Part of the debate – Senedd Cymru am 5:22 pm ar 11 Tachwedd 2020.
Rwy'n credu bod hwn yn adroddiad pwysig iawn. Mae ein diwydiannau creadigol yn faes twf i ni ac yn faes lle mae gennym hanes o ragoriaeth yn mynd yn ôl o leiaf i'r 1980au, pan sefydlwyd S4C. Ac mae'n rhywbeth roeddem ar fin ei godi i lefel arall hefyd, a'i ffocysu oedd un o'n meysydd twf allweddol i ddod â mwy o ffyniant i'n heconomi. Felly, nid oes amheuaeth nad yw COVID wedi bod yn gam yn ôl gwirioneddol i'r potensial. Soniodd Helen Mary fod perygl y gellid colli rhywfaint o'r capasiti strwythurol, ac i economi fel Cymru, ar ôl datblygu'r sector hwn mor ofalus dros y blynyddoedd, a gwneud cymaint i ddenu llawer o gynhyrchwyr yma, credaf y byddai'n drueni mawr os gwelwn, pan fyddwn yn ymadfer ar ôl COVID, nad ydym yn y sefyllfa orau i fanteisio ar y dychweliad i ryw lefel o normalrwydd.
Felly, rwy'n credu ei bod yn bwysig iawn fod y pwyllgor a'r Llywodraeth a'r sector cyfan, fel y dywedodd Helen Mary, yn cydweithio i sicrhau bod gennym gynllun rhagorol i ddychwelyd a manteisio ar y cyfleoedd a ddaw cyn gynted ag y byddwn yn symud ymlaen o COVID. Rwy'n credu mai elfen allweddol yw'r angen i weithio. Mae cynlluniau hael ar waith—y cynllun ffyrlo, mae Llywodraeth Cymru wedi buddsoddi llawer o arian, ac wedi defnyddio arian yn ogystal gan Lywodraeth y DU sydd wedi dod yn ychwanegol—a cheir rhai cynlluniau sy'n ymddangos yn effeithiol iawn, wedi'u darparu gydag isafswm o fiwrocratiaeth, ac mae hynny i'w groesawu, ond mae angen i bobl weithio. A phan fydd cynyrchiadau ar waith, er enghraifft, mae'r gadwyn gyfan yn gweithio wedyn, i lawr i'r artistiaid colur llawrydd a phawb yn y canol—yr actorion sydd hefyd yn gwneud swyddi eraill, ond os ydynt yn perfformio, mae angen y cyfleoedd hyn arnynt. Felly, mae'r holl bethau hynny'n wirioneddol bwysig.
Un o'r problemau yw'r diffyg yswiriant, neu o leiaf yswiriant am gost resymol, a chlywsom fod hyn yn broblem i gynyrchiadau—cynyrchiadau teledu a chynyrchiadau ffilm—a hefyd i leoliadau cerddoriaeth a theatrau. Mae hwn yn faes arall lle credaf fod angen i Lywodraeth Cymru a Llywodraeth y DU, ar y raddfa honno, edrych ar yr hyn y gellir ei wneud i sicrhau efallai fod rhai o'r adnoddau rydym yn eu darparu yn cael eu gwneud i alluogi gwaith, yn hytrach na gallu diogelu pobl a'u cadw gartref, ac o leiaf beidio â'u gorfodi i faes gwaith arall lle byddant o bosibl yn gadael y diwydiannau creadigol yn barhaol wedyn. Felly, rwy'n credu bod hynny'n bwysig iawn.
Hoffwn wneud un pwynt olaf, ac mae hyn yn mynd ar draws ein gwaith yn casglu tystiolaeth ar y diwydiannau creadigol, ein sefydliadau diwylliannol gwych a'r gwahanol gwmnïau theatr sydd ar gael. Y rhai sydd wedi arallgyfeirio eu sylfaen incwm fwyaf yn y pum neu chwe blynedd diwethaf, yn aml mewn ymateb i anogaeth y Llywodraeth, sydd yn y sefyllfa fwyaf agored i niwed yn aml, tra bod y rhai sy'n dibynnu fwyaf ar grantiau cyhoeddus wedi tueddu i weld y grantiau hynny'n cael eu cadw, ac rydym yn ddiolchgar am hynny. Ond wrth gwrs, y bobl a symudodd fwy tuag at incwm masnachol ac amrywiaeth o ffynonellau incwm a gafodd eu taro oherwydd y diffyg gweithgarwch. Mae hyn yn wir hefyd mewn meysydd cyhoeddi lle mae'r refeniw hysbysebu wedi'i golli. Felly, rwyf am gloi fy sylwadau a dweud fy mod yn falch iawn o'r ffordd y mae'r pwyllgor yn gweithio'n drawsbleidiol iawn, ac yn ymgysylltu'n dda iawn â'r sector, a dyna pam y mae gennym sylfaen dystiolaeth mor ardderchog ar gyfer yr adroddiad hwn a'n hadroddiadau eraill.