3. Datganiad gan Ddirprwy Weinidog yr Economi a Thrafnidiaeth: Ymateb Llywodraeth Cymru i Argymhellion Terfynol Comisiwn Trafnidiaeth De-ddwyrain Cymru

Part of the debate – Senedd Cymru am 3:27 pm ar 19 Ionawr 2021.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Lee Waters Lee Waters Labour 3:27, 19 Ionawr 2021

(Cyfieithwyd)

Diolch. Wel, dyna amrywiaeth o gwestiynau. Rwy'n falch fod y Ceidwadwyr Cymreig yn croesawu'r argymhellion. Mae Russell George yn holi ynglŷn ag amheuon o ran y cyflawni, ac, wrth gwrs, rwy'n deall hynny, oherwydd mae Llywodraethau Cymru wedi bod yn bwriadu mynd i'r afael â thagfeydd yng Nghasnewydd ers cryn amser, ac mae'r tagfeydd yno o hyd, ac felly yn sicr mae angen inni neidio i mewn i'r bwlch hwnnw a dangos y bydd camau'n cael eu cymryd. Wrth gwrs, mae'n rhaid imi dynnu sylw Russell George at y ffaith, pe byddai'r cyllid haeddiannol gan Gymru ar gyfer seilwaith y rheilffyrdd, yna byddem yn gallu gweithredu'n gyflymach o lawer. Felly rwy'n credu y byddai'n ddigon teg iddo yntau gydnabod diffygion Llywodraeth y DU yn hyn o beth, oherwydd yn seiliedig ar yr ymrwymiadau sy'n hysbys ar gyfer y cyfnod rhwng 2019 a 2029, rydym yn amcangyfrif diffyg o ran buddsoddiad yng Nghymru o hyd at £5 biliwn yn y 10 mlynedd nesaf. Mae hynny'n seiliedig ar ymrwymiadau a gyhoeddwyd gan Lywodraeth y DU yn Lloegr dros y cyfnod hwn, a phe byddai gennym ni gyfran pro rata i Gymru. Rydym yn fyr o bum biliwn o bunnoedd, heb sôn am y methiant o ran cwblhau'r broses o drydaneiddio rheilffordd y de. Felly gellid fod wedi goresgyn llawer iawn o ran y ddarpariaeth a'r amheuaeth pe byddai Llywodraeth y DU yn cyflawni ei rhethreg am godi'r lefel. Felly, rwy'n credu ei bod yn ddigon teg bod hynny'n cael ei gydnabod, yn union fel rwyf innau'n cydnabod nad yw Llywodraeth Cymru wedi bod yn ddigon cyflym i wneud yr hyn a addawodd o ran mynd i'r afael â thagfeydd. Felly, rwyf i o'r farn fod gan y ddau ohonom ddigon i fyfyrio yn ei gylch, o ran pethau y gellid fod wedi eu gwneud yn well.

O ran blaenoriaethau cynnar, mae e'n holi amdanynt—rwy'n credu, fel y soniais i yn y datganiad, rydym ni'n sicr yn ystyried bod y rhwydwaith bysiau a'r rhwydwaith teithio llesol yn faterion y gallwn ni eu cwblhau o fewn rhyw flwyddyn. Fe ŵyr pawb ohonom fod newidiadau trafnidiaeth ar lawr gwlad yn cymryd amser a bod rhaid iddyn nhw fynd trwy ystod eang o brosesau, ond rydym ni'n gwybod bod angen newidiadau i brif lein y de, rhai gwelliannau i'r seilwaith ar gyfer bws Casnewydd fel y gall pobl weld y bws yn ddewis amgen gwirioneddol i'r car—mae'n rhaid inni alluogi'r bysiau i deithio'n gyflymach, heb gael eu dal mewn traffig, ac felly gael pobl o'u ceir ac ar eu beiciau neu'n cerdded ar gyfer eu teithiau bob dydd. Felly, mae yna rai pethau gwirioneddol ac ymarferol y gellir eu gwneud a fydd yn gwneud gwahaniaeth ac yn dangos i bobl Casnewydd fod gwelliant yn digwydd ar lawr gwlad. Fe fydd honno'n sicr yn flaenoriaeth gynnar i'r uned gyflawni, sef y  cwestiwn nesaf a ofynnodd Russell George i mi: pwy sy'n gyfrifol am y cyflawni?

Wel, rydym ni'n cydnabod, fel y dywedais i, mai cyfrifoldeb a rennir yw hwn, ond rydym ni'n cydnabod hefyd fod yna gyfyngiadau ar allu Cyngor Casnewydd, fel sydd ar bob cyngor. Felly, rydym yn ffurfio uned gyflawni ar y cyd gyda Thrafnidiaeth Cymru, Llywodraeth Cymru a Chyngor Casnewydd. Fe fydd honno'n gorwedd yn bennaf o fewn Trafnidiaeth Cymru, ond gyda memorandwm cyd-ddealltwriaeth gyda chyngor Casnewydd, sydd eisoes wedi ei lofnodi. Fe fydd y rhanddeiliaid—fe ofynnodd ef am hyn—yn cael eu cysylltu drwy gyfrwng grŵp ac rydym yn awyddus i gadeirydd deinamig y grŵp hwnnw allu gwthio pethau ymlaen a galw Trafnidiaeth Cymru i gyfrif.

O ran y cyllid a'r llythyr cylch gwaith, fe fydd y rhain yn cael eu cynnwys yn nhrefniadau cyfredol Trafnidiaeth Cymru, ond, fel y dywedodd, mae'r Prif Weinidog wedi ymrwymo y bydd arian yn cael ei ganfod i weithredu hynny. Fe ofynnodd a oeddem ni'n ystyried hyn yn werth am arian. Wel, rwyf am dynnu sylw at y ffaith y bydd hyn yn costio llai na hanner beth fyddai cost yr M4, a hynny heb unrhyw un o'r effeithiau amgylcheddol niweidiol, na ellir—ni ellir rhoi pris ar golli gwastadeddau unigryw Gwent, er enghraifft, nac ychwaith, er efallai ei bod yn haws ei fesur yn ariannol, y niwed economaidd a achosir gan effeithiau cynyddol newid hinsawdd oherwydd traffig cynyddol, yr hyn a fyddai wedi ei ennyn drwy adeiladu traffordd chwe milltir yn ei ennyn. Mae digon o dystiolaeth i ddangos y byddai hynny'n weddol debygol. Felly, rwy'n credu y gallwn ni ddweud y bydd hyn yn rhoi gwerth da iawn am arian.

Mae ef hefyd yn gofyn am newid mewn ymddygiad, ac, wrth gwrs, mae newid moddol wrth wraidd ein strategaeth drafnidiaeth ddrafft ni i Gymru, ac mae newid ymddygiad yn elfen allweddol o honno. Ond yna mae e'n bychanu swyddogaeth anghymhellion ymddygiadol wrth gyflawni newid mewn ymddygiad, ac mae'n siŵr ei fod yn gweld ei gyfle i ymgyrchu yn sgil unrhyw ardoll benodol ar barcio. Ond fe fyddwn i'n dweud bod yr holl dystiolaeth yn dangos, os ydych chi am newid ymddygiadau, fod angen cymell a chosbi arnoch. Fy marn i yw y dylem ni gael y cymhellion yn eu lle cyn dechrau cosbi pobl, ond, fel rhan o ystod o ymyriadau, mae gan anghymhellion eu rhan. Ac mae'n ddigon hawdd iddo ef groesawu'r argymhellion a bod yn eiddgar i weld y newidiadau ond, os nad yw'n barod i gefnogi hynny, geiriau gwag yw'r rhain. Felly, rwy'n gobeithio bod hynny'n ateb y cwestiynau a ofynnodd Russell George.