Part of the debate – Senedd Cymru am 5:30 pm ar 23 Mawrth 2021.
Diolch yn fawr iawn, Leanne. A diolch, Leanne, oherwydd rwy'n gwybod am eich ymrwymiad i hyn ac rydych wedi siarad ac mae'n amlwg iawn, unwaith eto, fod eich cefnogaeth i'r ffordd ymlaen o ran mynd i'r afael â hiliaeth ac anghyfiawnder hiliol yng Nghymru yn rhywbeth yr ydych yn amlwg yn ei groesawu. A dyna pam mae mor bwysig ein bod ni, mewn ffordd, wedi galluogi pobl dduon, Asiaidd a lleiafrifoedd ethnig mewn gwirionedd i greu, i'n harwain ni a llywio'r cynllun hwn mewn gwirionedd, i'r pwynt lle nad ydym yn credu taw cynllun neu strategaeth arall yn unig y bydd hwn—mae'n mynd i fod yn gynllun sydd wedi ei lywio gan brofiad bywyd pobl dduon, Asiaidd a lleiafrifoedd ethnig yng Nghymru. Ac i gael cynllun a gafodd ei greu ar y cyd yn y ffordd honno, lle mae gennym ni grŵp llywio, wedi ei gyd-gadeirio gan yr Ysgrifennydd Parhaol a'r Athro Emmanuel Ogbonna, lle'r ydym ni wedi cael mentoriaid yn dod i mewn i Lywodraeth Cymru, y gwnes i gyfarfod â nhw ddoe, a ddywedodd ei bod wedi newid eu bywydau o fod â rhywun yn gwrando arnyn nhw yn wirioneddol—eu bod wedi teimlo yn wirioneddol eu bod nhw wedi eu trin yn gyfartal a bod eu profiad bob dydd o hiliaeth yn eu bywydau, eu bod bellach yn teimlo bod siawns gwirioneddol, gobaith gwirioneddol. Ac wrth gwrs, dim ond os byddwn ni i gyd yn uno â'n gilydd ac yn cyflawni'r cynllun hwn y caiff hyn ei wireddu.
Nawr, mae'n bwysig bod y rhanddeiliaid wedi dweud y dylem ni gynnwys y system cyfiawnder troseddol yn y cynllun, er nad yw wedi ei datganoli. Ac rydym yn gwybod hynny, wrth gwrs, o ran ein pwerau ac yn wir dystiolaeth adroddiad David Lammy yn 2017, a ddatgelodd y diffyg ymddiriedaeth hwnnw yn ein system cyfiawnder troseddol, a bod yn rhaid i ni fynd i'r afael â hyn. Ac wrth gwrs, mae hyn yn rhywbeth yr wyf i wedi ei gyflwyno i'r bwrdd partneriaeth plismona. A dylai pawb sy'n dod i gysylltiad â'r system cyfiawnder troseddol gael triniaeth gyfartal a chanlyniadau cyfartal, ni waeth beth fo'u hethnigrwydd. Ac mae'r cynllun gweithredu cydraddoldeb hiliol yn gyfrwng pwysig i'n helpu i sicrhau ei fod yn mynd i'r afael â hyn mewn gwirionedd ac yn cynnwys troseddu a chyfiawnder fel thema. Ac wrth gwrs, wrth i ni ymdrechu i gael dylanwad ym maes polisi troseddu a chyfiawnder, mae hyn yn hanfodol o ran cyflawni'r cynllun gweithredu cydraddoldeb hiliol.
Ond mae'n bwysig hefyd ein bod yn cydnabod bod hyn yn ymwneud â chyflawni a gweithredu mewn gwirionedd. Felly, cafodd y bwlch gweithredu ei amlygu yn glir iawn—awydd i fod â grŵp atebolrwydd i sicrhau, wrth i ni fynd drwy 12 wythnos o ymgynghori, fod grŵp atebolrwydd, ac mae'n rhaid i'r Llywodraeth nesaf gyflawni hyn, a bydd yn cael ei brofi a'i ddwyn i gyfrif gan y Senedd, rwy'n gwybod, o ran yr ymrwymiad sy'n dod i'r amlwg. Felly, mae cyfle gwirioneddol yma, a hefyd mae'n ddisgwyliad y mae'n rhaid i bob un ohonom ei fodloni. Ac rwy'n credu bod eich pwynt ynghylch cynrychiolaeth wleidyddol yn neges yma yn y Senedd hon, onid yw, wrth i ni symud i'r cyfnod cyn yr etholiad, a chydnabod bod gan bob plaid wleidyddol y cyfrifoldeb hwnnw a'r cyfle hwnnw i unioni'r diffyg cynrychiolaeth hwnnw, ond hefyd yn ein penodiadau cyhoeddus. A dyna pam mae ein strategaeth cydraddoldeb a chynhwysiant 'Adlewyrchu Cymru wrth Redeg Cymru' ar gyfer penodiadau cyhoeddus mor bwysig, a pham y gwnaethom ni, am y tro cyntaf, recriwtio—unman arall yn y DU—aelodau annibynnol y panel mewn modd agored a thryloyw i gael mwy o amrywiaeth, ond mae'n amlwg bod yn rhaid i ni gyflawni hyn a dyna fydd ein disgwyliad.