Ychydig o sylwadau am y cyfnod diddymu yn gyntaf, y cyfnod sydd yno i roi tegwch i bob ymgeisydd sicrhau bod adnoddau cyhoeddus ddim yn gallu cael eu camddefnyddio. Mae o'n fecanwaith hefyd i sicrhau tegwch a chydbwysedd rhwng Llywodraeth y dydd a'r gwrthbleidiau drwy'r confensiwn purdah a'r nod, wrth gwrs, ydy sicrhau integriti'r etholiad. Mae'n rhaid ei gael o. Mi oedd y peryg o golli hwnnw oherwydd amgylchiadau'r pandemig yn gyfan gwbl yn achos pryder mae'n rhaid dweud. Dwi'n deall bod y Pwyllgor Busnes wedi cytuno mewn egwyddor y bydd yna gyfnod cyn diddymu, pre-dissolution, rŵan a fydd yn debyg i gyfnod diddymu ond, ar yr un pryd, yn rhoi hyblygrwydd i adalw'r Senedd am resymau'n gysylltiedig â'r pandemig. Mae hynny yn mynd peth o'r ffordd i leddfu pryder. Rydw i'n deall bod y Llywodraeth wedi cynnig sut allai gweithgarwch gael ei gwtogi—stopio cyflwyno cwestiynau ysgrifenedig, er enghraifft, rhag ffafrio Aelodau presennol—ond dydyn ni ddim eto, hyd y gwn i, wedi gweld y canllawiau am oblygiadau'r cyfnod cyn diddymu i weithgarwch y Llywodraeth. Rydw i'n deall bod canllawiau o'r fath wedi cael eu cyhoeddi mor fuan â Rhagfyr 2015 ar gyfer etholiad 2016 dan y trefniadau arferol. Mae'n rhaid inni gael eglurder am y canllawiau a fydd yn berthnasol i'r Senedd a'r Llywodraeth fel ei gilydd er mwyn gallu ymdrin yn briodol efo'r Bil yma.

Rydw i am wneud ambell i sylw ynglŷn â'r angen i sicrhau bod iechyd cyhoeddus a iechyd ein democratiaeth ni yn rhan o'r hafaliad fel ei gilydd yn y penderfyniadau sydd o'n blaenau ni. Fel y dywedais i'r wythnos diwethaf, yr her sydd gennym ni ydy ystyried y darlun llawn hwnnw a chydbwyso’r gwahanol risgiau. Mae'r broses o alluogi bwrw pleidlais a'r broses o alluogi cyfri'r pleidleisiau hynny'n ddiogel yn allweddol, ond yr un mor bwysig yw galluogi trafodaeth ystyrlon efo pobl Cymru wrth iddyn nhw ethol llywodraeth am y pum mlynedd nesaf. Mae'r risg i intregiti'r etholiad o'i chynnal hi heb allu cael y drafodaeth ystyrlon honno yn dal, imi, ar goll braidd o edrych ar y memorandwm esboniadol.

Rydyn ni'n fawr callach am y sefyllfa o ran dosbarthu taflenni a dulliau ymgyrchu eraill. Ai dim ond drwy'r Post Brenhinol mae modd dosbarthu taflenni ar hyn o bryd? A oes modd talu rhywun neu asiantaethau cwmnïau eraill i wneud hynny? Mae eisiau edrych ar sut mae dosbarthu taflenni am elw yn dderbyniol ond dosbarthu gwirfoddol ddim. Mae yna beth gwybodaeth i bleidiau gwleidyddol yn adran FAQs lefel rhybudd 4 y Llywodraeth ar ddulliau ymgyrchu. Rydyn ni'n annog pleidiau gwleidyddol, ymgeiswyr ac ymgyrchwyr i ystyried yr ystod lawn o ddulliau, gan gynnwys y cyfryngau cymdeithasol sydd ar gael iddynt i ddarparu gwybodaeth i etholwyr. Mae gen i ofn bod hyn yn gwbl annigonnol ac yn methu'r pwynt sylfaenol rydw i ac eraill wedi ei godi—nid pawb sydd ar y cyfryngau cymdeithasol ac nid pob ymgeisydd sydd am fod yn ddigon ariannog i dalu i ddosbarthu gwybodaeth. Pryd fydd yna ganllawiau cynhwysfawr ar gael i bleidiau gwleidyddol yn dangos yn glir beth allan nhw ei wneud o dan bob un o'r lefelau rhybudd yng nghynllun COVID Llywodraeth Cymru?

Yn olaf, Llywydd, rydw i'n troi at yr angen am eglurder am yr amserlen ar gyfer gwneud penderfyniad ac at yr angen am ddiweddariadau cyson am statws yr etholiad. O ran yr amserlen pendefynu, pe byddai angen gohirio'r etholiad, rydw i'n credu bod awgrym o saith diwrnod cyn diwrnod pleidleisio yn dynn iawn, iawn. Dydy hi ddim yn glir a allai pŵer presennol y Llywodraeth gael ei ddefnyddio mor hwyr â 3 Mai, wythnos yr etholiad ei hun. Mi fydd llawer o bobl wedi pleidleisio'n barod drwy'r post erbyn hynny, felly beth fyddai'n digwydd i'w pleidleisiau nhw ac ati? Gan nad ydy hi'n glir beth fyddai'r amodau neu'r trothwy iechyd cyhoeddus fyddai'n cael eu  defnyddio i benderfynu a ydy hi'n ddiogel i'r etholiad fynd yn ei blaen ai peidio a bod y Bil fel y mae o yn darparu ar gyfer gohirio'r etholiad yn hwyr iawn yn y dydd, mi fyddwn ni'n ystyried cyflwyno gwelliant yng Nghyfnod 2 i'w gwneud hi'n ofynnol i Weinidogion Cymru roi diweddariadau cyson inni ar statws y paratoadau ar gyfer yr etholiad a'r gallu i'w gynnal o yn ddiogel i gydfynd â'r adolygiadau tair wythnos o reolau COVID. Mae hynny'n lleiafswm, dwi'n meddwl, o ran gofynion. Tybed beth fyddai'r cyngor gwyddonol ar gyfer caniatáu i'r etholiad fynd rhagddo petai o'n cael ei gynnal yfory, er enghraifft. Llawer o gwestiynau i'w gofyn, amserlen dynn, ac rydyn ni angen eglurder ar frys gan y Llywodraeth ar nifer o'r pynciau hyn.