Mae'r newyddion heddiw'n sôn am y rhyfeloedd newydd—Affganistan ac Irac—ac mae ein helusennau a'n Llywodraethau'n ceisio ailadeiladu'r bywydau ifanc presennol sydd wedi'u clwyfo, a chefnogi'r teuluoedd sydd wedi colli anwyliaid mewn rhyfeloedd diweddar. Rwyf am sôn am gyn-filwyr y rhyfeloedd anghofiedig—pobl fel fy nhad, oherwydd mae'n cynrychioli hanfod y dynion a'r menywod cyffredin iawn yn y lluoedd arfog sydd wedi gwasanaethu ers yr ail ryfel byd mewn rhyfeloedd llai adnabyddus. Fel llawer o'i genhedlaeth, dyn cyffredin a wnaeth bethau eithriadol.

Yn iau nag unrhyw Aelod o'r Senedd erioed, ef oedd un o'r ychydig bobl a arweiniodd ddynion i jyngl Myanmar yn ystod y gwrthryfel comiwnyddol, ac arweiniodd y rhan fwyaf ohonynt yn ôl allan eto. Dyn cyffredin a weithiai'n gudd mewn sefyllfaoedd peryglus nad yw ei deulu ond yn dysgu amdanynt yn awr wrth i'w oed ennill y frwydr. Dyn cyffredin a gymerodd ran yn y Falklands, ac y gwelodd ei gyfoeswyr wasanaeth mewn rhyfeloedd a anghofiwyd fel rhyfel Korea, argyfwng Suez, Kenya, Nigeria, Sierra Leone, Cyprus, Dhofar, Lebanon, Bosnia, Kosovo, Iwerddon. Ac yn rhy aml, pan fyddent yn dychwelyd, byddent yn wynebu gelyniaeth gyhoeddus a chyflogwyr di-hid. Ac eto, nid personél y lluoedd arfog sy'n gyfrifol am yr hyn sy'n iawn a'r hyn sy'n anghywir am ein hymwneud mewn rhyfel, ond ni fel gwleidyddion yn llunio polisïau, a ni fel dinasyddion sy'n pleidleisio dros y gwleidyddion hynny, a dyna pam rwy'n croesawu'r ffaith bod Llywodraeth y DU yn cyflwyno'r Bil Gweithrediadau Tramor (Personél a Chyn-filwyr y Lluoedd Arfog), er mwyn mynd i'r afael â'r ymlid diddiwedd ar bersonél y lluoedd arfog sy'n gwneud penderfyniadau bywyd a marwolaeth o dan bwysau eithriadol mewn amgylcheddau gelyniaethus. 

Hoffwn hefyd gydnabod a diolch i'r elusennau a'r sefydliadau niferus sy'n cefnogi personél y lluoedd arfog, ond y realiti yw na ddylid dibynnu ar yr elusennau hyn fel y prif fecanweithiau cymorth i gyn-filwyr. Gwn fod honno'n bregeth gyson a glywir gan y Llywodraeth, ond dylem gofio bod gan gyn-bersonél y lluoedd arfog set wahanol o brofiadau i'r rhan fwyaf ohonom. Maent wedi bod yn rhan o gymuned unigryw iawn, lle mae ymddiriedaeth, trefn a pharch yn gerrig sylfaen, mae'r gadwyn reoli'n gryf, ac mae cychwyn ar fywyd sifil i rai yn mynd yn groes i'r cyfan y maent yn ei wybod, ac mae'n eu torri. Mae llawer yn mynd yn ddi-waith, yn ddigartref ac yn teimlo'n ddiwerth. A dyna pam y byddai'r Ceidwadwyr Cymreig yn sicrhau bod 150 o dai cymdeithasol gwag yn cael eu defnyddio unwaith eto, yn benodol ar gyfer cyn-filwyr milwrol sydd mewn perygl o fod yn ddigartref.

Lywydd, pobl gyffredin wirioneddol ryfeddol yw personél y lluoedd arfog. Maent yn gwasanaethu ac yn aberthu heb ddisgwyl gwobr, a gofynnaf i Aelodau'r Senedd gydnabod hynny a chefnogi'r cynnig hwn.