3. Pa gamau y mae Llywodraeth Cymru yn eu cymryd i gefnogi menywod yng Nghymru sy'n profi'r menopos? OQ56536

Diolch yn fawr, Vikki. Mae Llywodraeth Cymru o ddifrif ynglŷn ag iechyd menywod, gan gynnwys materion yn ymwneud â'r menopos, ac yn disgwyl i bob bwrdd iechyd ddarparu ystod lawn o wasanaethau i fenywod sy'n profi'r menopos yn unol â chanllawiau'r Sefydliad Cenedlaethol dros Ragoriaeth mewn Iechyd a Gofal.

Diolch, Weinidog, a chroeso i'ch rôl newydd. Mae'r menopos, wrth gwrs, yn gyflwr a fydd yn effeithio ar hanner poblogaeth Cymru ar ryw adeg yn eu bywydau, gyda symptomau'n cynnwys problemau cysgu, problemau gyda chanolbwyntio, problemau treulio a chymalau stiff a phoenus. Mae ymchwil ddiweddar wedi dangos bod saith o bob 10 menyw yn dweud bod y menopos yn effeithio'n sylweddol ar eu lles meddyliol, ac mae wyth o bob 10 menyw yn dweud bod sgil-effeithiau'r menopos wedi cael effaith negyddol sylweddol ar eu gallu i gyflawni eu swyddi'n effeithiol. Mae bron i 100 o glinigau menopos ledled y DU, ond dim ond tri o'r rhain sydd yng Nghymru. Weinidog, gyda'r menopos yn cael effaith mor sylweddol ar iechyd, llesiant, ac yn wir ar economi Cymru, pa gynlluniau sydd gan Lywodraeth Cymru i wella'r gwasanaethau a ddarperir ar hyn o bryd a sicrhau bod yr holl fenywod y mae'r menopos yn effeithio arnynt yn cael eu cefnogi'n ddigonol?

Diolch yn fawr iawn, Vikki, ac rwy'n gwybod fy mod i yn yr oedran hwnnw yn awr lle mae'n rhaid i mi wynebu rhai o'r problemau hyn ac yn sicr, rwy'n gwybod bod gan bob unigolyn symptomau gwahanol ac yn gorfod ymdrin â hyn yn ei ffordd ei hun. Yng Nghymru rydym yn sicrhau bod pob unigolyn—. Mae angen teilwra'r cyngor i'r unigolyn penodol. Mae gennym bedwar clinig cydnabyddedig yng Nghymru sy'n cael eu cydnabod gan Gymdeithas Menopos Prydain: un yn Llantrisant, un yng Nghaerllion, un yn Wrecsam, ac un yng Nglannau Dyfrdwy. A'r hyn rydym yn ceisio'i wneud yw sicrhau bod gennym bwynt mynediad drwy'r meddyg teulu, a dyna'r system sy'n gwneud llawer o synnwyr yn fy marn i. Wedyn y syniad yw y gall y meddygon teulu, a ddylai fod wedi cael rhywfaint o hyfforddiant a osodwyd gan Goleg Brenhinol yr Obstetryddion a'r Gynaecolegwyr, ddilyn y cyngor a roddwyd gan NICE, ac os oes angen, byddant yn atgyfeirio at y clinigau hynny y sonioch chi amdanynt. Felly, dyna'r system sydd gennym yng Nghymru, ond rwyf wedi gofyn i fy swyddogion gynnal adolygiad o'r ddarpariaeth bresennol mewn perthynas â'r menopos i asesu'r ddarpariaeth yn unol â chanllawiau NICE, er mwyn sicrhau ein bod yn gwneud yr hyn rydym yn disgwyl i bobl fod yn ei ddarparu.

Yn gyntaf, a gaf fi longyfarch y Gweinidog ar ei rôl newydd, y Dirprwy Weinidog iechyd meddwl ar ei rôl hithau, a chithau am barhad eich rôl chi, Julie?

Fel rhywun sydd â phleserau'r menopos y mae Vikki newydd eu hamlinellu i ddod, yn gynt yn hytrach nag yn hwyrach, yn anffodus, rwyf innau hefyd o'r farn fod hwn yn fater hanfodol bwysig i siarad amdano a mynd i'r afael ag ef, ac nid i fenywod yn unig, ond i ddynion ddeall a siarad amdano hefyd. Fel yr ymgyrchodd fy nghyn gyd-Aelod, Suzy Davies, a hynny'n gwbl briodol a llwyddiannus, mae'n rhywbeth y dylem i gyd siarad amdano yn awr. Nid yw'n bwnc tabŵ mwyach a bydd yn cael ei gynnwys yn awr wrth gyflwyno'r cwricwlwm newydd. Mae Triniaeth Deg i Fenywod Cymru a'u hymgyrch Not Just Hot Flushes yn amcangyfrif bod un o bob 10 menyw sy'n profi'r menopos yn y DU yn gadael eu swyddi, fel yr amlinellodd Vikki, o ganlyniad i symptomau na ellir eu rheoli, diffyg triniaeth briodol, diffyg dealltwriaeth cyflogwyr, a mynediad gwael at wasanaethau. Gall yr effaith y gall y menopos ei chael ar y gweithlu fod yn wanychol fel y gwyddoch, a dylai fod mwy o driniaeth ar gael a gwell dealltwriaeth o'r problemau a wynebir. Ar hyn o bryd, fel y dywedoch chi, mae pedwar clinig ar gael. Un ohonynt yw clinig rhagorol dan arweiniad nyrsys yng nghyfleuster bwrdd iechyd Aneurin Bevan, ond mae rhestr aros o bedwar mis a hanner i'w ddefnyddio. Mae'n llwyddiannus iawn, felly efallai fod hwnnw hefyd yn syniad am glinig dan arweiniad nyrsys y dylech ymchwilio iddo ac efallai ei gyflwyno am ei fod yn llwyddiannus. Yr amser aros yw'r broblem gyda hwnnw.

A wnaiff y Gweinidog ymrwymo i sicrhau bod clinigau arbenigol fel y rhain ar gael yn rhwydd ledled Cymru, a'ch bod yn gweithio gydag elusennau a sefydliadau cyflogwyr perthnasol i sicrhau bod menywod sy'n mynd drwy'r trafferthion hyn sy'n gysylltiedig â'r menopos yn cael y ddealltwriaeth a'r cymorth sydd ei angen arnynt? Diolch.

Diolch yn fawr. Hoffwn innau hefyd dalu teyrnged i Suzy Davies am y gwaith gwych a wnaeth i roi hyn ar yr agenda. Roeddwn yn falch iawn mai un o'r pethau olaf a wnaeth y Gweinidog addysg oedd ymrwymo y byddai materion iechyd menywod yn y cwricwlwm yn rhan o'r hyn y mae pawb yn dysgu amdano yn yr ysgol, oherwydd rydych yn llygad eich lle: nid mater i fenywod yn unig yw hwn; mae'n rhaid i ddynion ei ddeall hefyd. Ac rwy'n falch iawn fod llawer o undebau yng Nghymru hefyd wedi hyrwyddo'r achos hwn ac wedi sicrhau bod mwy o ymwybyddiaeth o'r mater ledled Cymru.

Roeddwn yn gwrando ar Woman's Hour heddiw ar y ffordd i mewn, ac roedd yn ddiddorol iawn, yn sôn am holl fater iechyd menywod a'r angen i ganolbwyntio'n wirioneddol arno a sicrhau ein bod o ddifrif yn ei gylch. Yn sicr, yn Llywodraeth Cymru, rydym o ddifrif yn ei gylch. Mae gennym grŵp cyfeirio iechyd menywod sy'n edrych yn fanwl iawn ar y pethau hyn, er mwyn sicrhau ei fod yn cael y sylw y mae'r materion hyn yn ei haeddu, ac edrychaf ymlaen at glywed mwy am hynny wrth i mi barhau yn y rôl hon. Ond yn sicr, rydym yn amlwg yn pryderu am hygyrchedd ar hyn o bryd. Mae'r pandemig wedi gwthio popeth yn ôl. Ond rwy'n credu eich bod yn llygad eich lle: gall rhai arbenigwyr nyrsio helpu llawer iawn yn y pethau hyn, ac rwy'n credu bod yn rhaid i ni geisio cyflyru pobl i gael pobl i ddeall mewn gwirionedd y gall arbenigwr fod yn rhywun sydd wedi bod yn gwneud y gwaith ac sydd â gwybodaeth arbenigol absoliwt amdano, rhywun nad yw o reidrwydd yn feddyg ymgynghorol neu'n feddyg teulu, a gallant fod yn ddefnyddiol tu hwnt ar adegau.