A gaf fi ddweud cymaint o bleser yw cymryd rhan yn y ddadl hon? Credaf fod y cyfraniadau cyn fy un i wedi bod yn rhagorol; gobeithio y gallaf ychwanegu rhywbeth atynt. Ond mae yna rywbeth rwyf wedi cytuno ag ef yng nghyfraniad pawb hyd yn hyn. Ceir rhai pethau rydym yn anghytuno yn eu cylch, ac rwyf am fynd ar drywydd y pwynt sydd newydd gael ei wneud. Ceir rhai rhannau da yng nghyfraniad fy nghyd-Aelod Ceidwadol, ond hoffwn dynnu sylw at y ffaith y dylem wneud mwy na chanolbwyntio ar gynhyrchiant yn unig. Mae cynhyrchiant yn bwysig o ran tir fferm, ond nid dyna'r stori lawn. Rwyf am droi hyn wyneb i waered i raddau, a chanolbwyntio ar yr hyn rydym yn ceisio'i gyflawni â bwyd a'r system fwyd. Rhaid imi ddweud, cafwyd rhai syniadau a strategaethau a chynlluniau gwirioneddol gryf dros nifer o flynyddoedd. Mae Llywodraeth Cymru wedi meddu ar rai o'r cynlluniau integredig, mwyaf arloesol a chydlynol gorau—Llywodraeth flaenorol Cymru, gyda llaw—ond ni wnaed gwaith dilynol trylwyr arnynt, a chaiff rhai pethau eu tynnu i gyfeiriadau gwahanol. Felly, gadewch i mi ddweud y dylem droi hyn wyneb i waered i ryw raddau.

Gadewch i ni ddechrau o'r hyn rydym yn ceisio'i wneud gyda'r system fwyd gyfan, ac mae siaradwyr eraill wedi sôn am hyn hefyd. Sut beth yw gweledigaeth gyfannol o fwyd? Nawr, byddwn yn dweud bod rhai pethau a all fod yn sail i hyn, a bod digon o bethau da wedi'u hysgrifennu a'u trafod ar hyn, yn enwedig yma yng Nghymru, rhaid imi ddweud. Dylai ymwneud â hawl absoliwt i fwyd da. Wyddoch chi, drwy ddweud hynny mewn gwirionedd—a chyda llaw, mae pwyllgorau'r Cenhedloedd Unedig wedi beirniadu'r DU am beidio ag ymgorffori'r hawl hon yn neddfwriaeth y DU—efallai y gallwn wneud rhywbeth yma yng Nghymru. Ond os ydych yn rhoi hawl i fwyd da i bawb—bwyd da, fforddiadwy, ecogyfeillgar a chynaliadwy—mae'n gyrru newid o fewn y system fwyd mewn gwirionedd. Yn sydyn iawn, mae gennych y pethau y mae pobl wedi bod yn sôn amdanynt, sef rhwydweithiau bwyd lleol lle mae'r wobr yn mynd i weithwyr yn y caeau ac i ffermwyr lleol ac i ffermydd cymunedol a dosbarthwyr lleol, ac yna rydych yn gyrru caffael lleol o'i gwmpas.

Os oes gennych hawl i fwyd da, yr hyn sydd gennych yw plant sy'n gadael yr ysgol wedi cael mwy na gwers neu ddwy ar sut i wneud pizzas ac yn y blaen, ac sy'n deall o ddifrif o ble y daw'r bwyd a sut i'w ddefnyddio, ac yna maent yn tyfu i fyny yn gallu defnyddio'r bwyd a'r cynnyrch sy'n dod o'r ardal o'u cwmpas, ac yn bwysig, byddwch yn datblygu diwylliant bwyd yma yng Nghymru sy'n wahanol iawn i rannau o'r diwylliant bwyd sydd gennym ar hyn o bryd. Ar hyn o bryd, rydym yn sgitsoffrenig braidd. Mae gennym beth o'r bwyd gorau yn y byd yma yng Nghymru, rhai o'r brandiau gorau, peth o'r cynnyrch lleol gorau, ac mae gennym y dull mecanyddol diwydiannol mawr hefyd. Nawr, os oes gennym yr hawl honno i fwyd, yr hyn y mae'n ei yrru yw balchder yn y bwyd lleol hwnnw, o ble y daw, a'r ffaith ei fod yn ymddangos ar eich bwrdd. Os edrychwch ar yr hyn a wnânt mewn lleoedd fel yr Eidal a Ffrainc, lleoedd fel yr Eidal—gogledd yr Eidal, o lle daw rhan o fy nheulu—mae'n gwbl sicr fod yn rhaid i'r bwyd a ddarperir ar fyrddau'r ysgol ac yn yr ysbytai ac yn y cyrff cyhoeddus fod yn fwyd ffres, lleol, heblaw lle nad oes modd ei ddarparu, ac felly gallant fynd i rywle arall. Mae wedi'i gynnwys yn y ddeddfwriaeth ac yn y blaen.

Felly, yr hyn y byddwn yn ei awgrymu yw bod rhan o hyn—caiff sylw yn rhan o brif gynnig Plaid Cymru, fe'i nodir ym mhrif gynnig y Llywodraeth hefyd—yn edrych ar beth yw'r weledigaeth gyffredin. Un peth y byddwn yn ei ddweud yn gryf iawn yw fy mod yn hoffi'r syniad sy'n sôn am ddod â ffermwyr, busnesau, cyrff cyhoeddus, cymdeithas sifil, ffermydd cymunedol, tyfwyr cymunedol at ei gilydd, fel ein bod yn gweld diwedd ar fwyd anfforddiadwy nad yw'n faethlon yn cael ei gludo o ben draw'r byd, bwyd sydd â phob math o ychwanegion ynddo, a'n bod yn datblygu gweledigaeth wahanol iawn ohono ac yna'n adeiladu ar hynny.

Hyn i gyd—a dyma fy mhwynt olaf—pe baem am wneud hyn, ac fe allem yng Nghymru, oherwydd rydym wedi dechrau gwneud rhannau ohono eisoes, fy mhryder i yw y gallai rhai o'r argymhellion ynghylch cynigion marchnad fewnol y DU a rhywfaint o'r diffyg eglurder ynghylch cyllid sydd i ddod i ni ar ôl yr UE lesteirio ein gallu i wneud hyn, oherwydd mae angen tipyn o arian yn y banc i wneud y math hwn o newid o ran y ffordd rydym yn defnyddio ein tir, yn gwobrwyo nwyddau cyhoeddus ar y tir, ac mae angen gallu arnoch hefyd i wneud pethau'n wahanol i wledydd eraill yn y DU i arwain y ffordd. Felly, rwy'n poeni ychydig ein bod ar fin cael ein tanseilio o ran ein gallu i greu patrwm gwahanol, ond fe allwn ei wneud yma yng Nghymru.

Mae cynigion y WWF yn dda iawn. Byddwn hefyd yn argymell y maniffesto bwyd i Gymru, sef agwedd dinasyddion tuag at ddatblygu bwyd, ac mae'n sôn am yr amgylchedd, y rôl rydym yn ei chwarae ar y llwyfan byd-eang yng Nghymru, y ffaith bod ffermwyr a thyfwyr yn ymateb i alw lleol, y ffaith bod y Llywodraeth yn cydnabod gwerth pwysigrwydd bwyd yn gymdeithasol, yn economaidd ac yn amgylcheddol, y rheini i gyd. Mae gennym y syniadau, os gallwn ddod â hwy at ei gilydd mewn gweledigaeth wedi'i chydgynhyrchu, bydd yn gyrru'r strategaethau hynny, ac os na wnawn hynny nawr am nad ydym yn credu bod gennym amser, gadewch inni ei wneud yn y Llywodraeth nesaf.