Rwy'n ddiolchgar i'r Gweinidog am ei chyflwyniad i'r ddadl hon. Dyma'r gyllideb fwyaf gwleidyddol yr wyf wedi'i hystyried yn fy amser yma. Mae gennym y cyfuniad nid yn unig o'r pandemig, ond effaith barhaus cyni, cawn effaith Brexit, gwyddom fod gennym ni effaith newid hinsawdd, a chredaf fod gennym ni hefyd argyfwng anghydraddoldeb sy'n golygu bod angen i anghenion y gyllideb hon ddiwallu nid yn unig Cymru fel gwlad, yn ei chyfanrwydd, fel cenedl, ond hefyd anghenion y bobl sydd wedi dioddef effaith cyni dros y degawd diwethaf hefyd, ac mae'r rheini'n heriau gwirioneddol.

Croesawaf y ffaith bod Llywodraeth Cymru, dros flynyddoedd lawer, gan wneud hynny yn y gyllideb hon hefyd, wedi diogelu gwasanaethau lleol allweddol. Nid ydym ni wedi preifateiddio'r gwasanaeth iechyd gwladol, ac rydym ni wedi buddsoddi mewn pobl ac nid ydym ni wedi rhoi contractau i ffrindiau ac i roddwyr. Dyna werthoedd Llywodraeth sydd mewn cysylltiad â gwerthoedd Cymru a'r gwerthoedd y bydd eu hangen arnom ni i'n harwain wrth inni drafod y ffordd yr ydym yn dod allan o gysgod y pandemig hwn, y gwerthoedd sy'n golygu nad yw plant yng Nghymru yn cael gwerth £5 o fwyd am wythnos neu am dri diwrnod neu am bythefnos—sefyllfa echrydus sy'n pardduo'r Llywodraeth dros y ffin yn Lloegr.

Serch hynny, mae'r Llywodraeth hon yn wynebu rhai heriau gwirioneddol. Yr her gyntaf y mae'n ei hwynebu yw ei pholisi cyllid. Y peth hawsaf yn y byd yw creu'r llinellau sy'n rhannu, fel yr wyf newydd ei wneud, rhyngom ni a'r Llywodraeth yn San Steffan. Ond a yw'n ddigon os ydym am ailgodi Cymru mewn ffordd wahanol? A yw'r arian sydd ar gael inni yn rhoi inni'r arfau y mae arnom eu hangen er mwyn gwneud hynny? Yn bersonol, dydw i ddim yn credu hynny. Credaf fod cyfraddau trethiant y Torïaid wedi ceisio ysgafnu'r baich ar yr ysgwyddau lletaf ond nid ydyn nhw wedi darparu'r arfau y mae arnom ni eu hangen er mwyn mynd i'r afael ag argyfwng anghydraddoldeb. Yn bersonol, mae angen inni ddarparu mwy o arian ar gyfer gwasanaethau cyhoeddus, ac mae angen inni ddarparu mwy o gyllid a mwy o fuddsoddiad yn y gwannaf a'r di-rym yn ein cymdeithas, ac mae hynny'n golygu gwneud y penderfyniadau anodd ynghylch trethiant. Nid yw'r gyllideb hon yn gwneud hynny, a chredaf fod angen inni gael y sgwrs galed ac anodd honno, ac nid dim ond codi a rhoi rhestr siopa o hoff bynciau i'w hariannu.

Wrth fuddsoddi yn y sector cyhoeddus a gwasanaethau cyhoeddus, ni all neb gefnogi strwythur presennol y sector cyhoeddus yng Nghymru. Yn ystod y 12 mis diwethaf rydym ni wedi gweld pŵer y sector cyhoeddus yn rym llesol ledled Cymru. Ni fyddem wedi gallu ymateb i'r pandemig yn y ffordd a wnaethom ni pe baem ni wedi cael sector cyhoeddus wedi'i breifateiddio. Ond gwyddom nad yw'r sector cyhoeddus hwnnw'n addas i'r diben, ac ni allwn ni roi arian i'r sector cyhoeddus hwnnw heb ddiwygio'r sector cyhoeddus hwnnw hefyd, ac mae hynny'n rhywbeth y mae'n rhaid i'r Llywodraeth ei wynebu ac y mae angen iddi ei wynebu.

Wrth fuddsoddi yn y cymunedau hynny sydd wedi cael eu taro galetaf gan gyni, mae angen i'r pecyn ymateb ar ôl COVID fod yn sail i gynllun adfer economaidd ar gyfer economi Cymru, ond hefyd i gynllun ailddatblygu economaidd. Soniaf am Flaenau Gwent oherwydd fy etholaeth i yw hi, ond mae holl ranbarth Blaenau'r Cymoedd wedi cael ei daro'n wael gan ganlyniadau economaidd dewisiadau gwael cyni dros flynyddoedd lawer. Rydym eisiau gweld adfywiad, dadeni ein trefi, ein trefi yn y Cymoedd, ond hefyd, mewn rhannau eraill o Gymru, ein trefi marchnad, ac ni fydd hynny'n digwydd oni bai ein bod yn buddsoddi yn ein pobl a'n lleoedd a'n cymunedau. Mae angen inni allu sicrhau—ac mae hwn yn un maes lle yr wyf yn cytuno â Mike Hedges—. Mae effaith y pandemig wedi dysgu ffordd wahanol i ni o weithio a ffordd wahanol o fyw, ac mae angen inni allu rhoi hynny ar waith. Beth mae hynny'n ei olygu i dref fel Tredegar neu dref fel Glynebwy neu dref fel Aberdâr neu Faesteg? Beth mae'n ei olygu i ni yn y dyfodol?

Ac yn olaf, Llywydd, hinsawdd. Dyma'r argyfwng hirdymor mwyaf sy'n ein hwynebu. Argyfwng ecoleg, argyfwng ein hamgylchedd ac argyfwng ein planed. Un o'r pethau yr ydym ni wedi'i weld dro ar ôl tro yw cyfres o adroddiadau sy'n dweud wrthym fod yr argyfwng hwn yn cyflymu. Nid ydym yn ymateb i'r argyfwng hwnnw gyda digon o frys a digon o bwyslais ar y camau y mae'n rhaid inni eu cymryd. Ac nid mater i'r Llywodraeth yn unig yw hynny; mae'n fater i bob un ohonom ni. Mae'n fater i ni fel cymuned, fel cymdeithas, fel gwlad. Os ydym ni am ganiatáu i genedlaethau yn y dyfodol etifeddu planed sydd naill ai'n blaned y gellid byw arni neu'n blaned y gellir ei hachub, yna mae'n rhaid inni weithredu heddiw. Nid yw'r camau a ddisgrifir yn ddigonol i wneud hynny, a chredaf fod y Llywodraeth yn cydnabod hynny. Felly, mae angen i ni fel cymuned, fel cymdeithas, ofyn y cwestiynau anodd iawn i ni'n hunain ynghylch nid yn unig y gyllideb hon ond yr hyn y mae'n ceisio'i gyflawni ar gyfer ein cenedlaethau ein hunain, ond hefyd ar gyfer cenedlaethau'r dyfodol. Diolch yn fawr iawn.