Mae darparu gwasanaethau canser yn cynnwys nifer o arbenigeddau ac ymyriadau, gyda llwybrau cleifion ar draws ffiniau sefydliadol. Mae hyn yn galw am berthynas waith agos, llwybrau gofal integredig a sylw arbennig i gynnal gofal sy'n canolbwyntio ar yr unigolyn. Mae'n bwysig fod gennym ddealltwriaeth gyffredin o sut i wella gwasanaethau a chanlyniadau canser. Gwyddom fod angen inni leihau cyfraddau ysmygu a gordewdra er mwyn canfod canser yn gynharach ac ar gam lle gellir ei drin yn haws, er mwyn darparu'r ymyriadau a'r therapïau diweddaraf sy'n seiliedig ar dystiolaeth yn gyson, a chefnogi pobl yn iawn ar hyd y llwybr triniaeth. Mae'r rhain yn agweddau sylfaenol ar ein dull o weithredu. Cânt eu cefnogi neu eu galluogi gan fodelau gwasanaeth sy'n newid, datblygu gweithlu cynaliadwy ac wrth gwrs, y defnydd gorau o systemau digidol a data.

Gwnaed gwaith pwysig a manwl ar yr agenda hon gan randdeiliaid ers blynyddoedd lawer yng Nghymru, ac mae llawer o gonsensws ynglŷn â'r ffordd orau ymlaen. Yr her yn awr yw manteisio ar hynny yn y blynyddoedd i ddod a gwneud y gwelliant sylweddol rydym i gyd am ei weld yn y canlyniadau. Er hynny—ac unwaith eto, mae David Rees yn cydnabod hyn a bod yn deg—nid oes dianc rhag effaith y pandemig. Mae'r prif swyddog meddygol wedi bod yn glir fod y pandemig yn achosi niwed mewn sawl ffordd. Mae mynediad at ofal iechyd arferol, gan gynnwys gofal canser yn yr achos hwn, yn un o'r ffyrdd lle mae niwed anuniongyrchol yn cael ei achosi. O'r cychwyn cyntaf, ein dull o weithredu fu ceisio diogelu cymaint o ofal canser â phosibl. Gweithiodd GIG Cymru yn eithriadol o galed i wneud hynny a darparu'r gofal brys sydd ei angen ar gynifer o bobl â phosibl. Fodd bynnag, rydym wedi gweld capasiti a chynhyrchiant mewn diagnosteg a thriniaeth canser yn lleihau'n sylweddol. Mae hyn wedi golygu bod nifer y bobl sy'n aros am driniaeth yn cynyddu ac mae'n debygol y bydd yna effaith ar ganlyniadau yn y blynyddoedd i ddod.

Ymhlith yr argymhellion yn yr adroddiad mae datblygu cynllun adfer canser ar gyfer gweddill y pandemig. Rwy'n deall yr awydd am eglurder ar lefel genedlaethol, gan nodi faint o lawdriniaethau y mae angen eu gwneud, faint fydd yn cael eu gwneud, a pha mor hir y bydd yn ei gymryd i drin y rhai sy'n aros. Serch hynny, cyn gynted ag y byddwn yn rhoi'r ffigurau hynny ar bapur, y realiti yw bod y pandemig yn newid yr hyn sy'n bosibl. Mae'r gwahaniaeth rhwng pandemig wedi'i reoli'n dda a phandemig a reolir yn wael o ran faint o bobl y mae'n bosibl eu trin yn un arwyddocaol. Mae'n amlygu lle mae rheolaeth effeithiol ar y pandemig yr un mor bwysig i ganser a chyflyrau difrifol eraill sy'n bygwth bywyd.

Rwy'n gwybod bod rhai wedi galw am glustnodi capasiti ar gyfer gofal canser, ac rwy'n deall hynny, ond fel y gwyddom i gyd, ac rwyf fi'n sicr yn deall mai Gweinidog Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol wyf fi ac nid y Gweinidog gofal canser yn unig. Nid wyf am oruchwylio na byw mewn system iechyd lle mae'r Llywodraeth yn dweud, 'Os mai canser yw eich salwch sy'n bygwth bywyd, yna fe gewch eich trin, ond os mai'r salwch sy'n bygwth eich bywyd yw clefyd y galon neu rywbeth arall, mae llai o werth i'ch bywyd.' Dyna'r union gyfyng-gyngor moesegol a olygai ein bod wedi gwrthod yr ymdrechion blaenorol i gael gwarant canser benodol a fyddai wedi rhoi blaenoriaeth i ganser ar draul cyflyrau eraill. Ni chredaf mai dyna fyddai clinigwyr canser eu hunain am ei weld ychwaith. Felly, rwyf am fod yn glir, mae gan fyrddau iechyd gynlluniau manwl ar gyfer y gaeaf ynglŷn â sut y byddant yn cydbwyso'r anghenion sy'n cystadlu y bydd rhaid iddynt eu rheoli. Byddant yn blaenoriaethu cleifion yn ôl eu hanghenion clinigol, boed yn COVID neu'n rhywbeth heblaw COVID, canser neu rywbeth heblaw canser. Rhaid inni, ac fe fyddwn, yn parhau i edrych yn deg ac yn gyfartal i weld sut y defnyddiwn y capasiti sydd ar gael gennym i ofalu am bobl ledled Cymru.

Ymrwymodd y Llywodraeth hon, ym mis Mawrth eleni, i gael cynllun cyflawni newydd ar gyfer canser, yn ogystal â chynlluniau ar gyfer y galon a strôc, gyda darpariaeth olynol erbyn mis Rhagfyr. Nawr, yn amlwg, mae'r pandemig wedi gwneud hynny'n amhosibl. Er na fu'n bosibl datblygu dull mor fanwl ag a nodir yn ein cynllun canser presennol, rydym wedi parhau i weithio gyda rhanddeiliaid i nodi ein dyheadau ar gyfer cam nesaf y gwaith o ddatblygu a gwella gwasanaethau.

Rwy'n awyddus inni ddysgu gwersi dull y cynllun cyflawni o fynd ati a chyflymder gweithredu yn enwedig. Rhaid inni barhau i esblygu ac adeiladu ar ein dull blaenorol, yn hytrach na chadw at yr un model yn union o reidrwydd. Mae'r ymrwymiad a wnaed yn 'Cymru Iachach' i fframwaith clinigol cenedlaethol ac i ddatganiadau ansawdd yn rhoi cyfleoedd newydd inni a all wthio agenda canser ymhellach ac yn gyflymach, a byddai ymgorffori dull yn yr ymrwymiadau hyn yn caniatáu i wasanaethau canser elwa o ddatblygiadau ehangach a gwella perfformiad cymharol llwybrau clefyd mewn cynlluniau ar gyfer y GIG.

Nid yw hyn yn gam yn ôl o ran dull gweithredu, ond yn hytrach, yn fy marn i, mae'n naid ymlaen yn ein huchelgais. Byddai'n cynnwys datblygiadau newydd cyffrous o amgylch y gweithlu canser a chynllunio gwasanaethau canser, i'w hategu gan ddatblygiad y system gwybodaeth canser newydd a pharhau i wreiddio'r llwybr canser sengl.

Rydym am gryfhau ein gwaith gyda gofal sylfaenol, ac yn fwy cyffredinol, ar ganfod canser yn gynharach. Mae gwaith hanfodol i'w wneud drwy ein rhaglenni endosgopi a delweddu. Rwyf am gyflwyno ein dull o gyflawni ymchwil canser, a gwireddu ein huchelgais ar gymorth cyfannol, ac mae'r rhain i gyd, wrth gwrs, yn gyson â'r argymhellion yn yr adroddiad trawsbleidiol.

Ond fe gymerodd naw mis i adnewyddu'r cynllun cyflawni canser blaenorol y tro diwethaf, ac ni allwn fforddio aros am gyfnod tebyg yn awr cyn i ni roi cyfeiriad a pharhau i wella ar yr un cyflymder. Mae'n hanfodol ein bod yn nodi'r uchelgeisiau hyn ac yn symud yn gyflym i benderfynu sut y cânt eu cyflawni. Roedd maint yr her a'n hwynebai cyn y pandemig yn ddigon sylweddol, a rhaid inni ganolbwyntio ein sylw yn awr ar yr achos dros gyflymu a ffocws ar weithredu.

Felly, unwaith eto, hoffwn ddiolch i'r rhai a weithiodd mor galed ar yr adroddiad, ac fel arfer, diolch i'r holl bobl sy'n gweithio ar draws ein system iechyd a gofal, yn ein GIG, ym maes gofal cymdeithasol a'n partneriaid yn y trydydd sector hefyd, am y cyfan y maent yn parhau i'w wneud i ddiwallu anghenion pobl y mae canser yn effeithio arnynt. Byddaf yn rhoi ystyriaeth ofalus i'r argymhellion yn yr adroddiad, ac rwy'n hapus i ysgrifennu at y grŵp trawsbleidiol i roi ymateb llawn i'w argymhellion. Diolch yn fawr am y cyfle i ymateb heno, a diolch am eich amser heno, Ddirprwy Lywydd.