Part of the debate – Senedd Cymru am 4:06 pm ar 9 Mawrth 2021.
Does dim ond eisiau ichi ddarllen y nodiadau esboniadol efo'r drydedd gyllideb atodol yma ac rydych chi'n gweld blwyddyn mor ddigynsail mae hon wedi bod. Dwi'n siŵr y gallwn ni i gyd gytuno ar hynny. Dydy dyraniadau enfawr fel hyn o fewn blynyddoedd ariannol ddim yn rhywbeth yr ydym wedi'i weld fel rhan o brosesau cyllidebol arferol dros y blynyddoedd.
Gaf i gymeradwyo sylwadau Llyr Gruffydd fel Cadeirydd y Pwyllgor Cyllid a gwneud ychydig o sylwadau pellach fy hun? Dwi'n deall y demtasiwn i'r Ceidwadwyr ddweud, cyn gynted ag y mae unrhyw arian yn dod ar gael, 'Gwariwch o yn syth', ond dwi yn credu, yn gyffredinol, bod pwyll a dal rhywfaint yn ôl wedi bod yn bwysig, yn enwedig pan rydych chi, ar un llaw, yn ystyried bod y tirwedd wedi bod yn esblygu lot o fis i fis dros y flwyddyn diwethaf, ond hefyd bod yna symptom fan hyn o'r ffaith nad yw system ffisgal Cymru ddim yn un sy'n gweithio i ni, yn enwedig ar amser mor heriol â hyn.
Mi wnaf i gyfeirio at ddau fater. Yn gyntaf, mae'r fformiwla Barnett wedi profi i fod yn arf hynod aneffeithiol—ffordd llawer rhy simplistig o ddosbarthu cyllid o Whitehall i Lywodraethau datganoledig. Gallaf fynd â chi'n ôl at un o'r papurau cyntaf a gafodd ei ysgrifennu gan y tîm Dadansoddi Cyllid Cymru ym Mhrifysgol Caerdydd ar ddechrau'r pandemig, a oedd yn awgrymu efallai na fyddai dyrannu arian ar sail poblogaeth yn adlewyrchu'r heriau penodol y mae COVID wedi golygu i wasanaethau cyhoeddus yng Nghymru. Ac roeddent yn iawn; mae gan Gymru gyfran uwch o bobl hŷn a phobl sydd â phroblemau iechyd nag sydd gan Loegr, rhywbeth sydd ddim yn cael ei ystyried gan beth sy'n cael ei alw'n 'needs-based factor'. Mi awgrymodd y papur hefyd, er i Lywodraeth Cymru roi ymrwymiad i roi'r un gefnogaeth i fusnesau drwy ryddhad ardrethi busnes ac ati ag sydd yn cael ei roi yn Lloegr, na fyddai'r gost o ddarparu'r gefnogaeth honno ddim yn angenrheidiol yn rhywbeth mae arian canlyniadol Barnett yn ddigon i dalu amdano fo. Dwi'n dyfynnu o'r papur: