Cwestiynau nawr gan arweinwyr y pleidiau. Arweinydd y Ceidwadwyr, Andrew R.T. Davies. 

Diolch, Llywydd. Prif Weinidog, mewn ymateb i gwestiwn Russell George, dywedasoch mai addysg ac ailagor addysg oedd eich prif flaenoriaeth, ac rwy'n credu y byddem ni i gyd yn cytuno â hynny. Ond, yn anffodus, mae Gweinidogion wedi cadarnhau na fydd rhai grwpiau blwyddyn sy'n mynd yn ôl i'r ysgol yn dychwelyd i'r ysgol tan ar ôl gwyliau'r Pasg. Felly, os ydych chi ym mlynyddoedd 7, 8, 9 neu 10, ni fyddwch chi'n dychwelyd tan ar ôl gwyliau'r Pasg, o dan yr amodau presennol y mae eich Llywodraeth wedi eu hamlinellu. Sut gallwch chi ganiatáu, os oes unrhyw hyblygrwydd wrth fynd trwy fis Mawrth, i blant ysgol aros allan o'r ysgol a bod yn agor rhannau eraill o'r economi drwy godi'r cyfyngiadau? A yw addysg wedi llithro i lawr eich rhestr o flaenoriaethau? Neu, os mai addysg yw eich prif flaenoriaeth o hyd, a wnewch chi wneud yn siŵr bod unrhyw hyblygrwydd sy'n datblygu trwy fis Mawrth yn golygu bod plant ysgol yn dychwelyd ar draws pob grŵp blwyddyn yng Nghymru?

Wel, Llywydd, dychwelyd plant a phobl ifanc i ddysgu wyneb yn wyneb yw prif flaenoriaeth y Llywodraeth hon, ond byddwn ni'n gwneud hynny mewn ffordd sy'n gyson â'r wyddoniaeth a'r cyngor yr ydym yn ei gael. Bydd yr Aelodau yn y fan yma wedi gweld adroddiad y gell cyngor technegol, a gyhoeddwyd ar 5 Chwefror, sy'n cyflwyno'r cyngor hwnnw ac sy'n adleisio'r cyngor a ddarparwyd gan SAGE. Ac mae'r cyngor hwnnw yn syml: pe byddem ni'n dychwelyd pob plentyn i'r ysgol ar un diwrnod yng Nghymru, byddai hynny'n codi'r rhif R yng Nghymru rhwng 10 y cant a 50 y cant. Felly, rydym ni'n cael ein hargymell yn benodol iawn i beidio â gwneud hynny. Yr hyn yr argymhellir i ni ei wneud yw dychwelyd plant i'r ysgol mewn cyfrannau, i oedi rhwng y cyfrannau hynny, fel y gallwn ni gasglu yn iawn y dystiolaeth o effaith y dychweliad hwnnw ar gylchrediad y feirws yma yng Nghymru. Felly, nid yw mor syml â dweud, 'Os yw'r hyblygrwydd gennych chi, dychwelwch bob plentyn i'r ysgol' oherwydd byddai gwneud hynny yn y ffordd honno yn golygu risgiau sylweddol iawn ei hun.

Byddwn yn dychwelyd y cyfnod sylfaen yr wythnos hon. Byddwn yn oedi a byddwn yn adolygu'r dystiolaeth sy'n deillio o'r dychweliad hwnnw. Cyn belled â bod y dystiolaeth yn gadarnhaol, bydd pob plentyn oedran cynradd yn dychwelyd i'r ysgol ar 15 Mawrth, ynghyd â myfyrwyr arholiad yn yr ysgol uwchradd. Byddwn wedyn yn oedi, fel y mae'r cyngor gwyddonol yn ei gwneud yn ofynnol i ni ei wneud, i adolygu effaith hynny, ac, ar yr amod bod hynny yn mynd yn dda, yna byddwn yn dychwelyd myfyrwyr eraill i'r ysgol, lle'r ydym ni eisiau iddyn nhw fod. Os yw hynny'n golygu, yn y cyfamser, y gallwn ni gynnig unrhyw hawddfreintiau pellach mewn meysydd eraill, i ganiatáu i'n heconomi neu ein bywydau beunyddiol gychwyn—cychwyn—y daith yn ôl i normalrwydd, yna, wrth gwrs, byddem ni eisiau gwneud hynny.

Prif Weinidog, mae'n destun gofid na fydd rhai carfannau o blant yn mynd yn ôl i'r ysgol tan ar ôl y Pasg, a dyna'r dewis yr ydych chi'n ei wneud, er i chi ddweud mai eich prif flaenoriaeth yw cael plant ysgol i fynd yn ôl i ddysgu wyneb yn wyneb cyn gynted â phosibl. Roeddwn i'n benodol iawn yn y ffordd y gofynnais y cwestiwn am ddefnyddio'r hyblygrwydd sydd ar gael trwy fis Mawrth i ganiatáu i hyn ddigwydd yn fwy prydlon. Yn anffodus, fe wnaethoch chi ddewis peidio ag ymgysylltu â hynny, ac mae'n ffaith y bydd y Llywodraeth yn gadael carfan sylweddol o ddisgyblion allan o'r ysgol. Mae hwnnw yn ddewis y mae'r Llywodraeth yn ei wneud.

Os edrychwn ni ar ddewisiadau a blaenoriaethau, mae'r Ffederasiwn Busnesau Bach wedi sôn am dawelwch llwyr gan y Llywodraeth heddiw pan ddaw'n fater o ryngweithio â'r byd busnes ynghylch yr amodau y byddai'r Llywodraeth yn disgwyl eu gweld cyn agor rhannau helaeth o'r economi. Mae'n anffodus bod sefydliad busnes mor sylweddol wedi cyfeirio at dawelwch llwyr gan Lywodraeth Cymru a diffyg map ffyrdd yn cael ei roi ar waith fel y gall byd busnes ddeall yr hyn y byddai'r Llywodraeth yn ei ddisgwyl ganddyn nhw cyn iddyn nhw ailagor. A allwch chi ddefnyddio'r cyfle hwn yn y Cyfarfod Llawn i gofnodi pa amodau yr ydych chi'n disgwyl iddyn nhw fod ar waith cyn ailagor rhannau o'r economi ac y gall byd busnes gynllunio yn unol â hynny? A wnewch chi gadarnhau pa un a fyddwch chi'n cyflwyno map ffyrdd sydd â phyrth ac amodau eglur i deithio drwyddyn nhw fel bod busnesau yn gwybod pryd y byddan nhw'n cael ailagor a dechrau masnachu? Oherwydd dyna fyddai'r adferiad gorau y gall unrhyw fusnes ddisgwyl ei gael—trwy fasnachu o dan amodau arferol.

Gadewch i mi helpu'r Aelod yr eildro o ran ysgolion. Byddwn yn dychwelyd myfyrwyr i ysgolion cyn gynted ag y bydd yn ddiogel i wneud hynny. Y cyngor sydd gennym ni yw na fyddai'n ddiogel gwneud yr hyn y mae e'n ei awgrymu. Os mai polisi'r Blaid Geidwadol yng Nghymru yw dychwelyd plant i amodau nad ydyn nhw'n ddiogel iddyn nhw na'u staff, yna gadewch iddo ddweud hynny. Ni wnaiff y Llywodraeth hon hynny; byddwn yn dilyn y wyddoniaeth, beth bynnag sy'n digwydd mewn mannau eraill. Y wyddoniaeth yw bod yn rhaid i chi ddychwelyd plant mewn cyfrannau ac mae'n rhaid i chi oedi rhwng pob un. Cyflwynais fap ffyrdd Llywodraeth Cymru ym mis Rhagfyr; fe'i diweddarwyd gennym ni unwaith eto ddydd Gwener yr wythnos diwethaf. Rwy'n gobeithio bod yr Aelod wedi cael cyfle i ystyried hwnnw. Ni fyddai angen iddo ofyn i mi am un pe byddai wedi mynd i'r drafferth i wneud hynny. Mae hwnnw yn nodi'r ffordd y byddwn ni'n codi'r cyfyngiadau sy'n angenrheidiol ar hyn o bryd i fusnesau ac yn ein bywydau personol. Mae'n amlwg o'r hyn y mae ef wedi ei ddweud heddiw y byddai busnesau yng Nghymru yn gwybod ble'r oedden nhw pe byddai ef wrth y llyw, oherwydd ni fydden nhw'n dychwelyd o gwbl, oherwydd byddai'n eglur na fyddai'n gallu gwneud hynny a gwneud yr hyn y mae newydd ei ddweud o ran addysg. Ni fydd Llywodraeth Cymru yn dilyn ei gyngor ar hynny. Os byddwn ni mewn sefyllfa i ddechrau ailagor busnesau yng Nghymru yn gynharach nag y byddai ef yn gallu gwneud hynny, yna dyna fyddwn ni'n ei wneud. Byddwn ni'n gwneud hynny mewn partneriaeth, wrth gwrs, â sefydliadau busnes, fel y byddwn ni yn ei wneud bob amser, a byddwn yn trafod y posibiliadau hynny gyda nhw yn ystod y tair wythnos sydd gennym ni nawr cyn i'r adolygiad nesaf ddod i ben.

Prif Weinidog, rydych chi wedi mabwysiadu eich tôn nawddoglyd arferol. Efallai mai chi yw'r athro yn y Bae, ond chi yw'r athro heb gynllun allan o'r cyfyngiadau symud ac mae hynny yn broblem wirioneddol i'r economi ac i blant ysgol ar hyd a lled Cymru. Yr hyn y gallwch chi ei wneud gyda'r pwerau sydd ar gael i chi yw rhoi rhywfaint o gymorth i fusnesau drwy ymestyn y cynllun rhyddhad ardrethi busnes. A wnewch chi o leiaf yn y trydydd cwestiwn hwn ymateb yn gadarnhaol ac ymrwymo heddiw i ymestyn y cynllun rhyddhad ardrethi busnes sydd wedi cael ei ymestyn mewn rhannau eraill o'r DU ac a fyddai'n rhyddhad i lawer o fusnesau sy'n wynebu biliau ardrethi busnes? Oherwydd yn absenoldeb unrhyw gynllun cydlynol i ddod â'r economi allan o'r cyfyngiadau symud a chyda'r dystiolaeth a ddarparwyd gan y Ffederasiwn Busnesau Bach bod distawrwydd llwyr yn dod gan Lywodraeth Cymru, ceisiwch dynnu un ysgogiad o leiaf i helpu'r economi adennill ei hyder.

Llywydd, mae 64,000 o fusnesau yng Nghymru eisoes wedi cael rhyddhad ardrethi o ganlyniad i benderfyniadau'r Llywodraeth hon yng Nghymru. Rwy'n deall pa mor bwysig yw hynny i fusnesau, ond byddwn yn aros tan ddydd Mercher yr wythnos nesaf, 3 Mawrth, i weld cyllideb y Canghellor, fel ein bod ni'n eglur ynghylch faint o arian sydd gennym ni fel Llywodraeth at yr holl wahanol ddibenion y mae'n rhaid i ni eu cyflawni yn y flwyddyn ariannol nesaf. Os bydd y Canghellor yn darparu ar gyfer rhyddhad ardrethi, yna byddwn ni'n gallu darparu rhyddhad ardrethi yma yng Nghymru. Nid wyf i'n barod i ymrwymo i ddefnyddio'r arian sydd gennym ni y flwyddyn nesaf tan fy mod i'n eglur ynghylch cwantwm y cyllid a fydd ar gael nid yn unig i fusnesau, ond i gynorthwyo'r gwasanaeth iechyd yn ystod y pandemig hwn, i gynorthwyo awdurdodau lleol yn y gwaith y maen nhw'n ei wneud, i wneud yn siŵr bod sefydliadau'r trydydd sector, y celfyddydau, yr holl bethau niferus hynny y mae'n rhaid i ni roi sylw iddyn nhw—tan yr wyf i'n gwybod faint o arian sydd ar gael i Lywodraeth Cymru y flwyddyn nesaf, nid wyf i'n barod i ddod i gasgliad ar unrhyw un agwedd arno. Byddai gwneud hynny yn anghyfrifol. Cyn gynted ag y byddwn ni'n gwybod, ddydd Mercher yr wythnos nesaf, pa un a fydd Cymru yn colli arian unwaith eto y flwyddyn nesaf, fel sydd wedi digwydd ar gynifer o achlysuron yn ystod y 10 mlynedd y mae ei Lywodraeth ef wedi gorfodi cyni cyllidol ar Gymru, neu pa un a yw'r arian sydd ei angen arnom ni gennym ni i ymateb i alwadau busnesau ac eraill—cyn gynted ag y byddwn ni'n gwybod, bydd y Llywodraeth hon yn gwneud dyraniadau i'r sectorau allweddol hynny yn ystod mis Mawrth. Rwy'n gobeithio'n fawr y byddwn ni mewn sefyllfa i wneud fel y mae arweinydd y Ceidwadwyr yn y fan yma wedi ei awgrymu, a chynnig cymorth pellach i fusnesau yng Nghymru, ond ni fyddwn ni mewn sefyllfa i wneud hynny tan y byddwn ni'n gwybod beth sydd gan ei Lywodraeth ef yn San Steffan ar y gweill ar ein cyfer.

Arweinydd Plaid Cymru, Adam Price.

Prif Weinidog, faint o weithwyr gofal yng Nghymru sy'n cael llai na'r cyflog byw gwirioneddol ar hyn o bryd?

Rwy'n eithaf sicr y bydd yr Aelod yn gallu rhoi ateb i mi i'r cwestiwn hwnnw. Rwy'n gwbl ymwybodol bod gofal cymdeithasol a ddarperir yn gyhoeddus yn y rhan fwyaf o Gymru yn darparu'r cyflog byw gwirioneddol, ac yn y sector preifat, lle darperir y rhan fwyaf o ofal preswyl, ceir cyflogwyr nad ydyn nhw wedi gwneud hynny hyd yn hyn. Rydym ni'n defnyddio ein cymorth grant i'r sector i annog y ddarpariaeth o'r cyflog byw gwirioneddol, ac rydym ni'n gobeithio y byddwn ni'n gallu gwneud cynnydd sylweddol o ganlyniad i'r arian ychwanegol yr ydym ni'n ei ddarparu.

Yn ôl y Resolution Foundation, Prif Weinidog, mae mwy na hanner yr holl weithwyr gofal yng Nghymru yn cael llai na'r cyflog byw gwirioneddol ar hyn o bryd—cyflogau tlodi, mewn geiriau eraill. Roedd hynny yn annerbyniol cyn y pandemig ac mae'n sicr yn annerbyniol nawr. Nid fy marn i yn unig yw hynny; dyna'r farn a fynegwyd hefyd yn ddiweddar gan ddirprwy arweinydd eich plaid, Angela Rayner, sydd wedi galw ar y Llywodraeth yn Lloegr i ymrwymo i isafswm cyflog o £10 yr awr i weithwyr gofal. A ydych chi'n barod i gyfateb yr ymrwymiad hwnnw i isafswm cyflog o £10 yr awr i'r holl weithwyr gofal yma yng Nghymru?

Rwy'n sicr yn cytuno â'r Aelod ei bod hi'n annerbyniol nad yw pobl sydd wedi gwneud cymaint yn y rheng flaen yn ystod y pandemig yn cael eu talu ar lefel sy'n cydnabod gwerth a phwysigrwydd y gwaith y maen nhw'n ei wneud. Wrth gwrs, os bydd fy mhlaid i yn San Steffan yn llwyddo i berswadio Llywodraeth y DU i wneud taliad o'r fath, bydd arian a fydd yn dod i Gymru i ganiatáu i ni ariannu ymrwymiad o'r fath. Ond mae'n rhaid i mi ofyn i mi fy hun bob amser o ble fydd yr arian yn dod. Wythnos ar ôl wythnos, mae'n gofyn i mi wario arian nad yw ganddo ef ac nad yw gennyf i, ac rwy'n cadw cyfanswm o'i ymrwymiadau niferus iawn sydd heb eu hariannu, y mae'n ceisio eu pwyso arnaf i yn gyson. Mae Llywodraeth Cymru yn defnyddio'r arian sydd gennym ni mewn ffordd a fyddai'n hyrwyddo talu'r cyflog byw gwirioneddol yn y sector gofal cymdeithasol. Buddsoddiad busnes yw hwnnw, yn fy marn i, i'r sefydliadau preifat hynny sy'n methu â gwneud hynny ar hyn o bryd. Yn yr arian yr ydym ni'n ei ddarparu, rydym ni'n gwneud popeth o fewn ein gallu i wneud yn siŵr bod hynny yn cael ei wneud yn flaenoriaeth iddyn nhw. Os daw mwy o arian i ni, byddwn yn gallu gwneud hyd yn oed mwy.

Prif Weinidog, mae Llywodraeth yr Alban eisoes wedi ymrwymo y llynedd i sicrhau bod pob gweithiwr gofal yn yr Alban yn cael y cyflog byw gwirioneddol. Pam nad ydych chi'n barod i wneud yr ymrwymiad hwnnw yma yng Nghymru? Mae'r undebau yn galw amdano, mae'r sector gofal yn galw amdano, mae Sefydliad Bevan yn galw amdano. Byddai, rydych chi yn llygad eich lle, byddai'n flaenoriaeth i'w gyflawni i Lywodraeth Plaid Cymru. Mae'r Blaid Lafur wedi ymrwymo i'w gefnogi yn Lloegr a'r Alban. Maen nhw newydd gynnig gwelliant yno yr wythnos hon i fynd ymhellach nag ymrwymiad presennol Llywodraeth yr Alban. Pam na wnewch chi ymrwymo i'w wneud fel Llywodraeth, i wneud yr un ymrwymiad, lle mae gennych chi'r grym i wneud cymaint o wahaniaeth i ddegau o filoedd o fywydau gweithwyr gofal, a'r bobl sy'n dibynnu arnyn nhw?

Yr unig flaenoriaeth sydd gan arweinydd Plaid Cymru yw gwneud areithiau sy'n swnio'n dda lle mae'n addo i unrhyw un y bydd yn gallu datrys eu problemau. Felly, mae hyn yn flaenoriaeth iddo fe—wel, mae'n braf cael gwybod hynny. Yr wythnos diwethaf, roedd yn flaenoriaeth iddo wario arian ar brydau ysgol am ddim. Yr wythnos cyn hynny, roedd yn flaenoriaeth iddo ddarparu gofal plant i bob teulu â phlentyn dros un oed. Yr wythnos cyn hynny y flaenoriaeth oedd gwario £6 biliwn ar fuddsoddiad, nad oes ganddo. Mae blaenoriaethau, Lywydd, yn golygu nid yn unig dweud pethau y mae'n credu y bydd pobl eisiau eu clywed. Mae'n golygu gorfod gwneud penderfyniadau sy'n cyd-fynd â realiti llym cyllidebau â'r uchelgeisiau sydd gennym ni. Roedd gan y Llywodraeth hon uchelgais wirioneddol i wella amodau yn y gweithlu gofal cymdeithasol. Dyna pam y gwnaethom ni benderfynu y byddai'n broffesiwn cofrestredig. Mae gennym ni uchelgais wirioneddol i wneud yn siŵr bod pobl yn cael eu talu yn briodol ynddo, a byddwn yn dod o hyd i'r arian i gyflawni ein blaenoriaethau. Mae ychwanegu, wythnos ar ôl wythnos, at restrau dymuniadau heb eu costio o gwbl, sef y cwbl sydd ganddo ef byth i'w gynnig i mi, wir yn berfformiad rhyfeddol o economeg fwdw y mae'n ei gonsurio yn y fan yma bob wythnos, ac mae wedi gwneud hynny unwaith eto heddiw.