Part of the debate – Senedd Cymru am 4:00 pm ar 13 Ionawr 2021.
A gaf fi ddweud cymaint rwy'n cefnogi'r egwyddorion sy'n sail i bob un o'r deisebau hyn? Rydym i gyd yn ymwybodol o'r sefyllfa ddifrifol iawn gyda'r coronafeirws ar hyn o bryd, ac rwy'n credu bod pawb yn ymwybodol na allwn wneud pethau y byddem yn dewis eu gwneud neu beidio â'u gwneud ac ymddwyn yn y ffordd y byddem fel arfer, ac mae hynny'n ddealladwy. Ond wrth i'r Llywodraeth sefydlu cyfyngiadau a rheoliadau, rydym hefyd yn ymwybodol fod pethau y gallwn eu gwneud o hyd a phethau sy'n fwy cyfyngol, ond mae hyd yn oed y rheoliadau mwyaf cyfyngol y mae'r Llywodraeth wedi'u gosod wedi cydnabod lle a phwysigrwydd hamdden corfforol ac ymarfer corff. Ar bob adeg pan fyddwn wedi bod drwy gyfnod o gyfyngiadau yng Nghymru ac mewn mannau eraill, nid yn unig yn y Deyrnas Unedig ond mewn mannau eraill ym mhob cwr o'r byd, mae pob Llywodraeth wedi cydnabod pwysigrwydd ymarfer corff, bron yn ddieithriad, ac mae honno'n egwyddor bwysig, oherwydd rydym yn cydnabod felly fod ymarfer corff a chwaraeon yn bwysig i ni lle bynnag y byddwn.
Nawr, mae'n ddigon posibl y gallaf gerdded o amgylch llyn, er enghraifft, ond hoffai Clwb Pysgota Parc yr Ŵyl yng Nglynebwy, er enghraifft, bysgota ynddo hefyd, ac mae'n ymddangos yn enghraifft ryfedd iawn i'w defnyddio, gan y gallwn loncian o amgylch y llyn, ond ni fyddwn yn cael stopio a physgota yno. Credaf fod yna fannau lle mae'r rheoliadau'n mynd yn anodd eu cynnal. Nawr, deallwn mai prif amcan polisi o reidrwydd yw atal a dileu'r feirws. Nid oes dadl ynglŷn â hynny. Mae'n fater o sut rydym yn ei wneud a sut rydym yn diogelu pobl wrth i ni ei wneud a phryd rydym yn ei wneud.
Defnyddiais Glwb Pysgota Parc yr Ŵyl yng Nglynebwy fel enghraifft; gallwn hefyd ddefnyddio Clwb Golff Gorllewin Sir Fynwy yn Nant-y-glo fel enghraifft arall, un o'r lleoliadau harddaf ar gyfer clwb golff—rwy'n siŵr fod y Gweinidog yn gyfarwydd iawn ag ef. Nid wyf erioed wedi chwarae rownd o golff yno, mae'n rhaid i mi gyfaddef; rwyf wedi cerdded y cwrs golff, ac wrth i chi gerdded ar draws y cwrs, gallwch weld o Fynydd Pen-y-fâl draw i Fannau Brycheiniog, ar draws Blaenau'r Cymoedd i gyd, lleoliad hardd a man lle gallwch ymarfer corff a gwneud hynny'n ddiogel. Mae pwyllgor y clwb golff yn deall yn iawn yr angen i sicrhau diogelwch i bobl wrth iddynt wneud hynny, ac maent eisoes wedi rhoi nifer o fesurau ar waith i sicrhau bod pobl yn gallu gwneud hynny'n ddiogel.
Ar yr un pryd, mae gennym yr holl sefyllfa gyda champfeydd. Gallaf feddwl yn hawdd am nifer o gampfeydd sy'n cael eu rhedeg yn dda iawn—yma yn Nhredegar, ond ar draws Blaenau Gwent ac mewn mannau eraill. Mae'r gampfa rwy'n aelod ohoni yn y fan hon yn Nhredegar, Fresh Active, yn cael ei rhedeg yn eithriadol o dda, lle maent wedi rhoi'r rhagofalon mwyaf posibl ar waith i sicrhau diogelwch pob un ohonom a fydd yn defnyddio'r cyfleuster, ac mae hynny'n bwysig, nid yn unig i iechyd corfforol, ond i iechyd meddwl pobl hefyd. Rwy'n arbennig o bryderus am iechyd meddwl dynion ifanc, Weinidog, a byddwn yn ddiolchgar am eich sylwadau ar hyn, oherwydd roeddwn yn siarad ag etholwr cyn y Nadolig yng nghwm Ebwy Fach, a oedd yn dweud wrthyf fod yna ddegau, ac efallai cannoedd hyd yn oed, o ddynion ifanc yr effeithiwyd yn fawr arnynt yn sgil cau campfeydd o ganlyniad i'n rheoliadau.
Y pwynt olaf rwyf am ei wneud, Ddirprwy Lywydd, yw hwn: siaradodd Laura Jones am ei mab 10 oed, wel, mae gennyf innau fab 10 oed hefyd, ac rwy'n siŵr nad ni yw'r unig rai sydd â'r lobïwr mwyaf effeithiol y daethom ar eu traws erioed yn eistedd gyferbyn â ni bob hyn a hyn. Ac mae'n bwysig—mae'r ddeiseb yn sôn am bêl-droed, ond fel y dywedodd Rhun ap Iorwerth, gallai fod yn rygbi neu'n unrhyw gamp tîm arall—ein bod yn gallu sicrhau bod ein plant yn enwedig, ac rwy'n meddwl yn arbennig am chwaraeon grŵp oedran, yn gallu cynnal y cyswllt cymdeithasol hwnnw. Buom yn siarad yn y cwestiynau addysg yn gynharach am bwysigrwydd cymdeithasu mewn ysgolion ac addysg. Ac wrth gwrs, mae fy mab, ac rwy'n siŵr fod plant Laura a phobl eraill hefyd yn cymdeithasu nid yn unig yn yr ystafell ddosbarth, ond yn fwy felly, mewn gwirionedd, drwy chwaraeon ac ymarfer corff. A gwn am y cyffro y mae fy mab yn ei deimlo; mae'n dweud wrthyf yn hyglyw iawn ar fore Sadwrn pan fydd yn mynd i'w ymarfer pêl-droed. Ac mae'n rhan bwysig o bwy ydym ni ac wrth gwrs, mae hynny'n gosod y sylfaen ar gyfer oes o iechyd a gweithgarwch corfforol.
Felly, Weinidog, wrth ymateb i'r ddadl hon, nid wyf yn credu bod neb yn dadlau y gall newid ddod ar unwaith ac mae pawb, rwy'n credu, yn deall pwysigrwydd dileu ac atal y feirws heddiw. Ond rydym hefyd yn deall ein bod yn mynd i deithio ar hyd ffordd, llwybr, dros y misoedd nesaf, a chredaf mai'r hyn rydym yn ceisio'i ddadlau yw y dylai dechrau llacio'r cyfyngiadau hyn ddigwydd gyda'r gweithgareddau y gellir eu cynnal yn ddiogel yn yr awyr agored yn bennaf, er nad y rheini'n unig, a'r gweithgareddau sy'n cyfrannu at iechyd a lles pobl yn ein cymunedau. Felly, rwy'n gobeithio y byddwn yn gallu cydnabod bod campfeydd yn hanfodol i'n ffitrwydd a'n hiechyd a'n lles; boed yn bysgota neu'n golffio, ein bod yn gallu gwneud hynny'n ddiogel yn y dyfodol; a hefyd wedyn, fod y gweithgareddau chwaraeon a chwaraeon sy'n hybu iechyd a ffitrwydd a lles mewn cymuned hefyd yn gallu ailddechrau'n syth gyda dechrau'r broses o lacio. Diolch yn fawr iawn.