[Anghlywadwy.]—yn dal i fod â'r symptomau hynny, a allai fod yn ganser. Pan fyddant yn mynd i weld rhywun, y pryder yw os yw'n ganser, y byddai eu diagnosis yn canfod canser ar gam diweddarach, pan fydd llai o allu i'w drin. Bydd lleihau'r ôl-groniad hwn cyn gynted ac mor ddiogel â phosibl yn ychwanegu mwy o straen ar y gwasanaethau diagnostig. Mae angen capasiti ychwanegol a llenwi bylchau yn y gweithlu ar frys.

Ddirprwy Lywydd, yr wythnos diwethaf cyhoeddodd y grŵp trawsbleidiol ar ganser yma yn y Senedd adroddiad ar amseroedd aros canser a gychwynnwyd ganddo cyn y pandemig. Yn dilyn uchafbwynt cyntaf y pandemig, ehangwyd cylch gorchwyl cychwynnol yr ymchwiliad i gynnwys dealltwriaeth o effaith y pandemig ar ddiagnosis a thriniaeth canser. I ddechrau, ceisiodd yr adroddiad asesu'r llwybr canser sengl, ac mae'n dal yn bwysig cadw golwg ar y llwybr canser sengl fel mesur sy'n gynhenid gadarnhaol. Byddai ailddechrau adrodd ar y llwybr canser sengl yn gyfle i ailgychwyn ac aildrefnu, yn enwedig ar gyfer y sgyrsiau ynglŷn â lle gellir a lle dylid gwneud gwelliannau ar gyfer llwybrau diagnostig.

Rwy'n croesawu'n fawr y cyhoeddiad yr wythnos diwethaf gan y Gweinidog ar ailgyflwyno'r llwybr canser sengl, ynghyd â ffigur targed y mae'n rhaid i fyrddau iechyd ei gyflawni. Mae hwn yn amlwg yn gam cadarnhaol i'r cyfeiriad cywir. Fodd bynnag, rwy'n galw ar Lywodraeth Cymru i dderbyn holl argymhellion yr adroddiad, ac yn arbennig i flaenoriaethu gofal a thriniaeth canser drwy ddarparu adnoddau ychwanegol i ymdopi â'r ôl-groniad. Mae'r adroddiad yn galw am gyhoeddi cynllun adfer canser COVID-19, yn nodi sut y bydd Llywodraeth Cymru yn cefnogi darparu gwasanaethau canser yn well, ac yn benodol, sut y byddai gwasanaethau diagnostig yn cael eu cefnogi i leihau'r ôl-groniad canser sy'n bodoli. Gallai hyn ei gwneud yn ofynnol i safleoedd gwyrdd sy'n ddiogel rhag COVID hybu capasiti a chynnal gwasanaethau, er fy mod yn cydnabod y sylwadau a wnaeth y Gweinidog yn y ddadl flaenorol nad oes sicrwydd o safleoedd rhydd o COVID oherwydd natur y feirws hwn.

Mae angen profion COVID digonol ar gyfer staff a chleifion er mwyn cynnal safleoedd o'r fath a'u cadw mor rhydd o COVID â phosibl, a rhoi hyder i gleifion. Ochr yn ochr â hyn, mae angen ymgyrch gyfathrebu eang ar y cyfryngau torfol i annog pobl sydd â symptomau sy'n peri gofid i geisio cymorth gan feddyg teulu. Ac unwaith eto, gwn fod y Gweinidog wedi dweud y byddant yn gwneud hynny ac maent wedi cytuno ar hynny. Mae ei angen i annog pobl sydd â'r symptomau i barhau i geisio cymorth gan eu meddygon teulu, yn ogystal â rhoi sicrwydd y gellir gweld a thrin pobl yn ddiogel. Mae cynllun adfer ar ôl COVID ar gyfer gwasanaethau canser yn hanfodol er mwyn mynd i'r afael â'r sefyllfa yn y tymor byr, ond mae hefyd yn hanfodol fod hyn yn gweithredu fel rhagflaenydd i'r newid tymor hwy sydd ei angen ar gyfer diagnosteg canser.

Bwriadwyd i'r cynllun cyflawni ar gyfer canser ar gyfer 2016 ddod i ben eleni, ac er bod Llywodraeth Cymru wedi cyhoeddi ei bwriad i ddatblygu olynydd i'r cynllun hwn, ni chafwyd rhagor o fanylion eto. Nawr, rwy'n sylweddoli bod y pandemig wedi cael blaenoriaeth gan swyddogion a bod yn rhaid i gynllun cyflawni newydd ystyried yn awr sut y byddai'n adeiladu ar y cynllun cyflawni presennol a'r cynllun adfer. Fodd bynnag, mae arnom angen strategaeth ganser newydd gynhwysfawr ar frys, gyda'r llwybr canser sengl yn elfen ganolog, strategaeth a fydd yn hanfodol i yrru'r agenda drawsnewid yn ei blaen ar adeg pan fo'r Gweinidog wedi cydnabod ein bod yn annhebygol o weld amseroedd aros ar gyfer llawer o wasanaethau'n dychwelyd i lefelau cyn COVID am flynyddoedd lawer. 

Nid wyf yn cuddio rhag y ffaith bod yr her sy'n wynebu gwasanaethau canser yn aruthrol. Roedd hi'n amlwg fod angen gwella diagnosis, triniaeth ac achosion canser cyn i'r pandemig daro. Ni fydd neb yn anghytuno bod COVID-19 wedi ein gwthio'n ôl ymhellach. Felly, mae angen i strategaeth ganser newydd fod yn feiddgar ac yn uchelgeisiol wrth fynd i'r afael â'r heriau hyn. Weinidog, fel fy nghyd-Aelodau i gyd, rwyf am sicrhau bod y GIG a byrddau iechyd lleol yn cael eu cefnogi gan Lywodraeth Cymru i ymateb i'r heriau hyn. Mae'r coronafeirws wedi gafael yn y wlad ac wedi rhoi pwysau ar ein gweithwyr iechyd rheng flaen, ond yn anffodus, mae clefydau fel canser yn parhau i ymddangos drwy amrywiaeth eang o symptomau.

Rhaid i bawb ohonom gofio bod angen cymorth emosiynol ar gleifion sy'n dioddef o ganser neu sy'n wynebu'r posibilrwydd o ddiagnosis o ganser hefyd, yn ogystal â thriniaeth ar gyfer y clefyd. Mae angen inni gynorthwyo ein byrddau iechyd lleol i gymryd camau i sicrhau bod yr egwyddorion personol hyn yn parhau i fod wrth wraidd gofal canser. Mae angen clustnodi arian ar gyfer yr holl ofal canser, yr agendâu iechyd corfforol a meddyliol, a sicrhau nad yw'n cael ei gyffwrdd wrth ystyried llif gwaith a threfniadau staffio.

Mae canfod canser yn gynnar yn golygu trin canser yn gynnar. I bawb ledled Cymru, peidiwch ag anwybyddu eich symptomau; peidiwch ag ofni mynd i weld eich meddyg teulu; peidiwch ag oedi cyn ceisio cymorth. Hoffwn eich atgoffa bod llawer o adnoddau, ar-lein drwy wefan y GIG ac eraill, i'ch helpu yn eich penderfyniad i fynd at y meddyg. Ni fyddwch yn gwastraffu amser y GIG drwy gael diagnosis o'ch symptomau. Mae'r GIG yno i'ch cefnogi drwy ddiagnosis, hyd at driniaeth. Os nad yw eich symptomau newydd yn diflannu, mae angen i chi weld eich meddyg, a nodi unrhyw newidiadau sydd wedi digwydd neu gwestiynau a allai fod gennych ar bapur fel eich bod yn deall y sefyllfa'n glir.

Rwyf am gloi fy nghyfraniad heddiw drwy fynegi fy niolch parhaus i'r staff ar draws y GIG yng Nghymru y mae eu hymdrechion aruthrol wedi anelu i gynnal gwasanaethau canser gymaint â phosibl yn yr amgylchiadau anoddaf y maent wedi'u hwynebu erioed mae'n debyg. Mae'r wyth mis diwethaf wedi bod yn annhebyg i unrhyw gyfnod arall iddynt hwy, a heb eu gwaith caled, eu hymroddiad i'w cleifion a'u hymrwymiad parhaus i sicrhau canlyniadau cadarnhaol ar gyfer y cleifion hynny, byddai'r effaith andwyol ar gleifion canser wedi bod hyd yn oed yn waeth. Felly, gyda'n gilydd, gadewch inni sicrhau bod ein GIG yn cael ei gefnogi; gadewch inni sicrhau bod ein gwasanaethau cymorth canser yn cael eu cefnogi; a gadewch inni sicrhau ein bod yn cynorthwyo ein gilydd i gael y diagnosis cynnar hwnnw. Diolch.