Part of the debate – Senedd Cymru am 4:40 pm ar 17 Tachwedd 2020.
Diolch. Credaf fod David Rowlands yn amlinellu'n berffaith y cyfyng-gyngor yn y fan yna. Dywed, ar y naill law bod angen inni gael abwyd a ffon, ond yna mae'n gwingo wrth sôn am y ffon. Mae angen i chi gael y ddau gyda'i gilydd. Y sylw am godi tâl ar ddefnyddwyr ffyrdd yw'r model presennol yr ydym yn dibynnu arno—y mae'r Trysorlys yn dibynnu arno, fel y dywedwch chi yn gywir, i godi refeniw—a bydd hynny'n gostwng wrth inni ddechrau gwefrio ceir trydan, oherwydd nid ydych chi yn llenwi wrth y pympiau, a bydd yr holl fodel trethiant y bu gennym ni ers blynyddoedd lawer yn chwalu. Felly, mae angen ffordd wahanol o godi refeniw.
Nawr, rwy'n credu, mewn egwyddor, bod ffordd sy'n codi refeniw yn seiliedig ar ba mor aml yr ydych chi'n defnyddio eich car—o gofio nad oes gan un o bob pedair aelwyd gar a bod angen i'r system fod yn deg iddyn nhw—credaf, mewn egwyddor, fod hynny'n gwneud synnwyr. Nawr, cafodd adolygiad Turner yr ydym ni wedi'i gyhoeddi ei gynnal oherwydd, fe gofiwch chi, fod cyngor Caerdydd wedi gosod cynlluniau ar gyfer codi tâl ar ddefnyddwyr ffyrdd yng Nghaerdydd, ac roeddem ni eisiau sicrhau bod fframwaith cenedlaethol a fyddai'n sail i benderfyniadau am godi tâl ar ddefnyddwyr ffyrdd fel nad oedd gennym ni wahanol gynghorau'n gwneud pethau gwahanol. Felly, nid yw'r adroddiad ei hun yn ddim i gyffroi'n ormodol yn ei gylch, a dweud y gwir. Byddwn yn rhoi copi ohono yn y Llyfrgell ac yn ei gyhoeddi. Mae'n ddadansoddiad eithaf ceidwadol o sut i ymdrin â'r mater hwn yn synhwyrol. Felly, nid wyf yn credu bod unrhyw beth i gyffroi yn ei gylch yn yr adolygiad ei hun, ond mae yn codi'r mater bod angen i ni feddwl yn wahanol ynglŷn â sut yr ydym ni yn codi refeniw ac fel y dywedwch chi, ni allwn ni barhau fel y gwnaethom dros y degawd diwethaf. Mae hynny'n gywir. A pha le sydd i anghymhelliant ochr yn ochr â chymhelliant? Ac mae angen i chi gael y ddau beth yna.
Ond rydych chi'n llygad eich lle: mae angen ei wneud mewn ffordd sy'n ennill calonnau pobl, ac yn fy marn i, nid dyma'r peth cyntaf y dylem ni ei wneud. Fe ddylem ni ganolbwyntio ar wella gwasanaethau yn gyntaf, ac yna, drwy anghymhellion, geisio ymwreiddio newid ymddygiad, oherwydd nid oes prinder pobl a fydd yn ceisio manteisio ar hyn, i ennyn gelyniaeth ynghylch yr hyn yr ydym ni'n ceisio'i wneud, a rhaid inni beidio â gadael iddyn nhw wneud hynny, oherwydd, wedi'i wneud yn iawn, mae hon yn ffordd o wireddu'n dyheadau.