Eitem 5 yw'r eitem nesaf a'r datganiadau 90-eiliad yw'r eitem honno, ac mae'r datganiad cyntaf gan Vikki Howells.

Diolch, Lywydd. Mae'r degfed o Fehefin 2021 yn nodi canmlwyddiant ffurfio Côr Meibion Cwm-bach. Mae'r 16 mis diwethaf wedi bod yn heriol i gorau ledled Cymru, ond mae Côr Meibion Cwm-bach wedi goroesi'r pandemig, fel y mae wedi goroesi holl galedi'r ganrif ddiwethaf—wedi goroesi ac wedi dod yn gryfach, gan wneud Cwm-bach yn un o gorau blaenllaw Cymru. Maent wedi mwynhau cryn lwyddiant dros y blynyddoedd, gan ennill gwobrau mewn eisteddfodau, yn cynnwys y wobr gyntaf yn Eisteddfod Port Talbot 1966, a ddwy flynedd yn ddiweddarach yn y Barri. Hwy oedd y côr cyntaf a wahoddwyd gan Undeb Rygbi Cymru i berfformio ym Mharc yr Arfau, ac maent wedi perfformio sawl gwaith mewn lleoliadau ledled y DU. Mae ganddynt enw da rhyngwladol i eiddigeddu ato, ac maent wedi perfformio yn Ewrop, gogledd America ac Affrica, gan roi Cwm-bach ar y map. Cafwyd buddugoliaeth mewn cystadlaethau, megis y wobr gyntaf yng ngŵyl Limerick 1966, a hwy oedd y côr cyntaf o Gymru i ganu tu ôl i'r llen haearn, yn Hwngari yn 1961. Mae'r côr yn perfformio'n rheolaidd i godi arian i elusen, mae'n cefnogi digwyddiadau coffa, ac yn rhannu'r llwyfan mewn cyngherddau gyda llawer o'r cantorion, cerddorion, cerddorfeydd a bandiau mwyaf adnabyddus yn y byd. Mae eu repertoire yn cyfuno caneuon modern â chlasuron hŷn, gan ddangos parodrwydd i addasu sydd wedi sicrhau eu bod yn goroesi. Rwy'n hynod falch o wasanaethu fel eu his-lywydd. Pen-blwydd hapus yn gant oed.

Pen-blwydd hapus iddyn nhw. Sioned Williams.

Diolch, Llywydd. Yr wythnos hon yw Wythnos Ffoaduriaid, sydd yn gyfle i ni i gyd ddathlu’r cyfraniadau mae ffoaduriaid yn eu gwneud i’n cymunedau ni, a hefyd hanes hir a balch Cymru o groesawu pobl sy’n dianc rhag gormes a thrais. Mae Diwrnod Ffoaduriaid y Byd yn cael ei nodi bob blwyddyn yn rhyngwladol ar 20 Mehefin, sef dydd Sul nesaf. Gobeithio y byddwn ni i gyd yn cymryd y cyfle i ddeall mwy ac i ystyried cyflwr miliynau o ffoaduriaid ledled y byd. Fel llefarydd Plaid Cymru ar gyfiawnder cymdeithasol, rwy’n falch iawn o gefnogi’r dyhead i wneud Cymru’n genedl noddfa ac yn ymfalchïo yn y ffaith bod grwpiau fel Dinas Noddfa Abertawe, yn fy rhanbarth i, yn gweithio yn gyson ac yn ddyfal i gefnogi ffoaduriaid. A hoffwn gymryd y cyfle hwn i longyfarch Dinas Noddfa Abertawe ar ddathlu eu dengmlwyddiant eleni drwy gynnal cynhadledd yr wythnos hon.

Ond mae yna fwy y gallwn ni ei wneud. Mae’r pandemig wedi datgelu a dyfnhau llawer o’r problemau gyda’n system lloches a mewnfudo. Ar lefel lywodraethol, rwy’n credu bod angen inni bwyso ar Lywodraeth San Steffan i newid ei chynlluniau fydd yn ei gwneud hi’n anos i bobl geisio lloches yma, ac rwyf am weld Llywodraeth Cymru nawr yn mynd ymhellach o ran y cynllun cenedl noddfa, gan wireddu’r addewid i ymestyn y lwfans cynhaliaeth addysg i ddisgyblion sy’n geiswyr lloches, ynghyd â sicrhau mynediad at brydau ysgol am ddim a’r grant amddifadedd disgyblion. Mae’n ddyletswydd arnom ni i gyd i wneud popeth o fewn ein gallu i helpu’r bobl fwyaf bregus yma, ac rwy’n diolch i chi, Lywydd, am y cyfle i godi’r mater. Diolch.

Natasha Asghar.

Diolch yn fawr, Lywydd. Mae heddiw'n ddiwrnod trist iawn i'r holl drigolion ar draws de-ddwyrain Cymru, gan ei bod yn flwyddyn ers marw Mohammad Asghar, yr Aelod Cynulliad rhanbarthol, neu'r Aelod o'r Senedd dros Ddwyrain De Cymru. Câi ei adnabod gan lawer yma fel Oscar, a chafodd ei eni yn Amritsar, India cyn yr ymraniad, a'i fagu ym Mhacistan. Daeth i'r DU yn 1970 a gwnaeth ei gartref yng Nghasnewydd, dinas a garai'n fawr. Roedd yn ddyn a oedd bob amser yn cael yr hyn a ddymunai mewn bywyd drwy ei benderfyniad diwyro. Priododd ei wraig, Dr Firdaus Asghar, ar ôl ei gweld mewn digwyddiad yn yr uchel gomisiwn yn Llundain. Dywedodd wrth ei ffrindiau, 'Dyma'r fenyw rwyf am ei phriodi', ac yn ei eiriau ef, roedd y gweddill yn hanes.

Nid oedd Oscar yn wleidydd nodweddiadol ac yn ddi-os fe wnaeth baratoi'r ffordd i lawer o bobl eraill o leiafrifoedd ethnig allu dod i'r Senedd, a gwn y byddai wedi bod yn falch iawn o weld mwy o bobl o gefndiroedd amrywiol yn dod i'r Senedd mewn rolau amrywiol, o Aelodau i staff cymorth a'r timau gwasanaeth y dibynnwn arnynt bob dydd i wneud ein gwaith. Roedd yn ddyn bydol-ddoeth ac yn gwybod ei fod mewn swydd freintiedig, ac ef oedd y cyntaf i wahodd uchel gomisiynwyr Israel a Phalesteina i'r Senedd i drafod heddwch rhwng Israel a Phalesteina. Ef hefyd oedd y cyntaf i gynnal kirtan traddodiadol yn y Senedd, ymhlith llawer o weithgareddau a oedd mor annwyl iddo. Roedd yn angerddol am ddileu anghydraddoldeb i unrhyw un a'i profai, ac yn malio'n wirioneddol am ei ranbarth yn ne-ddwyrain Cymru. Roedd Oscar wrth ei fodd gyda'i swydd ac yn gweithio'n ddiflino ar ran ei holl etholwyr. Gwn y byddai'n aml yn sefyll yn y Siambr, a byddai un ddadl ar un pwnc a byddai'n mynd i ffwrdd ar drywydd arall yn llwyr, er enghraifft, ac yn siarad am bryderon deintyddion yn ei ranbarth. Pan fyddai ei deulu'n gofyn iddo braidd yn llym am hynny wedyn, byddai'n aml yn dweud, 'Dyma'r mater pwysicaf i mi ac iddynt hwy ar hyn o bryd, a dylai pawb ei glywed.'

Ni allech ddod o hyd i neb mwy angerddol nag Oscar am Gymru a'i diwylliant yn ogystal â gweld tîm criced Cymreig yn cael ei ffurfio. Gwleidydd y bobl oedd Oscar ac mae llawer yn y Siambr hon a thu hwnt yn dal i weld ei golli. Ar fy rhan i a'i wraig gariadus Firdaus, hoffwn ddiolch i bawb am eu cefnogaeth ddiwyro ac am y cyfle i dalu teyrnged i wleidydd arloesol ac unigryw: fy nhad, Mohammad Asghar, yr Aelod rhanbarthol Ceidwadol dros dde-ddwyrain Cymru. Diolch.

Diolch yn fawr, Natasha. Rydym i gyd yn cofio eich tad yn annwyl iawn yn y lle hwn, a gwyddom mor falch y byddai eich bod chi yn awr yn gwasanaethu pobl de-ddwyrain Cymru. Diolch yn fawr.