Part of the debate – Senedd Cymru am 6:48 pm ar 13 Gorffennaf 2021.
Mae angen i mi ddatgan buddiant gan fy mod i'n dal i fod yn gynghorydd yn sir y Fflint o hyd hefyd. Yn ystod y 10 mlynedd diwethaf o gyni, oherwydd i gyllidebau Llywodraeth Cymru gael eu torri, mae gwasanaethau cyhoeddus, gan gynnwys cynghorau, wedi eu torri at yr asgwrn. Maen nhw wedi ad-drefnu ac ailstrwythuro tan eu bod nhw wedi cyrraedd pwynt tyngedfennol. Roedd y dreth gyngor yn arfer cyfateb i 24 y cant o'r gyllideb; daw'r gweddill o'r Llywodraeth. Nawr, mae'n cyfateb i 30 y cant o'r gyllideb, ac ni all barhau i gynyddu. Ni all preswylwyr ei fforddio, a bydd cyfraddau treth heb ei chasglu yn parhau i dyfu. Mae cynghorau hefyd yn un o'r cyflogwyr mwyaf, sydd hefyd wedyn yn cyfrannu at yr economi. Mae angen cynnwys dyfarniadau cyflog, pwysau cynyddol ar y gyllideb, yn bennaf ar ofal cymdeithasol ac addysg, a chyflwyno deddfwriaeth newydd, gan fod cynghorau bellach ar y pwynt tyngedfennol. Mae toriadau i wasanaethau'r cyngor yn golygu toriadau i dimau draenio, cynnal a chadw priffyrdd, cyllid ar gyfer addysg, gofal cymdeithasol, casgliadau gwastraff, trwsio tyllau ar y ffordd a glanhau strydoedd—yr holl bethau hyn sy'n bwysig i bobl. Beth bynnag yw maint a demograffeg cyngor, mae costau sefydlog nad oes posibl eu newid, yn parhau mewn sawl ardal. Mae angen sefydlu cyllid gwaelodol fel bod gan y rhai sy'n cael y cyllid lleiaf ddigon o hyd i allu darparu'r gwasanaethau sylfaenol. A gaf i ofyn i'r Gweinidog pa waith sydd wedi ei wneud i ymchwilio i gyflwyno cyllid gwaelodol llywodraeth leol i ddiogelu gwasanaethau a'r rhai sy'n dibynnu arnyn nhw, ac a oes modd ystyried hynny ar gyfer y dyfodol hefyd? Diolch.