Fel hyrwyddwr lluoedd arfog Cyngor Sir Fynwy ac fel wyres i uwchgapten fy hun, gwn am bwysigrwydd cydnabod gwaith, anghenion ac ymrwymiad ein lluoedd arfog. Mae'n briodol, felly, ein bod heddiw, ar Ddiwrnod y Cadoediad, yn cydnabod y ddyled enfawr sydd arnom i'r rhai sy'n gwasanaethu ac sydd wedi gwasanaethu yn ein lluoedd arfog. Maent yn gwasanaethu ein gwlad gydag ymroddiad, er gwaethaf y perygl i'w bywydau eu hunain, a'n dyletswydd iddynt yw darparu'r gofal a'r cymorth y maent yn eu haeddu i'r fath raddau.

Yn anffodus, mae'r cofio eleni wedi gorfod bod yn wahanol iawn: dim gorymdeithio, dim parêd, dim gŵyl. Mae'r ffaith bod y cofio eleni'n wahanol yn dangos pam ei fod yn bwysicach. Fel y mae Mark Isherwood eisoes wedi nodi, mae personél milwrol Prydain wedi chwarae ac yn parhau i chwarae rôl allweddol yn ymateb y wlad hon i'r pandemig. Ar anterth ymateb y lluoedd arfog, roedd 20,000 o filwyr yn barod fel rhan o lu cymorth COVID, gyda mwy na 4,000 yn cael eu defnyddio ar y tro. Yng Nghymru, helpodd personél milwrol i adeiladu'r ysbyty maes yn Stadiwm y Principality. Cafodd personél y lluoedd arfog eu cynnull i helpu gwasanaeth ambiwlans Cymru, fel yr amlinellwyd eisoes, a gweithiodd lluoedd milwrol yn Aberhonddu ochr yn ochr â Llywodraeth Cymru i ddarparu cymorth cynllunio.

Mae gennym ddyletswydd i sicrhau nad anghofir ein lluoedd arfog yn y gorffennol, y presennol a'r dyfodol a'u bod yn cael eu gwerthfawrogi. Credaf fod ar Gymru angen comisiynydd y lluoedd arfog sy'n atebol i'r Senedd hon i hyrwyddo anghenion personél ein lluoedd arfog ac i sicrhau ein bod yn cynnal cyfamod y lluoedd arfog. Mae angen gwneud mwy o waith i sicrhau bod eu hanghenion yn cael eu hystyried a'u hymgorffori ym mhob maes polisi, ac mae angen i arian ddilyn i'r cynghorau er mwyn iddynt fodloni'r gofynion hynny.

Mae gadael y fyddin, yn aml ar ôl cyfnod hir o wasanaeth, yn cyflwyno llawer o heriau i gyn-bersonél y lluoedd arfog. Mae'n aml yn golygu eu bod yn gorfod adleoli, symud cartref, dod o hyd i waith newydd a newid ffordd o fyw. Yn aml, gall cyn-filwyr ei chael hi'n anodd cael gwybodaeth am y gwasanaethau sydd ar gael iddynt wrth ddychwelyd i fywyd sifil. Mae cynllun adnabod cyflogwyr cyfamod y lluoedd arfog wedi gwneud llawer i ymgorffori a thynnu sylw at eu hanghenion wrth ddarparu gwasanaethau ar lefel cyngor sir, ac rwyf am fanteisio ar y cyfle hwn i longyfarch Cyngor Sir Fynwy ar dderbyn eu gwobr aur yn ddiweddar, a chynghorau a chyflogwyr eraill ar draws fy ardal i yn Nwyrain De Cymru sydd wedi gwneud llawer o waith caled i newid meddyliau ac agweddau yng nghyswllt cyn-filwyr a'u hanghenion.

Byddem yn cyflwyno cerdyn y lluoedd arfog a fyddai ar gael i gyn-filwyr a phersonél presennol y lluoedd arfog. Byddai'n cynnig amrywiaeth eang o fanteision gan gynnwys teithio am ddim ar fysiau a mynediad am ddim i byllau nofio a safleoedd treftadaeth Cadw. Rwy'n croesawu'r ffaith y bydd cyn-filwyr milwrol o bob cenhedlaeth yn gallu elwa cyn bo hir ar deithio ar y rheilffyrdd am bris is diolch i fenter gan Lywodraeth y DU. Nod y cerdyn rheilffordd i gyn-filwyr yw cefnogi cyn-filwyr ar ôl eu gwasanaeth, gan ddarparu hyd at draean o docynnau adegau tawel i oedolion, cymdeithion a phlant. Ar y pwynt hwn, hoffwn dalu teyrnged i holl waith caled Johnny Mercer AS, y Gweinidog dros bobl amddiffyn a chyn-filwyr, sydd â'r gorchwyl o ddwyn ynghyd holl swyddogaethau'r Llywodraeth i sicrhau bod cyn-filwyr yn cael y gofal y maent yn ei haeddu. Mae ei waith caled a'i benderfyniad yn ei waith, gan dynnu ar ei brofiadau ei hun yn aml, wedi bod yn rhagorol. Dechreuodd y fenter Great Place to Work for Veterans, i helpu cyn-filwyr i ymuno â'r gwasanaeth sifil, ac mae'n wych gweld Llywodraeth Cymru yn cefnogi hyn.

Lywydd, mae gan Gymru berthynas hir a balch â'r lluoedd arfog. Mae ein lluoedd arfog yn gwneud aberth enfawr i gadw'r wlad hon yn ddiogel. Mae'n iawn ein bod yn parhau i ddangos cymaint rydym yn gwerthfawrogi eu hymdrechion ar ôl iddynt adael y lluoedd arfog. Mae llawer wedi'i wneud, ond mae llawer mwy y gallwn ac y dylem ei wneud. Diolch.