4. Datganiad gan Ddirprwy Weinidog yr Economi a Thrafnidiaeth: Diweddariad ar Dasglu'r Cymoedd

Part of the debate – Senedd Cymru am 4:05 pm ar 8 Rhagfyr 2020.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Lee Waters Lee Waters Labour 4:05, 8 Rhagfyr 2020

(Cyfieithwyd)

Mae'r pandemig wedi dangos swyddogaeth hollbwysig gwasanaethau bob dydd a gweithwyr allweddol. Ac mae ymrwymiad ehangach i gefnogi sylfeini economi'r Cymoedd wedi bod wrth wraidd dull gweithredu'r tasglu. Y llynedd, lansiais brosiect arbrofol cronfa her economi sylfaenol i arbrofi gyda gwahanol ddulliau. O'r 52 prosiect arbrofol, mae 27 yn y Cymoedd. Drwy'r prosiectau hyn, rydym ni wedi ymrwymo i arbrofi a dysgu o wahanol ymyraethau i feithrin cymunedau lleol a newid eu perthynas â'u heconomi leol. Mae hyn yn hanfodol er mwyn meithrin cydnerthedd yn wyneb yr ergydion allanol yr ydym yn eu gweld, fel COVID, Brexit, awtomeiddio a newid hinsawdd.

Mae atal cyfoeth rhag llifo o'r ardal yn allweddol i hyn. Rwy'n falch bod y Ganolfan Strategaethau Economaidd Lleol, a wnaeth waith pwysig gyda Chyngor Dinas Preston i brofi'r cysyniad, bellach yn gweithio gyda phob corff cyhoeddus mawr yn y Cymoedd i fanteisio i'r eithaf ar rym y bunt gyhoeddus. Maen nhw i gyd bellach yn gweithio drwy eu contractau i ddeall ble y gallan nhw ailgyfeirio gwariant i gynnal yr economi leol. Bydd y gwaith penodol hwn yn y Cymoedd hefyd yn llywio gwaith yng ngweddill Cymru.

Mae'r un peth yn wir am rai o'n mentrau busnes. Arbrofodd tasglu'r Cymoedd gyda rhwydwaith cymorth cydfuddiannol rhwng busnesau fel y gallai sylfaenwyr busnesau lleol fynd i'r afael â phroblemau cyffredin. Rydym ni bellach yn ei ymestyn, ac mae Busnes Cymru yn ystyried sut y gellir ei ymgorffori mewn mentrau cymorth busnes ledled Cymru.

Rydym hefyd wedi treialu'r rhaglen gyflogadwyedd i ddarparu sgiliau gwaith a datblygiad personol i bobl sydd wedi dod yn ddi-waith. Mae hefyd wedi profi'n llwyddiant mawr ac mae bellach yn cael ei ehangu ledled Cymru yn rhan o raglen ReAct.

Rydym ni wedi lledaenu arferion da drwy brosiect Parc Rhanbarthol y Cymoedd. Fe wnaethom ni addasu ein cynllun gwreiddiol fel bod ceidwaid parciau yn dilyn esiampl Cyngor Bwrdeistref Sirol Pen-y-bont ar Ogwr o warcheidwaid cymunedol. Bellach mae gennym ni rwydwaith o warcheidwaid Parc Rhanbarthol y Cymoedd sydd ar waith ym mhob un o'r safleoedd darganfod sy'n gweithredu fel porth i'n mannau gwyrdd. Maen nhw nid yn unig yn cadw llygad ar y parciau ond yn cysylltu â mentrau rhagnodi cymdeithasol a mentrau cymunedol hefyd. Ym Mharc Gwledig Bryngarw, lle'r ydym ni wedi ariannu canolfan addysg newydd, mae'r gwarcheidwaid yn datblygu rhaglenni profiad natur ar gyfer rhieni sy'n dysgu eu plant gartref. Mae cysylltu cymunedau â'r byd natur sydd o'u cwmpas fel hyn yn allweddol i ateb heriau newid hinsawdd. Mae cyllid ar gyfer rheoli'r parc rhanbarthol bellach ar waith tan 2023. Ac er mwyn helpu i gefnogi rheolaeth hirdymor y dirwedd, caiff y parciau eu llywodraethu bellach o dan strwythur y dinas-ranbarthau.

Prosiect cyffrous arall a allai roi hwb i Barc Rhanbarthol y Cymoedd yw prosiect y Crucible ym Merthyr. I'w helpu i fwrw gwreiddiau, rydym ni wedi cyfrannu £80,000 at astudiaeth archifol i helpu i greu'r glasbrint ar gyfer y prosiect nodedig hwn.

Rwyf hefyd yn falch o gyhoeddi bod Llyn Llech Owain yng nghwm Gwendraeth a choedwig Afan yng Nghastell-nedd Port Talbot wedi derbyn cyllid ar gyfer gwelliannau i ddod yn safleoedd porth darganfod. Yn ogystal, bydd Llyn Llech Owain a Pharc Bryn Bach ym Mlaenau Gwent yn dod yn ganolfannau gweithio o bell. Yn hytrach na thaith hir i'r gwaith, gall pobl weithio o swyddfa fodern yn eu parc lleol, a chymryd seibiant yng nghanol byd natur ar eu hawr ginio. Rydym ni yn ariannu prosiectau gweithio ategol o bell yn Rhondda Cynon Taf a Chaerffili, a fydd yn profi'r cysyniad yng nghanol trefi llai hefyd. Bydd y rhain hefyd yn llywio ein gwaith i annog 30 y cant o bobl i weithio o bell.

Ar ben hyn, rydym ni wedi gwahodd trefi a phentrefi llai i wneud cais i gronfa dasglu gwerth £3 miliwn i'w helpu i wella o effaith COVID-19. Bydd yr arian yn cwmpasu gwelliannau ffisegol yn ogystal â digidol. Bydd hyn yn cynnwys rhwydwaith o byrth LoRaWAN i gefnogi'r gwaith o ddatblygu datblygiadau arloesol 'y rhyngrwyd o bethau'. Yn yr achos hwn, dod â datblygiadau arloesol i'r Cymoedd o ran defnyddio data ar nifer yr ymwelwyr o Aberteifi ac o'r gogledd-orllewin, oherwydd dylai arferion gorau deithio'r ddwy ffordd.

Ym maes trafnidiaeth rydym ni wedi arloesi hefyd, ac roedd hwn yn un o'r meysydd a godwyd yn aml yn ein digwyddiadau ymgysylltu â'r cyhoedd niferus, yr angen am drafnidiaeth gyhoeddus reolaidd a dibynadwy. Daeth y gwasanaeth bws lleol ar alw, Fflecsi, sydd bellach yn destun arbrawf ledled Cymru, o drafodaethau tasglu'r Cymoedd. Ac mae gennym ni gyhoeddiadau pellach i'w gwneud yn ystod yr wythnosau nesaf. Unwaith eto, mae'r rhain i gyd yn fentrau o'r Cymoedd ar gyfer y Cymoedd, ond gyda'r potensial i gael eu cymhwyso ledled Cymru. Dirprwy Lywydd, nid oes neb yn gwadu bod Cymoedd y de yn parhau i wynebu llawer o heriau, ond mae'r tasglu wedi dangos o leiaf fod yr atebion i'w problemau i'w canfod yn y Cymoedd eu hunain.