodd haen arall at gymhlethdod hyn, ond byddwn ni eisiau gwneud yn siŵr. Fel y dywedais, mae gennym ni gyfres ragarweiniol o adroddiadau gan bob un o'r pedwar heddlu yng Nghymru, byddwn yn casglu gwybodaeth gan ein hawdurdodau lleol hefyd, a chawn weld a oes unrhyw beth arall y gallwn ni ei wneud, gan gydweithio, i gynllunio a pharatoi ar gyfer rhannau eraill o'r flwyddyn pan fydd tân gwyllt yn cael ei ddefnyddio yn eang.

Prif Weinidog, hoffwn innau hefyd bwysleisio'r effaith y mae tân gwyllt yn ei chael ar bobl ac anifeiliaid anwes bob blwyddyn. Mae noson tân gwyllt wedi troi'n wythnos tân gwyllt yn y blynyddoedd diwethaf, ac mae tân gwyllt wedi dod yn fwyfwy pwerus. Mae cyn-filwyr ac anifeiliaid anwes yn byw mewn ofn yn ystod y cyfnod hwn wrth i ardaloedd tawel ymdebygu i barthau rhyfel. Prif Weinidog, pa drafodaethau ydych chi wedi eu cael gyda'r Llywodraethau eraill yn y DU ynghylch cyfyngu'r defnydd o dân gwyllt i oriau penodol, er enghraifft, rhwng 6 ac 8 p.m. ar 5 Tachwedd, neu, yn ddelfrydol, caniatáu arddangosfeydd wedi eu trefnu yn unig? Diolch.

Diolchaf i Caroline Jones am hynna. Rydym ni'n cynnal trafodaethau gyda'r Adran Busnes, Ynni a Strategaeth Ddiwydiannol yn Llywodraeth y DU, ac yn wir gyda Llywodraeth yr Alban ynghylch eu cynigion. Felly, rydym ni'n awyddus iawn i weithio gydag eraill ar y mater hwn. Ceir amrywiaeth o wahanol atebion posibl, a chyfeiriodd Caroline Jones at rai ohonyn nhw, ond fy nealltwriaeth i yw ei bod hi'n berffaith bosibl erbyn hyn gweithgynhyrchu tân gwyllt nad ydynt yn gwneud synau uchel, felly gallwch chi gael yr arddangosfa heb yr effeithiau niweidiol sydd, fel y clywsom gan Darren Millar ac eraill, yn cael effaith ar bobl sy'n dioddef o anhwylder straen wedi trawma neu anifeiliaid neu blant ifanc iawn, sy'n gallu bod yn ofnus iawn yn wir, yn fwy oherwydd y sŵn nag oherwydd gweld tân gwyllt. Os gall gweithgynhyrchwyr wneud hynny, yna efallai y gallwn ni ddatrys y broblem yn ei tharddle, yn ogystal â gwneud rhai o'r pethau eraill y mae Aelodau, y prynhawn yma, wedi eu hawgrymu.