Diolch i'r Gweinidog am amlinellu cyllideb Llywodraeth Cymru ar gyfer 2021-22. Mae'r ffaith ein bod ni hyd yn oed yn gallu trafod y gyllideb hon yn rhyfeddol, o ystyried heriau'r 12 mis diwethaf. Gwn fod y Gweinidog wedi beirniadu diffyg cynllun gwariant tair blynedd gan Lywodraeth y DU, ond rhaid ichi dderbyn ei bod hi bron yn amhosibl cynllunio yn y cyfnod ansicr hwn.

Nid ydym yn gwybod beth fydd yn digwydd yr wythnos nesaf, heb sôn am y flwyddyn nesaf na'r flwyddyn wedyn. Mae'n ei gwneud hi'n anodd cynllunio ar gyfer gwariant yn y dyfodol. Fodd bynnag, o ystyried mai hon, mae'n debyg, yw cyllideb olaf y Senedd hon, gall, ac fe ddylai'r chweched Senedd fod yn gyfrifol am flaenoriaethau gwario ar gyfer y blynyddoedd i ddod, gan nad ydym ni yn gwybod pwy fydd Llywodraeth nesaf Cymru, na phwy fydd yn gyfrifol am bennu'r gyllideb honno ar gyfer y flwyddyn nesaf.

Nid ar gyfer dyrannu gwasanaethau o ddydd i ddydd yn unig y mae cyllideb o tua £20 biliwn. Mae ynglŷn â sut rydym ni'n nodi polisïau strategol ar gyfer gwella ein cenedl. Gan edrych y tu hwnt i effaith COVID-19, mae Cymru'n wynebu heriau mawr, ac mae'n rhaid i ni ymdrin ag effaith newid hinsawdd. Dinistriodd llifogydd gymunedau Cymru yn ystod 2020, ac eto gwelwn rewi'r gyllideb i ddatblygu a gweithredu polisi newid hinsawdd, effeithlonrwydd ynni, twf gwyrdd a diogelu'r amgylchedd. Rydym hefyd yn gweld rhewi cyllidebau diogelu rhag llifogydd a thoriadau i'r cyllid ar gyfer y corff sy'n gyfrifol am atal llifogydd a diogelu ein hamgylchedd. Felly, sut y gallwn ni gyfiawnhau torri cyllideb Cyfoeth Naturiol Cymru yn ystod argyfwng hinsawdd? Byddai hynny fel torri'r gyllideb iechyd yn ystod y pandemig hwn. Diolch byth, nid yw hyn yn digwydd, ac mae iechyd yn parhau i gynrychioli dros hanner cyllideb Llywodraeth Cymru. Fodd bynnag, fel sy'n digwydd yn aml, mae sut rydych chi'n gwario'r arian yr un mor bwysig â'r swm, os nad yn bwysicach na hynny.

Gwaddol pandemig COVID fydd ei effaith ddinistriol ar iechyd meddwl ein dinasyddion. Ac eto, mae iechyd meddwl yn dal i ddioddef yn wael o ran gwariant o'i gymharu ag iechyd corfforol, a chroesawaf y cynnydd yn ôl chwyddiant i'r hyn a neilltuir ar gyfer iechyd meddwl y GIG. Ond nid yw hyn hanner digon o hyd, ac roeddwn wedi gobeithio y byddai gan iechyd meddwl a llesiant ei brig grŵp gwariant ei hun, ac na fyddai'n cael ei chynnwys gyda'r Gymraeg. Dylai'r prif grwpiau gwariant adlewyrchu blaenoriaethau gwario, nid portffolios gweinidogol.

Rhan o'r rheswm pam mae angen mwy o ganolbwyntio ar iechyd meddwl yw'r dinistr y mae'r coronafeirws wedi'i achosi i'r economi. Rydym mewn perygl o fynd i ddirwasgiad mawr arall. Oni weithredwn ni ar frys i gynnal ein cadernid economaidd, byddwn yn wynebu dyfodol llwm, yn enwedig i genedlaethau'r dyfodol. Rwy'n croesawu'r pwyslais y mae Llywodraeth Cymru wedi'i roi ar ailgodi'n well. Mae gennym ni gyfle i drawsnewid economi Cymru i ymdrin â'r argyfwng hinsawdd. Fodd bynnag, mae'n siomedig gweld toriad o bron i £2.5 miliwn yng nghyllideb twf cynhwysol a diogelu economi Cymru yn y dyfodol.

Mae'r coronafeirws nid yn unig wedi achosi niwed mawr i'n heconomi, mae hefyd wedi dargyfeirio cyllid y mae mawr ei angen, o ddiogelu economi Cymru tuag at gefnogi busnesau sydd wedi cau o ganlyniad i ymdrechion i atal lledaeniad y feirws. Fodd bynnag, ni allwn ni fforddio bod yn gibddall. Mae angen inni fuddsoddi mewn trawsnewid economi Cymru er mwyn ymdopi â'r newid hinsawdd, mwy o awtomeiddio a phandemigau yn y dyfodol. Ac er nad oeddem yn barod am COVID, mae'n rhaid inni fod yn barod y tro nesaf, neu fel arall ni fydd gennym ni gyllid ar gyfer ysgolion, ysbytai, athrawon a meddygon. Felly, mae angen i ni ymdrin â heddiw, ond mae angen i ni baratoi ar gyfer yfory, ac nid wyf yn credu bod y gyllideb hon yn gwneud digon o'r naill na'r llall. Diolch yn fawr.