Cwestiynau Heb Rybudd gan Lefarwyr y Pleidiau

Part of 2. Cwestiynau i'r Gweinidog Tai a Llywodraeth Leol – Senedd Cymru am 2:39 pm ar 3 Chwefror 2021.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Julie James Julie James Labour 2:39, 3 Chwefror 2021

(Cyfieithwyd)

Diolch am hynny, Delyth. Mae'n ddrwg gennyf, roedd y sain yn ddrwg iawn yno, ond credaf imi ddeall hanfod y cwestiwn. Maddeuwch i mi os collais unrhyw beth.

Fel y gwyddoch, mae gennym weithgor trawsbleidiol o bobl sy'n edrych ar gymhlethdod mater ail gartrefi. Rwy'n sicr yn ymwybodol fod Plaid Cymru wedi cyflwyno cynllun. Mae nifer ohonom wedi bod yn gweithio ar nifer o atebion posibl. Rwy'n falch o ddweud ein bod eisoes, wrth gwrs, wedi rhoi llawer o gamau ar waith tuag at hyn yng Nghymru, gan gynnwys, fel y gwyddoch, y gallu i gynghorau godi'r dreth gyngor ar ail gartrefi neu gartrefi gwag yn lleol fel y gwelant orau. Ar hyn o bryd, nid oes unrhyw gyngor yng Nghymru wedi'i godi 200 y cant, er fy mod yn deall bod cyngor Abertawe'n ystyried gwneud hynny ar hyn o bryd. 

O ran y bwlch yn y gyfraith, fel rydych yn ei alw—nid wyf yn siŵr fy mod yn cytuno ei fod yn fwlch yn y gyfraith, ond rwy'n deall y mater rydych yn ei godi. Mae hyn ar gyfer pobl sy'n gosod ail eiddo yn eu perchnogaeth ar rent am nifer penodol o ddyddiau'r flwyddyn, ar ôl ei hysbysebu am nifer wahanol o ddyddiau'r flwyddyn. Rydym yn edrych yn ofalus iawn i weld a ddylid ymestyn y nifer o ddyddiau—70 a 140 ar hyn o bryd—i fod yn gyfnod llawer hwy; mewn geiriau eraill, mae'n rhaid i chi ddefnyddio'r tŷ fel tŷ gwyliau am lawer hwy er mwyn gallu newid i gyfraddau masnachol. Ac rydym hefyd yn edrych i weld beth y gellir ei wneud ynglŷn â mynediad pobl sy'n gwneud hynny at ryddhad ardrethi i fusnesau bach, oherwydd mae hwnnw'n fater arall.

Rwy'n credu ei bod yn werth pwysleisio, serch hynny, oherwydd mae'n gamgymeriad cyffredin—nid wyf yn dweud eich bod chi wedi camgymryd, Delyth; rwy'n gwybod nad ydych—nid yw cynghorau ar eu colled yn eu cyllid pan fydd pobl yn newid i ardrethi busnes ac yn hawlio rhyddhad ardrethi i fusnesau bach, oherwydd mae Llywodraeth Cymru yn gwneud iawn am y diffyg yn y cyllid hwnnw i'r awdurdod lleol, er fy mod yn deall bod mater ecwiti i bobl leol o ran pwy sy'n talu'r dreth gyngor. Felly, rwy'n deall hynny, ond roeddwn eisiau ei gwneud yn glir nad yw'r awdurdod lleol ei hun ar ei golled yn hynny o beth. Felly, rydym yn edrych ar amrywiaeth o dystiolaeth i ystyried lle sydd orau i ni osod hwnnw, a pha drefniadau y mae'n rhaid i bobl sy'n newid i ardrethi busnes eu gwneud er mwyn bod yn fusnes i allu gwneud hynny. Fe fyddwch yn gwybod eich hun fod cymhlethdod gwirioneddol ynglŷn â'r hyn rydym yn ei alw'n 'ail gartrefi' a phwy sy'n eu meddiannu. Felly, er enghraifft, gwyddom fod nifer fawr iawn o bersonél meddygol sy'n gweithio yng ngorllewin a de-orllewin Cymru yn dod o rannau eraill o Gymru ac yn byw mewn tai yng ngorllewin a de-orllewin Cymru yn ystod yr wythnos er mwyn gallu gweithio yng ngwasanaethau'r GIG, er enghraifft. Yn sicr, ni fyddem eisiau annog pobl rhag gwneud defnydd o'r fath o eiddo.

Fe fyddwch yn gwybod bod gennyf lawer o gydymdeimlad â phobl nad ydynt yn gallu prynu tai i bobl ifanc yn y pentrefi y cawsant eu magu ynddynt. Un o'r ffyrdd mawr o ddatrys hynny, wrth gwrs, yw adeiladu'r math iawn o ecwiti cymdeithasol neu ecwiti a rennir neu ecwiti cydweithredol neu—mae llawer o wahanol ffyrdd o'i wneud—tai tebyg i dai ymddiriedolaeth tir cymunedol, sy'n caniatáu cyfran gyhoeddus o ryw fath yn y tai hynny fel na ellir eu hadeiladu ac yna eu gwerthu ar y farchnad breifat am symiau anferthol. Yn anffodus, mae gennym enghreifftiau ledled Cymru lle mae tai wedi'u hadeiladu at y diben hwnnw gyda phob bwriad da ac yna mae cynlluniau wedi newid a'r tai hynny wedi'u gwerthu ar y farchnad agored am symiau gwirioneddol enfawr. Felly, mae angen inni ddod o hyd i ffordd o ddiogelu'r tai hynny i bobl leol wrth symud ymlaen, ac nid yn unig i'r rhai sy'n prynu am y tro cyntaf. Fe fyddwch yn gwybod ein bod yn edrych ar ystod o fesurau sy'n ein galluogi i wneud hynny. Mae enghraifft yr Alban yn un dda iawn i gadw llygad arni. Yn anffodus, pan roddwyd cynnig ar rai o'r arbrofion hynny yn St Ives yng Nghernyw, cafodd rhai ohonynt ganlyniadau anfwriadol iawn ar y farchnad dai leol drwy godi prisiau tai ail-law, neu beth bynnag yw'r gair rydych eisiau ei ddefnyddio—tai hŷn yn yr ardal—a chael effaith waeth na'r farchnad wreiddiol.  

Rydym yn awyddus iawn i weithio ar draws y pleidiau ar amrywiaeth o atebion i hyn. Gwyddom ei bod yn broblem fawr, yn enwedig yng ngorllewin Cymru, a rhai o'r rhesymau pam fod pawb ohonom yn caru Cymru, a pha mor hardd yw Cymru, yw rhai o'r rhesymau sy'n gyrru hyn. Ond rydym yn gwybod mai yng Nghaerdydd y gwelir un o'r lefelau uchaf o ail gartrefi mewn unrhyw gyngor yng Nghymru, ac wrth gwrs, y rheswm am hynny yw bod pobl yn dod i mewn i'r ddinas i weithio yn ystod yr wythnos ac yn gadael eto. Byddwn eisiau gweld beth yw effeithiau mwy o weithio o bell a gweithio gartref ar rai o'r pethau hynny hefyd. Ond rwy'n deall y broblem rydych yn ei chrybwyll, ac fe fyddwch yn gwybod ein bod yn gwneud llawer iawn o waith i ganfod beth yw'r ffordd fwyaf effeithiol o ddatrys rhai o'r problemau.