Part of the debate – Senedd Cymru am 5:06 pm ar 9 Chwefror 2021.
Fe hoffwn i ddiolch yn fawr iawn i'r Dirprwy Weinidog am ei datganiad hi a chadarnhau bod yr un uchelgeisiau gennym ninnau ym Mhlaid Cymru â'r rhai sydd gan Lywodraeth Cymru o ran yr agenda bwysig iawn hon, a hoffwn ategu'r diolch a roddodd hi eisoes i bawb sy'n cydweithio ac yn cydweithredu o ran y gwaith pwysig hwn.
Mae gennyf i ychydig o bwyntiau penodol yr hoffwn i eu codi gyda'r Dirprwy Weinidog. Yn gyntaf, mae'n iawn dweud, wrth gwrs, fod y mwyafrif llethol o gyflogwyr wedi ymddwyn yn briodol iawn, ond fe wyddom nad yw pawb wedi gwneud felly, fel y dywedodd hi. Rwy'n awyddus i dynnu sylw Llywodraeth Cymru unwaith eto at y sefyllfa sy'n parhau yn y DVLA. Nawr, yn amlwg, nid cyflogwr a gafodd ei ddatganoli yw'r DVLA, ond mae gan Lywodraeth Cymru gyfrifoldeb am orfodi rheoliadau coronafeirws a sicrhau bod pobl yn gallu gweithio mewn diogelwch. Rwy'n parhau i dderbyn gohebiaeth gan bobl o ddwyrain fy rhanbarth i, mewn cymunedau fel Llanelli a Llangennech, sy'n gweithio yn y DVLA, ac maen nhw'n parhau i ofidio llawer iawn am y cymhelliad sydd arnyn nhw i weithio mewn amgylchiadau anniogel, i'r graddau nad yw rhai ohonyn nhw'n dymuno imi ddefnyddio eu henwau hyd yn oed, nid ydyn nhw'n dymuno imi gario straeon, hyd yn oed yn gyfrinachol, i Weinidogion Cymru, oherwydd eu bod yn poeni cymaint â hynny. Nawr, fe wn i fod Llywodraeth Cymru wedi ceisio sicrwydd gan Lywodraeth y DU, ond mae'n ymddangos yn glir i mi, os rhoddir y sicrwydd hwnnw, ei fod yn anonest o leiaf, ac rwy'n gofyn i'r Dirprwy Weinidog gynnal sgyrsiau pellach gyda'i chydweithwyr yn Llywodraeth Cymru a darganfod beth arall y gellir ei wneud i alluogi'r gweithwyr hynny i weithio mewn diogelwch. Ac rwy'n cyfeirio at hyn, Dirprwy Lywydd, fel enghraifft o gyflogwr mawr iawn nad oes ganddo esgus am beidio ag ymgysylltu â'r arfer gorau.
Roeddwn i'n falch o glywed y Dirprwy Weinidog yn cyfeirio at y fforwm gwaith gofal cymdeithasol, ac nid oes amheuaeth gennyf i na fydd eu gwaith nhw yno'n werthfawr iawn, ond rwy'n pryderu am yr oedi wrth wneud yr hyn sy'n weddol amlwg i mi sy'n rhaid ei gyflawni. Rwy'n falch bod grŵp gorchwyl a gorffen yn edrych ar dâl a dilyniant, ond siawns bod y Dirprwy Weinidog yn cytuno â mi, mae'n hen bryd i bawb sy'n gweithio yn y sector gofal, yn enwedig ar ôl popeth a gyflawnodd y llynedd, gael y cyflog byw gwirioneddol. Ac rwy'n credu y dylem anelu at symud y gweithwyr hynny ar yr Agenda ar gyfer Newid, at yr un cyflog ac amodau â gweithwyr y GIG. Felly, a yw'r Dirprwy Weinidog yn cytuno â mi ei bod yn hanfodol nad yw'r grwpiau gorchwyl a gorffen hyn yn oedi dim o ran gweithredu? Mae'n bwysig cyflawni hyn yn iawn, ond mae angen cymorth ar y gweithwyr hyn, menywod yn bennaf, ac mae angen cyfiawnder arnyn nhw, a hynny'n ddiymdroi.
Yn olaf, Dirprwy Lywydd, mae'r Dirprwy Weinidog yn cyfeirio at y contract economaidd a'r cod ymarfer ar gyflogaeth foesegol mewn cadwyni cyflenwi, ac rwy'n gefnogol iawn i egwyddor y ddau beth yna. Ac mae hi'n siarad am wella gweithrediad ac ysgogi a chefnogi newid mewn ymddygiad. Ond a gaf i ofyn i'r Dirprwy Weinidog pa gamau y mae Llywodraeth Cymru yn eu rhoi ar waith, pa fesurau y maen nhw'n eu rhoi nhw ar waith, i sicrhau, pan fydd cyflogwr, er enghraifft, wedi ymrwymo i'r contract economaidd, pan fyddan nhw wedi cael cymorth grant a chymorth neu fenthyciadau ffafriol, eu bod nhw'n dilyn y contract economaidd wedi hynny? Un peth yw cael rhywun i ymrwymo i rywbeth, peth arall yw sicrhau eu bod nhw'n cadw at yr ymrwymiadau hynny mewn gwirionedd. A tybed pa syniadau pellach sydd gan y Dirprwy Weinidog ynglŷn â sut y gallwn ni sicrhau, wrth gefnu ar y pandemig, y cedwir yn wirioneddol at yr ymrwymiadau hynny a wnaed. Diolch yn fawr.