Rwy'n croesawu'r cyfle hwn i drafod y setliad datganoli. Mae hyn yn rhywbeth y mae angen i ni ei wneud. A gaf fi wneud tri sylw cyffredinol i ddechrau? Nid yw datganoli anghymesur yn gweithio; ymddengys bod gan Blaid Cymru bolisi tameidiog ar ymwahanu, ac mae arnom angen safbwynt terfynol, diffiniedig ar ddatganoli i Gymru, ac yn bwysicach, o fewn Cymru. 

Rwyf wedi cefnogi 'devo max' ers tro byd, a datganoli o fewn Cymru hefyd i bedwar rhanbarth Cymru ac i awdurdodau lleol. Hanner can mlynedd yn ôl, roedd llywodraeth leol yn rheoli dŵr a charthffosiaeth, addysg bellach, addysg uwch y tu allan i'r brifysgol ac ysgolion a reolir yn uniongyrchol. Cyn 1950, rheolid plismona gan awdurdodau lleol. Mae rheolaeth ar y pethau hynny a mwy wedi'i thynnu o ddwylo awdurdodau lleol. Rwy'n cefnogi 'devo max', y symud tuag at ddatganoli cymesur, ond rhaid i hynny gynnwys rhanbarthau Lloegr. Ni all model o Gymru, Lloegr, yr Alban a Gogledd Iwerddon weithio; mae Lloegr yn rhy fawr o'i chymharu â'r gweddill. Rhaid i unrhyw fodel gynnwys rhanbarthau Lloegr, nid Lloegr yn unig.

Ceir y meysydd amlwg y mae angen eu cynnal yn ganolog oni bai bod gennych annibyniaeth. Maent yn cynnwys pethau fel amddiffyn, materion tramor, diogelwch cenedlaethol, arian cyfred, cyfraddau llog, cymorth tramor, mewnfudo, trwyddedu gyrwyr a cheir, banc canolog a rhifau yswiriant gwladol. Dylai fod modd datganoli popeth ar wahân i'r uchod, er nad oes angen eu datganoli o reidrwydd. Nid oes raid i ddatganoli yng Nghymru ddod i ben yng Nghaerdydd. Mae datganoli o fewn Cymru yn bosibl i'r pedwar rhanbarth yng Nghymru, a hefyd i awdurdodau lleol. Rydym wedi cael llawer gormod o ganoli yng Nghaerdydd. Yr heddlu, diogelwch yn San Steffan, troseddau difrifol—. Plismona—. Diogelwch yn San Steffan, rwy'n credu, ymdrin â throseddau difrifol yng Nghaerdydd, ond bod plismona lleol yn dychwelyd i awdurdodau lleol sy'n gwybod beth sydd ei angen i gadw eu hardaloedd yn ddiogel. Mae yna feysydd roeddem yn trafod a ddylid eu datganoli neu eu canoli. Oedran a swm pensiwn y wladwriaeth—a ddylem gael un ar gyfer y Deyrnas Unedig, neu a ddylai pob awdurdodaeth bennu drosti ei hun? Sut y byddai hynny'n gweithio gyda symud rhwng Cymru, Lloegr, yr Alban a Gogledd Iwerddon, gan gynnwys pobl sy'n byw yng Nghymru ac sy'n gweithio yn Lloegr, a'r ffordd arall? Ac mae llawer o bobl, ac rwy'n cynnwys fy hun yn hynny, wedi gweithio yn Lloegr am gyfnod byr. A ddylem gael un system nawdd cymdeithasol unedig, neu a ddylai pob un o'r ardaloedd bennu'r lefelau? A ddylid cael trethi'r DU i dalu am yr eitemau a ariennir yn ganolog, gyda'r holl drethi eraill wedi'u datganoli a'u casglu'n lleol? Sut y bydd cymorth ariannol gan y rhanbarthau mwy cyfoethog i'r rhanbarthau tlotach yn cael ei drefnu a'i gynnal?

Er y feirniadaeth ddilys o fformiwla Barnett, ac rwyf wedi bod yn un o'r rhai sydd wedi ei beirniadu, mae wedi darparu cyllid ychwanegol i Gymru, yr Alban a Gogledd Iwerddon o'i gymharu â Lloegr, ac mae'n ystyried angen—nid cymaint ag y byddem am iddi wneud, ond rydym yn cael mwy nag a roddwn i mewn, ac rydym yn cael mwy na 100 y cant o'r hyn sydd wedi'i wario yn Lloegr. Ac nid wyf yn credu bod unrhyw fudd i geisio cael gwared ar y fformiwla heb fod unrhyw beth arall yn ei le. Nid oes raid datganoli popeth i Gymru, yr Alban a Gogledd Iwerddon na dinas-ranbarthau Lloegr ar yr un pryd. Yr hyn sydd ei angen arnom yw rhestr o eitemau sydd ar gael i'w datganoli, a bod pob Senedd angen o leiaf ddwy ran o dair o'r Aelodau i bleidleisio o blaid cyn iddynt gael eu datganoli.

Pam y dywedaf hynny? Wel, dyma a ddigwyddodd yng Ngogledd Iwerddon pan ddatganolwyd plismona i Ogledd Iwerddon. Mae'n osgoi datganoli sydyn lle trosglwyddir rheolaeth ar bopeth mewn un diwrnod, ond mae'n caniatáu i faterion gael eu datganoli wrth i'r Seneddau ddod yn barod ar eu cyfer, ac yn bwysicach, wrth gytuno ar gyllid. A chredaf y bydd llawer o'r Aelodau'n cofio Aelod blaenorol o Blaid Cymru'n dweud, 'Wel, os cawn blismona wedi'i ddatganoli i ni, byddwn yn cael 1.05 y cant o'r hyn a—cawn 5 y cant yn fwy nag a wnawn ar hyn o bryd ar gyfer plismona oherwydd y ffordd y mae'r fformiwla ddatganoli'n gweithio.' Mae hynny'n newyddion da, ac roedd Steffan Lewis yn dadlau o blaid datganoli plismona, ond os ydym am wneud y pethau hyn, rwy'n credu y bydd yn rhaid inni geisio dod yn hyfyw yn economaidd hefyd o ran yr hyn y gallwn ac na allwn fforddio ei wneud. Mae'n gosod pwynt terfyn ar y daith ddatganoli y tu hwnt i greu gwledydd newydd. Mae'n caniatáu i bob un symud ar gyflymder y mae'n gyfforddus ag ef, ond pwynt terfyn cyffredin. 

Yn olaf, nid oes raid i ddatganoli yng Nghymru—unwaith eto, dychwelaf at hyn—ddod i ben yng Nghaerdydd. Nid yw'n dod i lawr yr M4 ac yna'n stopio. Mae datganoli o fewn Cymru'n bosibl, nid yn unig i'r pedwar rhanbarth, ond hefyd i'r awdurdodau lleol. Beth fyddai'n well i awdurdodau lleol ymdrin ag ef? Gwelodd yr ugeinfed ganrif symudiad un ffordd o awdurdodau lleol i'r canol. Mae angen inni ddechrau symud mwy o bethau yn ôl i awdurdodau lleol. Dylai'r cwestiwn ofyn, 'Ble y gellir ymdrin ag ef yn y ffordd orau?', nid, 'Faint y gallwn ei hawlio a faint y gallwn ei gymryd oddi wrth awdurdodau lleol ar un pen a San Steffan ar y pen arall?' Mae datganoli yng Nghymru yn daith, ond ni ddylai ddod i ben yng Nghaerdydd. I ddatganoli go iawn, mae angen datganoli pwerau hefyd i ranbarthau a chynghorau Cymru. Mae angen inni feddwl am ddatganoli yng Nghymru, nid, 'Os oes amheuaeth, rhowch ef yng Nghaerdydd.'