Trown yn awr at gwestiynau llefarwyr y pleidiau, a'r cyntaf y prynhawn yma yw Bethan Sayed o Blaid Cymru.

Diolch yn fawr, Ddirprwy Lywydd. Diolch yn fawr iawn. Prynhawn da, Weinidog. Yn amlwg, mae'r tarfu ar y rhai sy'n cymryd rhan mewn cyrsiau galwedigaethol a chyrsiau technegol eraill wedi bod yn eithaf gwael. Rydym i gyd angen plymwyr a thrydanwyr drwy gydol y flwyddyn, ac rydym yn clywed gan y sector, er enghraifft, nad yw llawer o'r bobl hyn yn gallu mynd i mewn a gwneud y gwaith ymarferol i allu cwblhau eu tymor yn y flwyddyn academaidd hon. Rwy'n meddwl tybed a ydych wedi ystyried ymestyn y flwyddyn academaidd hon yn unol â rhai o'r galwadau gan sefydliadau fel Colegau Cymru, oherwydd yr anallu o bosibl i fynd i mewn i gyflawni eu gradd neu eu cwrs addysg bellach, ac os felly, a fyddech yn gallu rhoi adnoddau iddynt ymlaen llaw i'w galluogi i wneud hynny?

Lywydd, yn gyntaf, a gaf fi groesawu Bethan Sayed yn ôl i'r Siambr, er ei bod yn un rithwir, a chofnodi fy llongyfarchiadau iddi hi a'i gŵr ar enedigaeth eu mab?

Diolch.

Bethan, rydych yn iawn: mae cymwysterau galwedigaethol yn arbennig o heriol. Mae'r dirwedd ar gyfer y cymwysterau hynny'n llawer mwy cymhleth nag ar gyfer cymwysterau cyffredinol, yn bennaf am nad yw llawer ohonynt yn cael eu rheoleiddio gan ein corff cymwysterau ein hunain. Bydd yr Aelod yn ymwybodol, wedi i ni godi'r cyfyngiadau symud y llynedd, fod y dysgwyr y mae'n cyfeirio atynt wedi cael blaenoriaeth gan eu colegau lleol i allu dychwelyd, pe bai myfyrwyr yn teimlo y gallent wneud hynny, i ganiatáu iddynt gwblhau asesiadau ymarferol fel y gallent ennill eu cymwysterau a'u hachrediad proffesiynol ar gyfer y rolau penodol hynny, a byddwn yn gweithio'n agos gyda Colegau, a sicrhawyd bod adnoddau ariannol ar gael i gynorthwyo gyda'r broses honno. Hefyd, mewn rhai achosion, roeddem yn gallu ymestyn y ddarpariaeth i'r flwyddyn academaidd newydd, ac unwaith eto, roedd adnoddau ariannol ar gael i gynorthwyo cydweithwyr yn hynny o beth. Ac rydym yn awyddus i barhau i gael sgyrsiau gyda'n penaethiaid addysg bellach ynglŷn â'r hyn y gellir ei wneud i ddiogelu dilyniant i fyfyrwyr sy'n cyflawni cymwysterau galwedigaethol ac sy'n ceisio achrediad proffesiynol.

Iawn, diolch yn fawr am yr ateb hwnnw ac am eich cyfarchion; rwy'n gwerthfawrogi hynny. Mae'n ddiddorol eich bod yn dweud bod yr arian wedi dod i'r sefydliadau. Oherwydd na all myfyrwyr fynd yn ôl nes mis Chwefror o bosibl—mae rhai ohonynt yn credu efallai na fyddant yn gallu mynd yn ôl nes yn hwyrach na hynny hyd yn oed—yr hyn rwy'n ei glywed yw y bydd yn arafu eu gallu i gwblhau eu gradd yn y tymor academaidd hwn ac yna, yn amlwg, bydd yn anos byth i ddechreuwyr newydd. Ond mae'n ymddangos eich bod yn awgrymu eu bod wedi cael y gefnogaeth sydd ei hangen arnynt. Rwy'n clywed yn wahanol, ac felly a fyddech yn gallu egluro pa drafodaethau rydych wedi'u cael gyda chyrff cynrychiadol i sicrhau eu bod yn teimlo bod ganddynt ddigon o arian? Ac os nad ydynt yn teimlo eu bod yn cael digon o gefnogaeth, a wnewch chi ymrwymo i gynllun adfer addysg hirdymor ar gyfer y sector? Oherwydd, wrth gwrs, mae'n effeithio ar fwy na'r unigolion, mae'n effeithio ar ffyniant economaidd ein cenedl os na welwn y bobl hyn yn graddio.

Wel, rydych yn llygad eich lle: mae'n bwysig iawn fod yr unigolion hynny'n gallu symud ymlaen, a dyna pam y gwnaethom flaenoriaethu'r dysgwyr hynny y llynedd. Oherwydd yr aflonyddwch parhaus, unwaith eto bydd yn rhaid i ddysgwyr sydd yng ngharfan eleni gael cymorth ychwanegol. Felly, gwnaethom flaenoriaethu'r myfyrwyr hynny y llynedd, ac rydym yn awyddus i barhau i gael sgyrsiau i flaenoriaethu'r myfyrwyr hynny eleni, ac i weithio gyda'r colegau i ddeall beth sydd ei angen arnynt i ganiatáu i asesiadau ymarferol o sgiliau pobl fynd rhagddynt. Er bod colegau ar gau ar gyfer addysgu wyneb yn wyneb i'r rhan fwyaf o'u myfyrwyr, mae eithriad lle mae'n rhaid cynnal asesiadau allanol pwysig. Mae'n bosibl cynnal y rheini mewn colegau o hyd a gwn fod colegau'n gweithio'n galed i ddarparu ar gyfer myfyrwyr yn hynny o beth. Ond o ran cynllun mwy hirdymor, ac fel y nododd y Gweinidog cyllid yn gynharach, tra bod adnoddau ychwanegol ar gael ar gyfer addysg yn y flwyddyn ariannol newydd, bydd effaith COVID-19 ar ddysgu myfyrwyr yn cael ei theimlo am flynyddoedd lawer. Rydym wedi gwneud cynnydd da eleni o ran recriwtio staff ychwanegol, ond ni fyddwn yn gallu dal i fyny yn sgil y pandemig hwn mewn un flwyddyn academaidd, ac yn wir mae angen i ni gael buddsoddiad parhaus a chynllun ar gyfer dal i fyny.

Diolch, ac rwy'n falch eich bod yn cydnabod y bydd y cynllun ar gyfer dal i fyny yn llawer hwy nag un flwyddyn academaidd, ac rwy'n cytuno â hynny.

Mae fy nghwestiwn olaf yn ymwneud ag ad-daliadau rhent prifysgolion ac mae gennyf lawer o gefnogaeth i'r rhai sydd wedi bod yn cymryd rhan mewn streiciau ledled y wlad am nad ydynt eisiau talu eu rhent os nad ydynt yn gallu mynd i'w llety prifysgol. Rydym wedi gweld heddiw fod Prifysgol Caerdydd wedi dweud y byddant yn ad-dalu'r rhent os na allwch fynd. Ddoe, ymgyrchodd myfyrwyr Aberystwyth yn galed i sicrhau bod y brifysgol honno'n gwneud penderfyniad i roi ad-daliad rhent. A ydych yn credu ei bod yn deg fod myfyrwyr yn gorfod talu rhent am lety nad ydynt yn byw ynddo? Ac os nad ydych yn credu ei fod yn deg, sut y byddwch yn cefnogi prifysgolion sydd eisiau rhoi'r ad-daliad hwnnw—h.y. a wnewch chi roi mwy o gymorth ariannol iddynt wneud hynny? Ac a ydych wedi edrych ar yr hyn sy'n digwydd yn y sector preifat? Rwy'n gwybod ei fod yn llawer mwy cymhleth, ond a oes unrhyw bosibiliadau ar gyfer ad-daliad rhent yno i fyfyrwyr a allai fod yn y sector rhentu preifat, sydd hefyd yn haeddu cael yr ad-daliad hwnnw, oherwydd, wrth gwrs, maent yn dilyn canllawiau Llywodraeth Cymru i aros gartref ar hyn o bryd?

Mae gennyf bob cydymdeimlad â myfyrwyr sy'n cadw at reolau Llywodraeth Cymru ac sydd ddim yn teithio i brifysgolion ar hyn o bryd i fyw mewn llety y maent wedi talu amdano neu y maent i fod i dalu amdano o ganlyniad i gyfyngiadau parhaus. Y llynedd, roedd pob un o'n prifysgolion yn bwriadu darparu ad-daliadau ac rydym yn croesawu hynny ac rwy'n croesawu'r camau a gymerwyd gan nifer o sefydliadau yng Nghymru ar yr adeg hon i wneud yr un peth. Rwy'n cynnal trafodaethau agos gyda Chyngor Cyllido Addysg Uwch Cymru, prifysgolion, a chydag Undeb Cenedlaethol Myfyrwyr Cymru y prynhawn yma, i weld beth arall y gall Llywodraeth Cymru ei wneud i helpu o ran rhent, a chaledi ariannol cyffredinol yn wir y gallai myfyrwyr fod yn ei wynebu ar hyn o bryd, ac rwy'n gobeithio gwneud cyhoeddiad cyn bo hir.

Diolch. Llefarydd y Ceidwadwyr, Suzy Davies.

Diolch, Ddirprwy Lywydd. Diolch ichi am yr atebion hynny i Bethan Sayed hefyd, Weinidog—roedd hynny'n ddefnyddiol iawn.

Hoffwn ddechrau gydag ysgolion yn cau. Yn amlwg, dywedwyd wrthym dro ar ôl tro fod ysgolion eu hunain yn amgylcheddau risg isel iawn, er bod yr amrywiolyn hwn yn fwy heintus na'r fersiwn flaenorol. Mae adroddiad diweddaraf y gell cyngor technegol yn nodi eto mai ymddygiad o amgylch ysgolion sy'n creu risg o drosglwyddo, yn hytrach nag o fewn yr ysgolion eu hunain. Ond nid yw honno'n wybodaeth newydd. Roedd Aelodau eraill o'r Senedd a minnau'n sôn am hyn gyda'n byrddau iechyd yn ôl yn yr hydref. Felly, er nad wyf yn anghytuno o gwbl â'ch penderfyniad uniongyrchol i gau ysgolion, hoffwn ofyn dau beth mewn perthynas â chau ysgolion: a ydych yn credu y byddai wedi bod yn ddefnyddiol cael ymgyrch weladwy iawn yn targedu disgyblion hŷn, myfyrwyr a'u teuluoedd i egluro mai eu hymddygiad yn gysylltiedig ag ysgol neu goleg—a chredaf mai dyna'r geiriau—yw'r rheswm dros gau ysgolion? A pha gamau sy'n agored i chi nawr i ddiogelu staff a phlant rhag y dylanwad allanol hwnnw heb fynd i gau ysgolion? Nid yw'n ymddangos bod y profi ac olrhain y sonioch chi amdano cyn y Nadolig wedi cyrraedd y nod. Nid ydym wedi clywed llawer am brofi ers hynny chwaith. Mae'n debyg eich bod wedi clywed hefyd fod anghysondeb gwirioneddol yn y cynnig i blant gweithwyr allweddol fynychu hybiau ysgol, sydd ar agor, ac nid yw hynny'n helpu'r ddadl dros gau ysgolion.

Diolch, Suzy. Yn gyntaf oll, a gaf fi ddweud bod ysgolion ac awdurdodau lleol yn ogystal â cholegau a phrifysgolion wedi gweithio'n galed iawn yn ystod mis Gorffennaf a thymor yr hydref i wneud eu hamgylcheddau mor ddiogel â phosibl rhag COVID, ac rwy'n eu cymeradwyo am hynny? Mae amrywiolyn newydd y feirws yn creu heriau newydd, er nad yw'r risg gymharol i ysgolion yn cynyddu, ond wrth gwrs, mae unrhyw le lle mae pobl yn ymgynnull yn gyfle i'r feirws ledaenu. Mae'r Aelod hefyd yn gywir i ddweud ei bod yn anodd iawn canfod lle'n union mae'r trosglwyddo'n digwydd, ac mae pryderon nid yn unig ynghylch gweithgareddau diwedd dydd—dechrau diwedd y diwrnod ysgol—ond drwy gadw ysgolion ar agor, mae'n caniatáu i oedolion eraill, nad ydynt yn yr ysgol, gymysgu'n fwy rhydd, sydd hefyd yn effeithio ar y gyfradd R.

Ar hyn o bryd, rydym yn adolygu ein canllawiau gweithredol yng ngoleuni argymhellion y Grŵp Cynghori Gwyddonol ar Argyfyngau ynglŷn â sut y gallwn wneud yr amgylcheddau hynny hyd yn oed yn fwy diogel, sut y gallwn atgyfnerthu negeseuon ynghylch ymddygiad diogel, megis sut rydych yn cerdded i'r ysgol yn y bore, rhannu ffonau symudol a chaniau diod, a'r holl weithgareddau eraill lle mae pobl, efallai, yn llai ymwybodol y gallant fod yn ffynonellau trosglwyddo y tu allan i leoliad rheoledig. Ond wrth gwrs, mae cadw lefelau cymunedol y trosglwyddiad mor isel â phosibl hefyd yn gwbl hanfodol. Mae plant a'r rhai sy'n gweithio yn ein hysgolion yn byw yn ein cymunedau, a phan fo lefelau trosglwyddo cymunedol yn uchel, mae hynny'n ddieithriad yn llwyddo i amharu ar addysg.

O ran profion asymptomatig, cyflwynwyd gweminarau ar-lein yr wythnos diwethaf ar weithredu trefn brofi i gefnogi ysgolion pan fydd mwy o blant yn gallu dychwelyd i ddysgu wyneb yn wyneb, ac rydym yn gweithio gydag awdurdodau lleol i nodi unrhyw rwystrau sy'n atal ysgolion ac awdurdodau addysg lleol rhag gweithredu profion asymptomatig cyn gynted â phosibl.

Iawn, wel, rwy'n edrych ymlaen at weld rhywfaint o weithgarwch mewn perthynas â'r profi hwnnw; fel y dywedais, roedd wedi mynd ychydig yn dawel. Weinidog, yn amlwg fe fyddwch yn gwybod fy mod yn cefnogi'r syniad o flaenoriaethu brechiadau i grŵp ar wahân o staff ysgol ar ôl i'r pedwar grŵp sy'n cael eu heffeithio fwyaf gan risg marwolaeth gael eu trin yn llawn. Mae'r awgrymiadau presennol ar gyfer cam 2 a ddyfeisiwyd gan y Cyd-bwyllgor ar Imiwneiddio a Brechu yn seiliedig yn bennaf ar oedran. O gofio'r goblygiadau hirdymor yn sgil parhau i golli dysgu—ac mae'r pryderon ynglŷn â hyn yn cael eu cyfleu dro ar ôl tro yn yr honiadau mai ysgolion ddylai fod yr olaf i gau a'r cyntaf i agor—rwy'n chwilfrydig i ddarganfod beth yw eich safbwynt personol ar hyn. A ydych yn credu y dylwn fod yn cael fy mrechlyn cyn unrhyw aelod o staff ysgolion oherwydd fy mod yn hŷn na hwy?

Suzy, rwy'n cefnogi gwaith y Cyd-bwyllgor ar Imiwneiddio a Brechu yn llwyr o ran sut y mae wedi nodi pwy sydd fwyaf tebygol o wynebu niwed difrifol neu farwolaeth o ganlyniad i ddal COVID-19. Bydd aelodau o staff, yn yr ysgol a'r rhai sy'n cefnogi addysg mewn rolau eraill, yn cael eu brechu yn unol â'u risg gymharol o niwed. Mae llawer o'r athrawon rwy'n siarad â hwy nid yn unig yn poeni am eu hunain ond yn poeni am fynd â'r feirws adref at aelod o'u teulu a allai fod yn agored i niwed. Os byddwn yn tarfu ar y rhaglen frechu, efallai y bydd yr aelod hwnnw o'r teulu yn aros ychydig yn hwy. Mae athrawon eraill yn sôn am eu pryder y gallai plant fod yn mynd â'r feirws adref i aelodau o'u teuluoedd a'u cymuned sy'n agored i niwed, ac unwaith eto, mae'r rhaglen gyffredinol wedi'i chynllunio i sicrhau cymaint o ddiogelwch rhag niwed â phosibl.

Y ffordd gyflymaf o frechu ein hathrawon yw dilyn canllawiau'r Cyd-bwyllgor ar Imiwneiddio a Brechu cyn gynted â phosibl, ac mae Llywodraeth Cymru a byrddau iechyd yn symud pob mynydd posibl i wneud i hynny ddigwydd. Felly, wrth i ni benderfynu pwy ddylai gael eu brechu nesaf, ni fyddai dim yn rhoi mwy o bleser imi na blaenoriaethu staff addysg, a gweithwyr rheng flaen eraill yn wir, a gwn y bydd tystiolaeth yn cael ei chyflwyno i'r Cyd-bwyllgor ar Imiwneiddio a Brechu wrth iddynt wneud penderfyniadau pellach ar gyflwyno'r rhaglen ymhellach. Ond yn amlwg, rwy'n awyddus iawn i weld staff ein gweithlu addysg yn cael eu brechu cyn gynted â phosibl.

Iawn, wel, diolch am hynny. Fe wnes lanast o'r blaenlythrennau hynny i ddechrau hefyd. Iawn, wel, rydych yn 'awyddus iawn'; fe gymeraf hynny fel datganiad cadarnhaol, felly.

Hoffwn fynd yn ôl, os caf, at gysondeb ansawdd a maint yr addysgu ar-lein. Rwy'n gwybod ein bod wedi siarad amdano gryn dipyn heddiw, ond tybed a allech ddweud wrthym beth sydd wedi digwydd hyd yn hyn i'r £29 miliwn a ddarparwyd ar gyfer 600 o athrawon newydd a 300 o gynorthwywyr addysgu i helpu i gynnal a dal i fyny ar ddysgu, yn enwedig gan ein bod newydd glywed bod £12 miliwn arall ar ei ffordd. Rydym yn derbyn bod adferiad COVID ym maes addysg yn hirdymor, felly byddwn yn wyliadwrus ynghylch rhuthro i wario cryn dipyn o arian ar unwaith, oherwydd ei fod ar gael, os nad yw'n mynd ar staff, ond os nad yw'n mynd ar staff ond ei fod yn dal i gael ei ddefnyddio i gefnogi safonau, a allwch chi ddweud wrthym sut y mae'n cael ei ddefnyddio? Byddai gennyf ddiddordeb mawr mewn gwybod a oes rhywfaint o hwn yn mynd i'r consortia, er enghraifft, oherwydd eu gwaith hwy yw cynnal safonau, ac yn wir, a oes trafodaethau, a chlywsom rywfaint am hyn yn gynharach, ynghylch ei ddefnyddio i gynnig cymhorthdal at gost band eang i deuluoedd sy'n ei chael yn anodd cael digon o fynediad at fand eang, er mwyn darparu pethau fel donglau ac estynyddion Wi-Fi, neu brynu data ychwanegol iddynt.

Diolch, Suzy. Gallaf adrodd am gynnydd sylweddol yn sgil y defnydd o'r £29 miliwn, sydd yn wir wedi arwain at recriwtio, yn erbyn y targedau roeddem wedi'u gosod i'n hunain. Gwerir adnoddau ychwanegol nad ydynt yn cael eu gwario ar staff mewn amryw o ffyrdd, gan gynnwys cefnogi'r gwasanaethau gwella ysgolion rhanbarthol i ddarparu dysgu proffesiynol parhaus, fel y gall athrawon wella eu sgiliau a gwella lefel eu hyder, yn ogystal â darparu adnoddau ychwanegol fel bod gan athrawon ddeunyddiau addysgu parod a deunyddiau cymorth y gallant eu defnyddio pan fyddant yn darparu dysgu cyfunol. Felly, mae'r adnodd ychwanegol hwnnw'n cael ei ddefnyddio mewn amrywiaeth o ffyrdd i gefnogi'r ymdrech dysgu o bell.