Part of 1. Cwestiynau i'r Prif Weinidog – Senedd Cymru am 2:02 pm ar 8 Mehefin 2021.
Diolch yn fawr iawn i Joyce Watson. Fe wnaeth hi ddisgrifio'r sefyllfa, yn fy marn i, yn glir iawn yn wir. Mae'r Adran Gwaith a Phensiynau yn honni yr ysgrifennwyd at fenywod y trodd eu gwŷr yn 65 oed cyn 17 Mawrth 2008, ac mai eu cyfrifoldeb nhw oedd gwneud cais am y cynnydd. Ac eto, wrth i ni ddysgu mwy am hyn i gyd, daw'n gliriach o hyd nad oedd hynny'n wir mewn nifer fawr o achosion. Mae tystiolaeth bod yr Adran Gwaith a Phensiynau, er enghraifft, wedi ysgrifennu at wŷr pobl yn hytrach nag at fenywod eu hunain, ac efallai na fydd y llythyrau hynny erioed wedi cyrraedd y bobl yr oedd yn ofynnol iddyn nhw wneud yr hawliad. Byddai, yn fy marn i, yn arwydd o ewyllys da ar ran yr Adran Gwaith a Phensiynau pe bydden nhw yn fodlon ôl-ddyddio'r hawliadau hynny ymhellach na'r 12 mis safonol. Wrth gwrs, pan mai'r Adran Gwaith a Phensiynau ei hun oedd ar fai—ac yr oedd ar fai, rydym ni'n gwybod erbyn hyn, mewn miloedd lawer o achosion—bydd y taliadau yn cael eu hôl-ddyddio i'r adeg y byddai'r hawliad wedi bod yn ddyledus am y tro cyntaf.
Yma yng Nghymru, nid oes gennym wybodaeth fanwl hyd yma, drwy'r Adran Gwaith a Phensiynau, am nifer y menywod yr effeithiwyd arnyn nhw yn uniongyrchol. Yr hyn yr ydym ni'n ei wybod, Llywydd, yw mai'r grŵp yn ein poblogaeth sydd leiaf tebygol o fanteisio ar y budd-daliadau y mae ganddyn nhw hawl iddyn nhw yw menywod sengl dros 75 oed, ac mae hynny wedi bod yn wir am flynyddoedd lawer, ac ar draws llawer o wahanol fathau o fudd-daliadau. Rydym yn gwybod yn sicr mai'r bobl sydd fwyaf tebygol o fod wedi eu heffeithio'n andwyol gan hyn i gyd yw'r bobl yr oedd hi'n lleiaf tebygol iddyn nhw fod mewn sefyllfa i unioni hynny. Felly, rydym ni'n cychwyn o fan anodd iawn. Mae gennym ni, fel y dywedodd y Farwnes Altmann, cyn Weinidog pensiynau'r Ceidwadwyr, is-ddosbarth o bensiynwyr sy'n aml yn fenywod oedrannus yn dod i'r amlwg gan eu bod yn byw ar lawer llai nag y dylen nhw fod yn ei wneud. Ysgrifennodd Jane Hutt, yn y Senedd flaenorol, at yr Ombwdsmon Seneddol a'r Gwasanaeth Iechyd yn annog y swyddfa honno i flaenoriaethu'r cwynion a gafwyd gan fenywod yn y sefyllfa hon, i geisio hwyluso penderfyniad ar y mater hwn, a bydd Gweinidogion Cymru yn parhau i ymgymryd ag achosion unigolion o Gymry sy'n eu canfod eu hunain yn y sefyllfa ofnadwy hon.