Hyrwyddo Cyfiawnder Cymdeithasol drwy Ddeddfwriaeth

2. Cwestiynau i’r Cwnsler Cyffredinol a Gweinidog y Cyfansoddiad – Senedd Cymru ar 30 Mehefin 2021.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Jack Sargeant Jack Sargeant Labour

1. Pa drafodaethau y mae'r Cwnsler Cyffredinol wedi'u cael gyda'r sector cyfreithiol ar ffyrdd y gellid hyrwyddo cyfiawnder cymdeithasol drwy ddeddfwriaeth? OQ56672

Photo of Mick Antoniw Mick Antoniw Labour 2:20, 30 Mehefin 2021

(Cyfieithwyd)

Diolch, Jack Sargeant. Rwy'n cael trafodaethau rheolaidd gyda'r sector cyfreithiol ar amrywiaeth o faterion, gan gynnwys deddfwriaeth sy'n ymwneud â chyfiawnder.

Photo of Jack Sargeant Jack Sargeant Labour

(Cyfieithwyd)

Diolch i'r Cwnsler Cyffredinol am yr ateb hwnnw, ac rwy'n ddiolchgar iawn am eich ymrwymiad amlwg—a'ch ymrwymiad hirsefydlog—i gyfiawnder cymdeithasol. Yn eich sgyrsiau â'r proffesiwn cyfreithiol yng Nghymru, pa gyfeiriadau a wnaed at y toriadau i gymorth cyfreithiol, ac a ydych yn cytuno bod toriadau Llywodraeth y DU yn golygu ei bod yn llawer anos i'r rhan fwyaf o bobl, yn enwedig pobl ddosbarth gweithiol, gael cyfiawnder yng Nghymru a ledled y DU gyfan? Ac a wnewch chi hefyd gytuno, Gwnsler Cyffredinol, i gyfarfod â mi a fy swyddfa i drafod y mater hwn ymhellach?

Photo of Mick Antoniw Mick Antoniw Labour 2:21, 30 Mehefin 2021

(Cyfieithwyd)

Wel, yn gyntaf oll, rwy'n fodlon cyfarfod â chi ac unrhyw Aelodau eraill mewn perthynas â mynediad at gyfiawnder a'r materion sy'n ymwneud â chymorth cyfreithiol. Mae'n fater rwyf wedi siarad amdano mewn sesiynau blaenorol yn y Senedd, ac wrth gwrs, mae'n ennyn pryderon y farnwriaeth a chomisiwn Thomas hefyd. Pan gyflwynwyd cymorth cyfreithiol ym 1948, wrth gyflwyno'r adroddiad, cafodd ei ddisgrifio gan yr Is-iarll Simon yn y bôn fel GIG o gyngor a chymorth cyfreithiol i'r bobl. Dywedodd:

'Felly, cymeradwyaf yr Adroddiad hwn i'r Tŷ gyda'r ystyriaeth syml hon, na ddylai unrhyw ddinesydd, beth bynnag fo'r anawsterau sy'n deillio o dlodi, fethu cael y cymorth neu'r cyngor cyfreithiol sydd mor angenrheidiol i sefydlu ei hawliau llawn. Rwyf o'r farn bod hwn yn ddiwygiad hanfodol mewn gwir ddemocratiaeth'.

A chredaf fod y sylw hwnnw yr un mor wir heddiw â phan ddaeth y GIG i fodolaeth. Yr hyn sy'n anffodus mewn rhai ffyrdd yn fy marn i yw bod ethos diben cyngor a chymorth cyfreithiol yn cael ei leihau i fod yn fater o gost yn hytrach nag o rymuso pobl yn sylfaenol mewn democratiaeth. Mae hwn yn fater sydd wedi cael sylw. Cafodd ei grybwyll gan yr Arglwydd Neuberger, fel llywydd y Goruchaf Lys, a ddywedodd:

'Mae torri cost cymorth cyfreithiol yn amddifadu'r union bobl sydd fwyaf o angen i'r llysoedd amddiffyn eu gallu i gael cyngor a chynrychiolaeth gyfreithiol.'

A dywedodd barnwr Goruchaf Lys arall yn 2018, yr Arglwydd Wilson:

'Hyd yn oed lle mae'n ofynnol parhau i ddarparu cymorth cyfreithiol am ddim, er enghraifft i ddiffynyddion sy'n wynebu cyhuddiadau troseddol ac i rieni sy'n wynebu bygythiad y bydd eu plant yn cael eu cymryd oddi arnynt, mae'r DU yn ei ddatgymalu'n anuniongyrchol drwy osod cyfraddau taliadau ariannol i gyfreithwyr ar lefelau mor anfasnachol fel bod y rhan fwyaf ohonynt yn teimlo, yn gyndyn, na allant wneud y gwaith hwnnw. Mae mynediad at gyfiawnder dan fygythiad yn y DU.'

Ac mae wedi bod ers peth amser, ac nid oes ond angen i chi edrych ar y ffigurau dros y degawd diwethaf. Yn 2011, gwerth y gwariant ar gymorth cyfreithiol yng Nghymru mewn termau real oedd £128 miliwn; swm y gwariant ar gymorth cyfreithiol yn awr yw £80 miliwn—gostyngiad o 37 y cant. Gostyngiad sy'n cymharu â gostyngiad o 28 y cant yn Lloegr mewn gwirionedd, a chredaf fod hynny'n dangos nad yn y maes troseddol y bu'r galw gwirioneddol am gymorth cyfreithiol yng Nghymru fel y cyfryw, ond yn hytrach yn bendant iawn yn yr arena gymdeithasol. I bob pwrpas, mae gennym brinder o gyngor bellach. Mae Llywodraeth Cymru wedi buddsoddi symiau enfawr o arian—

Photo of David Rees David Rees Labour 2:23, 30 Mehefin 2021

(Cyfieithwyd)

Weinidog, rwy'n gofyn i fy nghyd-Aelodau fod yn gryno yn eu cwestiynau; gofynnaf hefyd i Weinidogion fod yn gryno yn eu hatebion hefyd, os gwelwch yn dda.

Photo of Mick Antoniw Mick Antoniw Labour

(Cyfieithwyd)

Diolch ichi am hynny, Ddirprwy Lywydd. Rwy'n credu, felly, y gwnaf orffen ar y cwestiwn penodol hwnnw drwy ddweud, yn y bôn, fod y cyngor a'r cymorth a gyflwynwyd gan Lywodraeth Cymru yn ymgais i drwsio'r bwlch sy'n bodoli ar hyn o bryd, ond mae hwnnw yn sicr yn drwsio anfoddhaol.

Photo of Mark Isherwood Mark Isherwood Conservative 2:24, 30 Mehefin 2021

(Cyfieithwyd)

Mae gormod o bobl anabl yn parhau i ddioddef anghyfiawnder cymdeithasol oherwydd y rhwystrau i fynediad a chynhwysiant a roddir yn eu ffordd ar bob lefel o gymdeithas. Ar 24 Chwefror eleni, pleidleisiodd y Senedd o blaid fy nghynnig deddfwriaethol gan Aelod ar gyfer Bil Iaith Arwyddion Prydain, neu Fil BSL. Fel aelod o'r grŵp trawsbleidiol ar faterion pobl fyddar yn y Senedd ers 2003, ac fel cadeirydd y grŵp trawsbleidiol ar anabledd yn nhymhorau blaenorol y Senedd, mae hwn yn fater rwyf wedi bod yn ymwneud ag ef ers tro byd yng ngogledd a de Cymru. Byddai fy Mil arfaethedig yn gwneud darpariaeth i annog y defnydd o BSL yng Nghymru, a gwella mynediad at addysg a gwasanaethau mewn BSL. Fel y gwyddoch, fodd bynnag, nodi fy nghynnig deddfwriaethol yn unig a wnaeth y bleidlais yma ym mis Chwefror, ac felly mae angen cynnig Bil yn llwyddiannus yn y Senedd hon fel y gall deddfwriaeth fynd rhagddi, gan ddechrau gydag ymgynghoriad cyhoeddus eang. Pa drafodaethau rydych wedi'u cael gyda'r sector cyfreithiol, felly, neu pa drafodaethau y byddwch yn eu cael, ynglŷn â ffyrdd y gellid hyrwyddo amcanion fy Mil arfaethedig drwy ddeddfwriaeth?

Photo of Mick Antoniw Mick Antoniw Labour 2:25, 30 Mehefin 2021

(Cyfieithwyd)

Diolch am y cwestiwn. Yn amlwg, mater i chi yw cynnig deddfwriaethol gan Aelod, a mater i'r Senedd. Yr hyn rwy'n awyddus i'w wneud yw cael trafodaethau ar y cyd â'r proffesiwn cyfreithiol am y ffordd y gallwn ddarparu'r cyngor a'r cymorth sy'n rhoi cefnogaeth i'n cymunedau, yr holl rai mwyaf agored i niwed a'r rhai mewn angen. A  hoffwn dynnu eich sylw hefyd at y ffaith mai cynigion y Llywodraeth Geidwadol sydd, i bob pwrpas, wedi eithrio cymorth cyfreithiol o'r holl faterion sy'n ymwneud â lles a meysydd cymdeithasol a arferai fodoli flynyddoedd lawer yn ôl a fyddai bellach, mae'n debyg, yn sylwedd y gefnogaeth i rai o'r amcanion sydd gennych mewn gwirionedd. Ond rwy'n fwy na pharod i gael trafodaethau pellach ar y mater hwnnw.