Yr wythnos diwethaf dywedodd y Prif Weinidog:

'yr wyf i eisiau cymeradwyo yn gryf iawn heddiw y datganiad ar y cyd a wnaed rhwng Llywodraeth Cymru a Chymdeithas Llywodraeth Leol Cymru, sy'n annog ysgolion i aros ar agor tan ddiwrnod olaf y tymor, gan gydnabod y bydd cyfresi unigol o amgylchiadau lle na fydd hynny'n bosibl.... Y broblem wirioneddol yw nad oes gennym ni ffydd, o'r dystiolaeth ymddygiadol, os nad yw plant yn yr ysgol, y bydden nhw'n cael eu cadw gartref a'u cadw i ffwrdd o'r cysylltiadau a fyddai fel arall yn creu mwy o risg. Yr ofn yw y bydd plant nad ydyn nhw yn yr ysgol mewn amgylcheddau mwy peryglus fyth.'

'Pe byddwn i'n meddwl y byddai'r bobl ifanc hynny wir yn aros gartref, wir yn hunanynysu, wir yn creu'r cyfnod hwnnw cyn y Nadolig i'w cadw'n ddiogel, byddwn i'n cael fy nenu at y syniad. Rwy'n ofni mai'r risgiau yw na fyddai hynny yn digwydd, y byddai'r plant hynny yn gwneud pethau mwy peryglus nag y bydden nhw yn yr ysgol. Mae'n well iddyn nhw fod yn yr ysgol.'

Wrth ddweud hyn, mae'r Prif Weinidog a Chymdeithas Llywodraeth Leol Cymru yn cefnogi'r hyn a fu yn farn y comisiynydd plant ac, yn wir, y Senedd hon, ers cryn amser—gwell iddyn nhw fod yn yr ysgol. Hyd yn oed yn y cyfnod atal byr, roedd ysgolion ar agor i blant hyd at flwyddyn 8. Nawr, rwy'n cydnabod bod cyfraddau achosion a throsglwyddo mewn rhannau o Gymru yn peri pryder mawr a bod ffigurau sy'n gysylltiedig â rhai ysgolion uwchradd hefyd yn peri pryder. Ond mae 'cysylltiedig â' a 'chyfrifol am' yn bethau gwahanol, ac nid ydym ni eto wedi gweld tystiolaeth gyhoeddedig sy'n dweud eu bod yr un peth. Nid wyf eto wedi gweld y dystiolaeth sy'n dweud bod y risg o fewn—ac rwyf yn golygu o fewn—terfynau ysgolion uwchradd yn cyfiawnhau eu cau i gyd. Yn wir, rydym ni wedi gweld cyflwyno gorchuddion wyneb gorfodol ym mhob rhan o'r ysgol, ac eithrio ystafelloedd dosbarth, i leihau'r risg honno ymhellach. Mae briffiau'r byrddau iechyd yn cyfeirio at ymddygiad y tu allan i giât yr ysgol, ac, fel y clywsom ni yn y Siambr hon, ac, yn wir, yn sylwadau agoriadol y Gweinidog, mai trosglwyddo rhwng aelwydydd sy'n cyflwyno mwy o broblem.

A nawr bydd disgyblion uwchradd yn wynebu mwy o demtasiwn, fel y dywedodd y Prif Weinidog, i wneud y pethau mwy peryglus hynny na fydden nhw wedi eu gwneud yn yr ysgol, yn bennaf oherwydd y bydd llawer ohonyn nhw yn ddigon hen i fod heb oruchwyliaeth gartref. Ond, i'r disgyblion ysgol uwchradd iau hynny na ddylen nhw fod gartref ar eu pennau eu hunain, mae'r posibilrwydd na fydd eu rhieni sy'n gweithio yn gallu cymryd amser o'u gwaith i ddarparu'r gofal hwnnw'n un gwirioneddol, gan na chânt bellach eu hystyried yn weithwyr allweddol, a byddwn yn awyddus i ddeall, gan y Gweinidog, pam y mae hynny'n wir.

Rwyf hefyd yn anhapus ynglŷn â'r rheoliadau hyn oherwydd nad ydyn nhw'n cymell ysgolion cynradd i aros ar agor. Deallaf mai'r sefyllfa ddiofyn gyfreithiol, os mynnwch chi, yw y dylen nhw aros ar agor beth bynnag, ond mae'r rheoliadau'n eithaf clir o ran canlyniadau ysgolion uwchradd yn anufuddhau i'r gyfraith. Felly, pam nad yw'r un peth yn wir ar gyfer rheoliadau ysgolion cynradd? Oherwydd yn lle hynny, mae gennym ni awdurdodau lleol sy'n diystyru, unwaith eto, awdurdod y Gweinidog addysg. Nawr, rwy'n deall yn llwyr yr angen i undebau'r athrawon ystyried diogelwch ac amodau gwaith eu haelodau—wrth gwrs fy mod i—ond gobeithiaf eu bod yn deall eu bod wedi mynd yn rhy bell yn hyn o beth.

Mae angen dal sylw ar yr awdurdodau lleol eu hunain hefyd, oherwydd ble mae eu hasgwrn cefn yn hyn o beth? Yn diystyru'r Gweinidog eto, beth yn eu barn nhw y mae hyn yn ei wneud i'w hawdurdod, yn enwedig pan yr oedden nhw, drwy Gymdeithas Llywodraeth Leol Cymru, wythnos yn ôl, yn annog y gwrthwyneb i'r hyn y maen nhw yn ei wneud nawr? Gweinidog, mae gennym ni safbwyntiau gwahanol ar lawer o bethau, ond dylai'r diffyg parch hwn i'ch swyddogaeth beri pryder i bob un ohonom ni, oherwydd mae hyn bellach wedi digwydd ddwywaith ar fater cau ysgolion, ac mae bron fel petai'r awdurdodau lleol yn ein pryfocio i ddileu eu cyfrifoldeb dros addysg.

Yn y cyfamser, hoffwn ddiolch yn fawr i ddisgyblion, rhieni a staff yr ysgol am eu gwaith caled parhaus yn yr holl ddryswch hwn, a dymuno Nadolig llawen a, gobeithio, heddychlon iddyn nhw. Diolch.