Gaf innau ddiolch i Laura Williams am gyflwyno y ddeiseb yma a llwyddo i gasglu cymaint o enwau arno fo, sef pam ein bod ni yn trafod hwn heddiw? Mae'n brawf bod hwn yn faes lle mae pobl eisiau gweld mwy o weithredu arno fo gan Lywodraeth. Mi ydym ni, dwi'n meddwl, mewn lle llawer gwell y dyddiau yma o ran ein parodrwydd ni i siarad am iechyd meddwl. Mae yna lot o'r hen stigma yn cael ei daclo yn araf bach, ond mae yna lot o ffordd i fynd hefyd, a dydyn ni yn dal ddim yn gallu dweud efo'n llaw ar ein calonnau bod iechyd meddwl yn cael ei drin yn hollol gyfartal efo iechyd corfforol go iawn, a beth sydd gennym ni yn fan hyn ydy galwad am ddau beth fyddai yn ein helpu ni i symud tuag at y cyfartaledd yna, sef rhagor o gyllid i wasanaethau iechyd meddwl a sicrhau llai o amser aros i bobl sydd yn wynebu argyfwng iechyd meddwl. Ond tra dwi'n cefnogi hynny, yn sicr, ac eisiau delifro hynny o dan Lywodraeth Plaid Cymru, dwi hefyd eisiau pwysleisio pwysigrwydd yr ataliol hefyd. Fel efo iechyd corfforol, mae ymateb yn fuan, neu hyd yn oed trio atal y problemau bach rhag troi yn rhai mwy difrifol, yr un mor berthnasol efo iechyd meddwl. Dyna pam dwi wedi amlinellu cynlluniau i sefydlu rhwydwaith o ganolfannau llesiant i bobl ifanc ar draws Cymru—canolfannau wrth galon ein cymunedau ni ar y stryd fawr lle mae pobl ifanc yn gallu galw i mewn iddyn nhw os ydyn nhw'n wynebu problemau emosiynol neu broblemau iechyd meddwl, pobl ifanc sydd ddim â phroblem sydd wedi cael ei hadnabod fel un digon difrifol i fod eisiau cyfeiriad at ofal iechyd neu gefnogaeth seiciatrig arbenigol, ond sydd angen cefnogaeth yn syth. Mae eisiau bod yn rhagweithiol yn y ffordd rydym ni'n ymateb i broblemau iechyd meddwl.

Rydym ni'n cofio'n ôl i ddechrau y pandemig, pan wnaeth bwrdd iechyd Betsi Cadwaladr ddweud wrth bron i 1,700 o gleifion eu bod nhw'n cael eu tynnu oddi ar y rhestr aros am apwyntiad efo timau iechyd meddwl a bod yn rhaid iddyn nhw wneud cais eto i gael gweld rhywun, a hynny am fod y pandemig wedi dod ag amharu ar wasanaethau. Wrth gwrs, mi gafwyd ymddiheuriad. Doedd hynny ddim i fod wedi digwydd—rhywun yn rhywle oedd wedi camddeall cyfarwyddyd gan y Llywodraeth. Ond mae'r ffaith bod rhywun yn rhywle wedi meddwl am eiliad y byddai hi'n dderbyniol gwneud hynny yn dweud lot am y gwaith sydd ar ôl i'w wneud, dwi'n meddwl. Mi oedd beth welsom ni yn fanna yn gwbl groes, os oes yna ffasiwn beth, i fod yn rhagweithiol a trio cynnig cefnogaeth gynnar.

Enghraifft arall: dwi'n cofio'r Prif Weinidog Llafur diwethaf yn dweud mai'r rheswm bod rhestrau aros am wasanaethau CAMHS mor hir oedd bod lot o blant a phobl ifanc ar y rhestrau aros oedd ddim angen bod yno mewn difrif. Wel, beth sy'n digwydd mewn sefyllfa fel yna ydy bod y criteria wedyn ar gyfer pwy ddylai gael cefnogaeth yn cael eu tynhau er mwyn trio gwneud y rhestrau aros yn llai, yn hytrach na meddwl am ffyrdd o roi gwell triniaeth i fwy o blant a phobl ifanc.

Felly, diolch eto am ddod â'r ddeiseb yma o'n blaenau ni. Dwi'n gobeithio cael cyfle mewn Llywodraeth, fel Gweinidog Plaid Cymru, i gryfhau'r ddarpariaeth sydd ar gael mewn blynyddoedd i ddod.