Part of the debate – Senedd Cymru am 5:15 pm ar 17 Tachwedd 2020.
Diolch, Gweinidog, am eich datganiad y prynhawn yma ac am groesawu adroddiad y Pwyllgor Cyllid ynglŷn â'r model buddsoddi cydfuddiannol. Gwrandewais ar eich sylwadau agoriadol, ond credaf y byddai'n rhaid i chi hyd yn oed gyfaddef bod yr hyn a alwyd gennych yn 'gyni a orfodwyd gan San Steffan' yn sicr wedi dod i ben—wel, yn sicr yn ddiweddar eleni, pan edrychwch chi ar y symiau enfawr o fuddsoddiad ychwanegol sydd wedi dod o San Steffan i Lywodraeth Cymru i ymdrin ag argyfwng pandemig COVID.
Fe wnaethoch chi sôn am ddyfarnu'r contract i gonsortiwm Cymoedd y Dyfodol i gwblhau adrannau 5 a 6 o'r gwaith o ddeuoli'r A465. Rydym yn ymwybodol iawn, pob un ohonom ni, o rai o'r materion hirsefydlog sydd ar hyn o bryd wedi plagio rhan ceunant Clydach o'r prosiect hwnnw, mae wedi mynd dros y gyllideb yn sylweddol ac mae hefyd ar ei hôl hi. A allwch chi roi sicrwydd y bydd rhannau 5 a 6 yn cael eu rheoli'n well wrth i'r cynllun model buddsoddi cydfuddiannol hwn fynd rhagddo? Hefyd, a wnewch chi ddweud ychydig mwy am y manteision cymunedol, gan fod etholwyr yn ardal Gilwern wedi gofyn imi am y rheini, ac maen nhw'n awyddus i wybod bod y manteision hynny'n dod i lawr gwlad, mewn da bryd ac yn cyflawni'r hyn a addawyd i ddechrau drwy'r contract.
Fe wnaethoch chi sôn am ddatgarboneiddio yn eich cyfraniad, ac yn benodol am blannu 30,000 o goed. Mae hyn yn newyddion gwych, gyda llaw—rwy'n hollol gefnogol i blannu coed, yn enwedig gyda phrosiectau ffyrdd—ond beth yw'r amserlen ar gyfer y plannu hwn, ac a allwch chi roi amcangyfrif ynghylch adferiad carbon i ni yn sgil y plannu coed hwnnw? Rydym yn sôn yn aml am yr angen i gynnwys cyllidebu carbon ym mhroses arferol y gyllideb, ond nid ydym ni yn aml yn clywed y ffigurau o ran yr adferiad carbon a ragwelir. Felly, os gallwch chi roi'r ffigurau hynny inni heddiw, neu os gall eich swyddogion eu cyfrifo—rwy'n credu y byddai llawer o Aelodau'n cytuno mai dalfeydd carbon yw'r ffordd ymlaen. Felly, mae angen inni weld rhai ffigurau ar gyfer hynny.
Fe wnaethoch chi sôn am addysg a thendro prosiectau gan ddefnyddio contractau model buddsoddi cydfuddiannol gan WEPCo. Mae hyn yn swnio'n gyfle da i gontractwyr. A fyddwch yn sicrhau y byddwch yn trin pob contractwr yn yr un modd o ran gwneud ceisiadau? Yn aml, yn y gorffennol, mae hyn yn swnio'n wych ar yr wyneb, ac rydym ni i gyd yn gweld pwysigrwydd caffael yn y sector cyhoeddus, ond yn rhy aml, yn ymarferol, nid yw contractwyr yn teimlo eu bod yn cael eu trin yn yr un modd wrth wneud cais, neu y gallai'r broses fod yn well. Efallai ei fod yn ymwneud ag ymrwymiad i lefelau gofynnol o ymgysylltu â'r gadwyn gyflenwi, y sonioch chi amdanyn nhw, ond rydym ni eisiau anelu'n uwch na hynny, onid ydym ni? Nid yw hyn yn ymwneud â safonau gofynnol yn unig, mae hyn yn ymwneud â chyrraedd lefel uwch ac, wrth gwrs, bod ag uchelgais. Hyd yn oed os yw'r uchelgais hwnnw, ar y dechrau, yn ymddangos yn rhy uchel, mae'n rhywbeth y dylem ni fod yn anelu ato.
Rwy'n falch bod Deddf cenedlaethau'r dyfodol wedi'i chynnwys yn eich datganiad. Yn rhy aml, mae'n cael ei hystyried yn ychwanegiad, ac yn rhywbeth nad yw wedi'i hymgorffori ym mhob adran yn rhannau cynnar o'r broses o wneud penderfyniadau. Felly, rwy'n falch o weld hynny wedi ei chynnwys. Sut ydych chi'n sicrhau bod cyflawni'r Ddeddf honno'n ganolog i'r model buddsoddi cydfuddiannol? Gwn fod elfennau tebyg mewn mentrau cyllid preifat, rhai yn ddrwg, rhai yn dda, ond gwn fod gan y model buddsoddi cydfuddiannol sawl mantais dros hynny. Ond rwy'n credu os gallwn ni ymgorffori deddfwriaeth cenedlaethau'r dyfodol yn llawn yn y broses model buddsoddi cydfuddiannol, yna bydd hynny o fudd i'r ffordd yr ydym ni'n bwrw iddi.
Rydych chi wedi sôn am adnoddau ar-lein. Nawr, yn y gorffennol, rwy'n credu y byddai hynny wedi bod yn llai arwyddocaol nag yw ar hyn o bryd, mae'n debyg, ond, yn amlwg, ar hyn o bryd mae adnoddau ar-lein yn hollbwysig gyda'r pandemig a'r cyfyngiadau symud. Felly, a wnewch chi ddweud mwy wrthym ni ynglŷn â sut mae proses y model buddsoddi cydfuddiannol wedi ei addasu i COVID-19, yn sicr dros yr ychydig flynyddoedd nesaf?
Diolch am yr wybodaeth ddiweddaraf am ganolfan ganser Felindre. Parhewch i roi'r wybodaeth ddiweddaraf inni am hynny a phryd y caiff y cyngor annibynnol hwnnw ei dderbyn. Fe wnaethoch chi sôn am Fanc Datblygu Cymru a Llywodraeth Cymru yn penderfynu y byddai hwnnw'n gweithredu fel cyfranddaliwr cyhoeddus yng nghynlluniau'r model buddsoddi cydfuddiannol. Mae hynny'n swnio'n synhwyrol iawn i mi, ond a allwch chi roi sicrwydd inni y bydd diwydrwydd dyladwy'n cael ei arfer ac y bydd yn rhan annatod o ddefnyddio'r banc datblygu?
Yn olaf, pa sicrwydd allwch chi ei roi inni fod diwydrwydd dyladwy yn cael ei arfer yn briodol ar draws yr holl brosiectau model buddsoddi cydfuddiannol posibl hyn? Oherwydd rydym ni'n gwybod beth a ddigwyddodd gyda chynllun Blaenau'r Cymoedd—cynllun uchelgeisiol iawn, rhywbeth yr ydym ni i gyd yn ei gefnogi, ond yn y pen draw, a oedd ar ei hôl hi a thros y gyllideb, ac mae'n ymddangos bod diwydrwydd dyladwy wedi methu yn y fan yna. Felly, pa fesurau diogelu ydych chi yn eu cynnwys yn y system model buddsoddi cydfuddiannol i sicrhau nad yw hynny'n digwydd yn y rhannau nesaf?