5. Datganiad gan y Gweinidog Cyllid a'r Trefnydd: Model Buddsoddi Cydfuddiannol

Part of the debate – Senedd Cymru am 5:26 pm ar 17 Tachwedd 2020.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Rhun ap Iorwerth Rhun ap Iorwerth Plaid Cymru 5:26, 17 Tachwedd 2020

(Cyfieithwyd)

Diolch, Gweinidog, am y datganiad yna. Gadewch i ni ddechrau gyda rhai pethau cadarnhaol a meysydd y byddem yn cytuno arnyn nhw. Rwy'n falch o'ch clywed yn dweud bod eich dull gweithredu llym o ddefnyddio model buddsoddi cydfuddiannol yn aros yn ddigyfnewid ac y dylid defnyddio cyfalaf confensiynol yn gyntaf, yna y byddech yn defnyddio pwerau benthyca cyfyngedig—'cyfyngedig' yw'r gair allweddol—ac yna, dim ond bryd hynny, yn ystyried y posibilrwydd o ddefnyddio model buddsoddi cydfuddiannol. Ac yn y cyd-destun hwnnw, rwy'n credu bod gan fodel buddsoddi cydfuddiannol elfennau atyniadol. Ond mae ganddo ei anfanteision hefyd. Nid menter cyllid preifat mohono. Rydym yn falch iawn bod Cymru wedi gwneud llai o ddefnydd o fenter cyllid preifat, ond yn y pen draw mae'n bartneriaeth arall sy'n caniatáu elw ar rai pethau na ddylai fod angen i gwmnïau elwa arnyn nhw. Rwy'n siŵr y bydd Mike Hedges, pan fydd yn gwneud ei gyfraniad i'r ddadl yn nes ymlaen, yn dweud rhai pethau tebyg.

Clywsom y Gweinidog yn dweud bod cwblhau'r enghraifft o gaffael model buddsoddi cydfuddiannol arloesol ar ffordd Blaenau'r Cymoedd yn llwyddiannus yn dangos yr hyn y gall Cymru ei gyflawni mewn cyfnod anodd pan fyddwn yn mynd i'r afael â heriau gyda chreadigrwydd. Wel, na; yr hyn y mae'n ei wneud yw dangos beth y gall Llywodraeth Cymru ei wneud pan nad oes ganddi ddewis, pan fydd Trysorlys y DU yn penderfynu beth y gellir ei wario, beth y gellir ei fenthyg a phryd. Mae Llywodraeth Cymru yn anghydwedd—neu mae Cymru, dylwn i ddweud, yn anghydwedd—â'r hyn sy'n digwydd yn y rhan fwyaf o wledydd eraill wrth fabwysiadu'r model buddsoddi cydfuddiannol hwn, ac rwy'n siŵr y byddai'n rhaid i'r Gweinidog gytuno, er enghraifft, y byddai Cymru annibynnol yn gallu ariannu drwy ddulliau mwy confensiynol, drwy fenthyca ar y lefelau isaf erioed. Felly dyna y dylem ni fod yn ei ddathlu, ond yn y cyd-destun yr ydym ni ynddo, mae hwn yn ddewis ychydig yn well na menter cyllid preifat a all fod yn ddefnyddiol.

Mae tryloywder, serch hynny, yn air a ddefnyddiodd y Gweinidog. Blaenau'r Cymoedd—oes, mae angen inni gael cadernid yn y ffordd honno ar draws Blaenau'r Cymoedd. Dywedir wrthyf y bydd yn costio tua £550 miliwn, ond er mwyn tryloywder, a allwn ni gael ffigur gan y Gweinidog heddiw ynghylch faint y byddwn yn ei dalu o goffrau Llywodraeth Cymru dros y degawdau ar gyfer y prosiect hwnnw?

Gan symud ymlaen at ysgolion, rwy'n anghyfforddus iawn bod Cymru'n genedl nad yw'n gallu ariannu ysgolion newydd drwy ddulliau confensiynol. Rwy'n siŵr bod Meridiam yn gwmni gwych sydd ag hanes byd-eang, ond mae gweithio gyda chwmni rhyngwladol ar ddarparu ysgolion yma yng Nghymru yn rhywbeth, fel y dywedais, yr wyf yn anghyfforddus yn ei gylch. Siawns nad yw hyn yn rhywbeth a ddylai ddigwydd drwy fenthyca confensiynol, ond nid ydym yn cael gwneud hynny, wrth gwrs. Dylai ddigwydd o gyllidebau cyfredol hefyd. Ond, unwaith eto, o ran tryloywder, a wnaiff y Gweinidog ddarparu dolen i safle lle gellir dod o hyd i'r cytundeb terfynol a wnaed gyda Meridiam fel rhan o'r cyfrwng newydd gyda WEPCo? Mae hwnnw'n gwestiwn a ofynnwyd gan Adam Price yn gynharach y mis hwn. Ateb y Gweinidog Addysg oedd:

Llofnodwyd y cytundeb ar 30 Medi 2020. Gan ei fod yn cynnwys gwybodaeth fasnachol sensitif ni fyddem yn bwriadu cyhoeddi'r ddogfen.

Ble mae'r tryloywder o ran y cytundebau yr ydym yn ymrwymo iddynt?

Ac ar brosiect arall rwy'n gefnogol iawn iddo, ysbyty newydd Felindre, rwy'n ymwybodol iawn o bryderon ynghylch a yw'r model clinigol cywir yn cael ei ddilyn ar gyfer darparu ysbyty newydd. A gaf i ofyn, er bod yr ymchwiliad hwnnw'n mynd rhagddo i briodoldeb dewis y model clinigol hwnnw, a yw'r Gweinidog cyllid wedi ystyried sicrhau nad yw penderfyniadau ar y model clinigol yn cael eu cymylu, na ddylanwadir arnyn nhw mewn unrhyw ffordd gan y cwestiwn beth fyddai'r fargen fasnachol orau neu'r fargen eiddo orau i'r partneriaid dan sylw—partneriaid sy'n ceisio gwneud elw o hyn, neu fel arall na fydden nhw'n rhan ohono? Diolch.