Part of 2. Cwestiynau i'r Gweinidog Tai a Llywodraeth Leol – Senedd Cymru am 2:50 pm ar 3 Chwefror 2021.
Felly, unwaith eto, Delyth, diolch. Yn amlwg, rwy'n gwybod am ein sefyllfa gyda'r dreth gyngor, ond mae'r dreth gyngor ym mhortffolio fy nghyd-Aelod Rebecca Evans. Yn ddiweddar, mae wedi gallu cyhoeddi £33 miliwn arall, rwy'n credu—er y byddai'n rhaid i chi ofyn iddi gadarnhau'r ffigur gwirioneddol; rwy'n ceisio gweld a yw hi'n ysgwyd ei phen—i roi cymorth i gynghorau mewn perthynas â chyllid rhyddhad y dreth gyngor a nifer o bethau eraill, i sicrhau bod y cynllun yn cael ei ariannu ar y lefel briodol.
Rydych yn llygad eich lle: mae nifer y bobl sy'n gwneud cais am ryddhad y dreth gyngor wedi codi yn ystod y pandemig. Rwy'n falch iawn o ddweud ein bod wedi cadw rhyddhad y dreth gyngor yma yng Nghymru pan gafodd ei ddiddymu dros y ffin yn Lloegr beth amser yn ôl. Gwnaethom hynny—rydych yn llygad eich lle—oherwydd ein bod yn gwybod ei bod yn dreth atchwel, ac rydym yn derbyn yn llwyr fod pobl angen rhywfaint o gymorth gyda hi pan fo cymaint o fygythiad i'w hincwm.
Fel y clywsoch fy nghyd-Aelod Vikki yn dweud nawr, mae rhai cynghorau wedi gallu gwneud pethau da iawn o fewn amlen dreth gyngor resymol iawn, a byddem yn disgwyl i gynghorau weithio'n galed iawn i sicrhau eu bod yn gwneud hynny ac i ddeall beth yw eu seiliau cost. Felly, os ydynt yn ei chael yn anodd ymdopi â lefel y cynnydd y maent wedi'i gael—a chofiwch mai dyma'r ail setliad da iddynt ei gael yn y ddwy flynedd ddiwethaf—byddem yn falch iawn o weithio gyda hwy i ddeall pam oedd eu sail cost mor gyfnewidiol. Ond ni fyddem yn disgwyl, o ystyried y setliad hael iawn y mae'r setliad dros dro, o leiaf, yn ei nodi, y byddai llawer iawn o gynghorau angen codiadau enfawr yn y dreth gyngor er mwyn cadw eu gwasanaethau'n gadarn. Y rheswm am hynny yw ein bod, yn ystod y pandemig, wedi bod yn falch iawn, drwy'r gronfa galedi llywodraeth leol, o allu ariannu'r holl gostau ychwanegol i gynghorau drwy'r pandemig. Rwy'n falch iawn o fod wedi gallu gwneud hynny. Felly, rydym wedi gweithio'n gyfeillgar iawn mewn llywodraeth leol i ddeall y taliadau a'r costau yn gyffredinol. Rydym wedi gallu gwneud iawn am incwm a gollwyd, ar ffurf incwm cyffredinol o daliadau meysydd parcio ac yn y blaen, yn sgil cau meysydd parcio, y ffaith nad yw canol dinasoedd yn cael eu defnyddio, yr holl ffordd drwodd i'r dreth gyngor ac ardrethi annomestig. Felly, byddwn yn synnu'n fawr pe bawn yn gweld unrhyw gyngor yn codi'r dreth yn helaeth.
Wedi dweud hynny, clywsoch fi'n dweud, mewn ymateb i nifer o gyd-Aelodau yn gynharach, nad ydym yn credu mewn capio ein cynghorau oherwydd ein bod yn credu mewn democratiaeth leol. Mae Deddf Llywodraeth Leol ac Etholiadau (Cymru) 2021, a basiwyd gan y Senedd yn ddiweddar, yn ymwneud â grymuso democratiaeth leol i wneud eu penderfyniadau'n lleol. Felly, nid wyf yn credu mai lle Llywodraeth Cymru yw rhoi cap ar hynny pan fo cynghorwyr lleol, a etholwyd yn ddemocrataidd, yn meddwl yn wahanol.