Diolch am y cyfle i drafod paratoadau o ran y gyllideb ar gyfer y flwyddyn ariannol nesaf fwy neu lai. Mae hon yn ddadl amserol, ac mae'n amlwg yn un eithriadol o bwysig wrth i ni ddod allan o bandemig COVID-19, a hoffwn i droi fy nghyfraniad at lywodraeth leol, a'r swyddogaeth a'r chyfle i gefnogi cynghorau yn briodol. Ond ar yr adeg hon, rwy'n atgoffa'r Aelodau o'm diddordeb fel aelod etholedig o Gyngor Bwrdeistref Sirol Conwy hefyd.

Drwy gydol y pandemig hwn, mae cynghorau wedi gweithio yn anhygoel o galed, ac mae eu hymdrechion wedi bod yn eithriadol. Mae'r flwyddyn a hanner diwethaf wedi dangos mai cynghorau sydd yn y sefyllfa orau yn aml i benderfynu yr hyn sydd orau i'w hardal. Mae pobl yn gwybod pwy yw eu cynghorwyr lleol, ac mae ganddyn nhw gysylltiad personol â'r ddemocratiaeth leol honno hefyd. Fel y cyfryw, mae'n hanfodol bwysig bod ganddyn nhw'r arian i gyflawni blaenoriaethau lleol. Mae cynghorau yng Nghymru, fel y gwyddom ni, wedi wynebu pwysau sylweddol yn ystod y pandemig, ac mae rhywfaint o'r wybodaeth ddiweddaraf yn dangos bod cynghorau Cymru hyd yma, wedi adrodd am golledion ariannol o gannoedd o filiynau o bunnoedd drwy golli incwm a gwariant ychwanegol. Rwyf i'n sicr yn cydnabod y gefnogaeth sylweddol y mae'r Llywodraeth wedi ei rhoi i gynghorau drwy gydol y cyfnod hwn, ond bydd y colledion hyn yn cael effaith sylweddol ar gyllidebau cynghorau yn y dyfodol, gan arwain at bwysau cyllidebol cynyddol, nid yn unig nawr, ond yn y dyfodol hefyd. Dangosodd yr adroddiad diweddaraf gan Ddadansoddi Cyllid Cymru y gallai pwysau pethau heb eu cyllido mewn cynghorau y flwyddyn nesaf fod dros £400 miliwn, ac mae angen cydnabod a chefnogi hyn yn briodol drwy benderfyniadau cyllidebol fel y gall cynghorau gyflawni y blaenoriaethau lleol hynny.

Felly, o ddarparu gwasanaethau lleol i gefnogi pobl sy'n agored i niwed a darparu cymorth busnes, mae cynghorau wedi dangos yr hyn y gallan nhw ei wneud pan gânt eu hariannu a'u cefnogi yn briodol, ac yn aml mae modd gwneud hyn gan darparu gwerth am arian ac atebolrwydd lleol clir. O ran gwerth am arian, rydym ni'n gwybod bod gwariant lleol gan awdurdodau lleol yn darparu'r gwerth hwnnw am arian. Yn aml, gall llywodraeth leol weithio'n agosach ac yn well gyda chyflenwyr lleol, ac mae adroddiadau hyd yn oed wedi dangos, ar gyfer pob £1 sy'n cael ei gwario gyda chyflenwr lleol, bod hynny werth tua £1.76 i'r economi leol, ond dim ond 36c os caiff ei wario y tu allan i'r ardal leol. Mae hynny'n gwneud pob £1 werth tua 400 y cant yn fwy yn lleol i'r economi leol, felly mae'n rhoi gwerth da iawn am arian yn yr ardaloedd lleol.

Yn olaf, mae modd cryfhau mwy ar brosesau gwaith a chynllunio cynghorau drwy ddarparu setliadau realistig, amlflwydd i'r cynghorau hynny, a byddai hyn yn rhoi sicrwydd ariannol tymor hir i gefnogi'r gwaith o ddarparu gwasanaethau hanfodol. Hefyd, fel y dywedais i eisoes yn y Siambr droeon, dyma'r amser i ddatganoli mwy o bwerau i gynghorau a dod â'r pŵer hwnnw yn nes at bobl, a fyddai'n cael ei groesawu ynghyd â'r cymorth ariannol priodol hwnnw. Felly, i gloi, Llywydd, o'm hochr i, dyma'r amser i'r gyllideb hon gan Lywodraeth Cymru wrth gynllunio ar gyfer y flwyddyn nesaf ganiatáu i gynghorau ffynnu drwy fwy o sicrwydd o ran cyllid, ac i rymuso penderfyniadau lleol drwy'r lefelau ariannu hynny sy'n adlewyrchu'r gwerth sydd gan gynghorau yn ein gwlad. Diolch yn fawr iawn.