13. Dadl: Cyllideb Derfynol 2021-22

Part of the debate – Senedd Cymru am 4:45 pm ar 9 Mawrth 2021.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Rhun ap Iorwerth Rhun ap Iorwerth Plaid Cymru 4:45, 9 Mawrth 2021

Dyma'r gyllideb rydyn ni ym Mhlaid Cymru yn gobeithio ei hetifeddu mewn ychydig dros ddeufis, ac felly mi wnaf i ddechrau efo'r rhannau ohoni rydyn ni'n eu croesawu, er ein bod ni'n credu y gallai'r Llywodraeth fod wedi mynd ymhellach. Y £380 miliwn ychwanegol i'r NHS. Rydyn ni'n croesawu unrhyw arian ychwanegol i iechyd a gofal ar hyn o bryd, o ystyried y pwysau acíwt yn ystod y pandemig, ac felly hefyd y £50 miliwn i'r gwaith olrhain. Dwi'n falch bod y gronfa galedi llywodraeth leol wedi derbyn dyraniad ychwanegol o £207 miliwn, efo dyraniad pellach o £224 miliwn i addysg a thai, a £200 miliwn at gefnogaeth i fusnes. Mae hynny i'w groesawu.

Ond wrth gwrs, rydyn ni'n gwybod mai crafu'r wyneb mae hynny'n ei wneud o ran ystyried anghenion busnesau a'r economi Gymreig ar ôl blwyddyn o gyfyngiadau COVID. Fanna rydyn ni'n dechrau cyrraedd at y pwynt lle dwi'n gweld y gyllideb yma fel un sydd ddim yn ddigon beiddgar. Diwrnod ar ôl cyhoeddi'r gyllideb yma, mi gyhoeddwyd dros £700 miliwn o gyllid refeniw ychwanegol o ganlyniad i benderfyniadau i gynyddu gwariant yn Lloegr. Felly, mae yna rywfaint o hyblygrwydd ychwanegol yn fan hyn, ac mae yna falans, onid oes, i'w daro?

Fel gwnes i ddadlau wrth i ni drafod y drydedd gyllideb atodol yn gynharach y prynhawn yma, rydyn ni wedi cefnogi'r elfen yma o bwyll yn sut i wario'r arian ychwanegol sydd wedi dod yn ystod y flwyddyn, yr angen i ddal rhywfaint o arian yn ôl yn hytrach na gwario'r cyfan heddiw, fel mae'r Ceidwadwyr wedi bod yn ei annog, sy'n agwedd braidd yn anghyfrifol o ystyried sut mae amgylchiadau'r pandemig wedi bod yn newid o hyd. Ond pan rydyn ni'n sôn am gyllideb flwyddyn gyfan fel hyn, dwi'n meddwl bod yna le i fapio allan yn gliriach ac, mewn sawl ffordd, yn fwy radical sut i ddefnyddio cyllid ychwanegol dros y flwyddyn sydd o'n blaenau ni.

Felly, dwi eisiau mwy o eglurder ar gefnogaeth i fusnes, er enghraifft. Pa gamau nesaf sydd i ddod? Ydy'r Gweinidog cyllid a'r Gweinidog economi wedi trafod sut orau i wario'r arian sydd rŵan ar gael uwchlaw'r hyn y cynlluniwyd ar ei gyfer o? Ydy cynnig parhad efo lefel presennol prentisiaethau ar gost o £16.5 miliwn yn wir yn ddigon da yn yr hinsawdd yma? Dwi ddim yn meddwl ei fod o pan rydyn ni'n gwybod ein bod ni'n wynebu her fawr iawn o ran diweithdra ieuenctid. Mi ddylem ni, siawns, fod yn trio cynyddu llefydd hyfforddi a phrentisiaethau rŵan. Ac mewn Llywodraeth o fis Mai, rydyn ni ym Mhlaid Cymru eisiau cyflwyno gwarant cyflogaeth i bobl ifanc 16 i 24 oed, ochr yn ochr â phrentisiaeth neu gwrs coleg neu brifysgol—fersiwn fodern o new deal Roosevelt gyda'r pwyslais ar adeiladu dyfodol gwyrdd.

Roedd yna gyfle, dwi'n meddwl, go iawn i Lywodraeth Cymru osod ei stondin ar gyfer adferiad, ond hefyd ar gyfer creu tegwch lle mae yna annhegwch ar hyn o bryd. Dwi'n poeni wrth edrych ar ffigurau sydd gennym ni o'n blaenau. Dwi'n gweld bod £1.3 biliwn ar ôl i'w ddyrannu dros y flwyddyn nesaf, yn ôl y tîm dadansoddi cyllid Cymru ym Mhrifysgol Caerdydd. Dwi'n poeni wrth edrych ar hynny, a gweld ar yr un pryd pobl wirioneddol fregus mewn angen rŵan. Felly, rydyn ni o'r farn bod yna arian ar ôl ar gyfer ymestyn cinio ysgol am ddim ac i rewi'r dreth gyngor—pethau fuasai wir yn gwneud gwahaniaeth i bobl. Ydy, mae fyny i Aelodau Llafur i ateb i'w etholwyr nhw pam eu bod nhw wedi pleidleisio yn erbyn ymestyn cinio ysgol am ddim, ac i beidio penderfynu blaenoriaethu tegwch yn y ffordd yma, lle rydym ni'n meddwl bod yna gyfle gwirioneddol i fod wedi gwneud hynny. Ond fel dwi'n dweud, roedd yna gyfle i osod stondin ar gyfer adferiad economaidd yn fan hyn hefyd.

Mae 20 mlynedd o arwain Llywodraeth Cymru wedi gweld Llafur, dwi'n meddwl, yn methu ag arwain y math o drawsnewidiad fyddai yn gosod yr economi Gymreig ar lwybr tuag at swyddi'n talu'n well, sgiliau uwch, ac yn y blaen, ac mae yn gyfle rŵan ac mae'n rhaid cymryd y cyfleon. Mae yna weledigaeth, dwi'n meddwl, yn cael ei gosod gan Blaid Cymru o ddyfodol—