8. Sut mae Llywodraeth Cymru yn mynd i'r afael â thlodi yn y Rhondda? OQ55974

Diolchaf i Leanne Wood am y cwestiwn yna, Llywydd. Rydym ni'n mynd i'r afael â thlodi yn y Rhondda drwy gyfres o raglenni sy'n rhoi neu'n gadael arian ym mhocedi'r rhai sydd ei angen fwyaf. Ers mis Ebrill eleni, er enghraifft, mae'r gronfa cymorth dewisol wedi gwneud dros 11,000 o ddyfarniadau yn Rhondda Cynon Taf, gan ddarparu £1 filiwn i'r rhai na fyddent wedi cael dim fel arall.

Prif Weinidog, roedd tlodi yn broblem ddifrifol yn y Rhondda cyn i bandemig COVID daro, ac mae pethau wedi gwaethygu yn sylweddol i lawer o bobl ers hynny. Rwy'n gwybod hynny gan fy mod i'n rhedeg cynllun rhannu bwyd lle mae'r galw yn cynyddu ac mae'n dibynnu ar wirfoddolwyr gwych i wneud gwaith gwrthdlodi eithaf hanfodol. Ac rydym ni hefyd yn gwybod y bydd y sefyllfa yn gwaethygu yn fuan gyda'r newidiadau a fydd yn cael eu gwneud i gredyd cynhwysol. Nawr, mae Plaid Cymru o'r farn y gallai incwm cynhwysol fod yn ffordd allan o hyn. Mae'r system dameidiog bresennol o grantiau a chymorth ariannol wedi golygu bod llawer iawn o bobl wedi syrthio drwy'r bylchau. Nawr, ni wnaiff San Steffan ystyried hyn, felly a fyddech chi'n barod i ystyried cynllun incwm sylfaenol arbrofol? A phe byddech chi'n barod i ystyried hynny, a fyddech chi'n ystyried y Rhondda fel lleoliad ar ei gyfer, mewn ardal lle mae'r angen yn amlwg yn eithaf mawr?

Llywydd, diolchaf i'r Aelod am y cwestiwn yna. Bu gen i ddiddordeb erioed, yn bersonol, mewn incwm sylfaenol cynhwysol. Hefyd, rwyf i wedi trafod hynny gyda nifer o Aelodau o amgylch y Siambr hon, ac yn wir fe'i trafodais yn fanwl gydag arweinydd Plaid Genedlaethol yr Alban Cyngor Dinas Glasgow, lle'r oedd ymgais ar gynllun arbrofol yn cael ei gynnal. Disgrifiodd i mi rai o'r anawsterau ymarferol gwirioneddol sy'n bodoli, o ystyried y rhyngwyneb rhwng incwm sylfaenol a ddarperir gan Lywodraeth ddatganoledig a'r system fudd-daliadau, ac rwy'n credu mai cynllun arbrofol yw'r dull iawn i geisio gallu archwilio mewn ffordd ymarferol beth allai'r rhwystrau hynny fod. Pa un a yw'n well gwneud hynny ar sail ddaearyddol neu a yw'n well gwneud hynny ar sail sectoraidd, gan ddewis grŵp o bobl—dyna'r dull yr oedd Glasgow yn ei ystyried ar y pryd—mae cael grŵp penodol o bobl ac yna cynnal cynllun arbrofol gyda nhw, rwy'n credu, yn rhywbeth y dylem ni ei ddadlau a'i drafod ymhellach. Ac rwyf i hefyd yn credu, Llywydd, bod angen i'r holl ddadl ynghylch incwm sylfaenol ymuno â'r bobl hynny sy'n dadlau y byddai sicrwydd gwasanaeth sylfaenol cynhwysol yn gwneud mwy i bobl sy'n dibynnu ar wasanaethau cyhoeddus na dim ond incwm sylfaenol ar ei ben ei hun. Ond mae hwn yn faes cyfoethog ar gyfer trafodaeth ac archwilio polisi, ac rwy'n credu y byddai'n dda iawn pe gallem ni gael hynny ar sail drawsbleidiol yma yng Nghymru.