5. Pa asesiad y mae'r Prif Weinidog wedi'i wneud o effaith cynnydd yn y dreth gyngor ar gyllid pobl yn Nwyrain De Cymru sy'n wynebu anawsterau ariannol? OQ56164

Llywydd, gan gydnabod yr anawsterau ariannol sy'n wynebu unigolion a gwasanaethau cyhoeddus, mae cyllideb ddrafft Llywodraeth Cymru yn darparu cynnydd o 3.8 y cant mewn cyllid refeniw i awdurdodau lleol, ar adeg pan fo chwyddiant yn codi ar lefel o 0.6 y cant, a phan fydd ein cyllideb ein hunain yn 2021-22 yn fwy na 3 y cant yn is mewn termau real nag yr oedd ddegawd yn ôl.

Diolchaf i'r Prif Weinidog am yr ateb yna ac am y pwyntiau yna. Fodd bynnag, mae llawer o deuluoedd ac unigolion yn fy rhanbarth i wedi wynebu caledi ariannol gwirioneddol er nad ydyn nhw'n gymwys i gael cymorth gyda'r dreth gyngor yn y modd y mae ar gael. Canfu adroddiad diweddar gan Sefydliad Bevan fod incwm bron i chwarter aelwydydd wedi gostwng ers dechrau'r pandemig, ac ar yr un pryd mae eu costau byw wedi cynyddu. Canfu y bu'n rhaid i un o bob pum aelwyd gydag incwm o lai nag £20,000 y flwyddyn wneud toriadau o ran bwyd, gwres, trydan a dŵr. Rydym ni'n gwybod mai'r dreth gyngor yw'r dreth fwyaf atchweliadol sydd gennym ni, oherwydd ei bod yn rhoi'r baich mwyaf ar aelwydydd incwm isel ac rydym ni wedi cael cadarnhad bod cynghorau, gan gynnwys un yn fy rhanbarth i, yng Nghaerffili, yn bwriadu codi'r dreth gyngor gan 4 y cant. Dywedodd arweinydd y Blaid Lafur yn Lloegr, Keir Starmer, ei bod hi'n hurt disgwyl i deuluoedd sydd o dan bwysau dalu mwy a galwodd ar Lywodraeth y DU i dalu am y cynnydd arfaethedig yn Lloegr. A fydd Llywodraeth Cymru yn gwneud hynny yng Nghymru?

Wel, Llywydd, os bydd Llywodraeth y DU yn darparu cyllid i ganiatáu i hynny ddigwydd, yna byddwn ni'n cael, rydym ni'n tybio—er bod honno'n dybiaeth sy'n dod yn fwy amheus y dyddiau hyn—swm canlyniadol Barnett o'r penderfyniad hwnnw a byddai hwnnw yn caniatáu i ni wneud mwy i helpu teuluoedd yma yng Nghymru. Bydd yr Aelod yn gwybod, yn wahanol i Loegr, bod ein system budd-dal y dreth gyngor yn gweithredu ledled Cymru gyfan, bod Llywodraeth Cymru wedi rhoi £22 miliwn yn ychwanegol at yr arian a ddaeth gan Lywodraeth y DU pan ddatganolwyd y budd-dal hwnnw i ni, a bod cannoedd o filoedd o aelwydydd yng Nghymru yn elwa ar y ddarpariaeth honno. Oherwydd ymgyrch hyrwyddo a gynhaliodd Llywodraeth Cymru gydag awdurdodau lleol yn gynharach y llynedd, rydym ni wedi cael 10,000 yn fwy o aelwydydd ychwanegol yn gwneud cais ers diwedd mis Mawrth i elwa ar fudd-dal y dreth gyngor, ac mae hynny oherwydd y pwysau ar incwm aelwydydd y mae'r Aelod yn ei nodi yn gwbl briodol.

Rydym ni'n manteision ar bob cyfle sydd gennym ni i ddarparu gwasanaethau a chymorth ariannol sy'n gadael arian ym mhocedi teuluoedd a fyddai fel arall yn gorfod talu am bethau eu hunain. Pan ddaw mwy o gymorth gan Lywodraeth y DU, byddwn yn defnyddio hwnnw i helpu'r teuluoedd hynny ymhellach. Yn y cyfamser, dychwelaf at bwynt a wnaeth Huw Irranca-Davies, Llywydd, yn y cwestiwn cyntaf un y prynhawn yma, mai'r cymorth mwyaf y gall Llywodraeth y DU ei ddarparu, a'r cymorth mwyaf brys y mae angen iddi ei ddarparu, yw sicrhau bod yr £20 yr wythnos y mae'r teuluoedd tlotaf yn y wlad yn ei gael nawr pan fyddan nhw'n derbyn credyd cynhwysol yn parhau y tu hwnt i 31 Mawrth eleni. Heb hwnnw, bydd y teuluoedd sydd o dan bwysau y mae Delyth Jewell wedi cyfeirio atyn nhw £1,000 y flwyddyn yn waeth eu byd, ac nid oes yr un teulu yng Nghymru sy'n byw ar y mathau hynny o incwm a all fforddio ar unrhyw gyfrif bod yn y sefyllfa honno.