Part of the debate – Senedd Cymru am 7:03 pm ar 11 Tachwedd 2020.
Ledled y byd, mae gwledydd yn coffáu Diwrnod y Cadoediad a Diwrnod y Lluoedd Arfog. Mae'n gydnabyddiaeth o'r aberth a wneir gan filwyr, lle bynnag y bônt, i gefnogi rhyddid a democratiaeth, ym mha wlad bynnag y maent yn byw. Ymhlith gwledydd y byd, yn anffodus, rhyfel fu'r digwyddiad mwyaf cyffredin rhyngom drwy gydol ein hanes modern. Gwahanol ddiwylliannau, ffurfiau gwahanol iawn ar Lywodraeth yn aml, ond i gyd â chred gyffredin ym mhwysigrwydd amddiffyn rhyddid cyffredinol. Mae miliynau o bobl wedi aberthu eu bywydau fel hyn, ac yng Nghymru a'r DU a ledled y byd, rydym yn cydnabod yr aberth eithaf a wnaed gan gynifer yn y gorffennol, y presennol ac yn anffodus, y rheini a ddaw yn y dyfodol.
Rydym i gyd yn dod o gefndir a threftadaeth wahanol, ond mae gan bob un ohonynt barch cyffredin. Roedd fy nhad yn ffoadur o Ukrain, gwlad a gollodd 10 miliwn o bobl yn ystod yr ail ryfel byd, a gwlad sydd, yn anffodus, yn dal i ryfela. Bu farw un o fy ewythrod yn y Fyddin Goch, wrth iddo groesi Afon Oder, yn y cyrch ar Berlin. Bu farw ewythr arall yn y rhyfel pleidiol yn erbyn Stalin, ym mis Hydref 1951. A gwelwn heddiw brotestiadau ym Melarws, lle mae pobl yn ymladd dros ddemocratiaeth—gwlad a gollodd tua 6 miliwn o bobl yn ystod yr ail ryfel byd a gallwn hefyd edrych ar ein ffrindiau yn Ewrop sydd â phrofiadau tebyg. Mae gan bob un ohonom yn y Senedd hon ein hanesion teuluol ein hunain i fyfyrio arnynt ac mae'n ddyletswydd ar bob un ohonom i gofio'r miloedd o bobl a'u teuluoedd a wasanaethodd eu gwlad, pobl sydd wedi aberthu eu bywydau neu eu lles, naill ai drwy salwch corfforol neu feddyliol. Ac rwy'n falch fod hwn yn fater sydd mor aml yn ein meddyliau ac yn ein dadleuon yn y Senedd hon.
Un ffactor sy'n uno'n derfynol i bawb sy'n gwasanaethu yn lluoedd arfog eu gwlad, ym mha ran bynnag o'r byd y maent ynddi, yw cydnabyddiaeth o erchyllterau rhyfel ac mai'r fuddugoliaeth bwysicaf iddynt hwy, iddynt i gyd, fyddai sicrhau gwaddol o fyd lle gallwn i gyd fyw gyda'n gilydd mewn heddwch, rhyddid a ffyniant. Diolch, Ddirprwy Lywydd.