Part of the debate – Senedd Cymru am 4:36 pm ar 14 Gorffennaf 2021.
Diolch yn fawr iawn i chi i gyd—y rhai ohonoch a siaradodd am y mater hwn. Diolch i Laura Anne, i Gareth ac i Siân hefyd. Rwy'n ddiolchgar iawn i chi. A hoffwn ddiolch hefyd i'r sefydliadau y siaradais â hwy ac a gyfrannodd tuag at fy ystyriaethau yma. Diolch hefyd i'r Dirprwy Weinidog am eich ymateb.
Credaf fod gwir angen imi wneud un peth yn glir—dau beth, mewn gwirionedd; rwy'n deud celwydd. Y cyntaf yw: nid fi sy'n dweud hyn. Plant a phobl ifanc sy'n gofyn am hyn. Yr ail yw fy mod yn credu y gall fod rhywfaint o ddryswch, ac efallai fod hynny'n ymwneud â'r ffordd rydym wedi cyflwyno hyn. Nid yw hyn yn ymwneud â chael gwared ar y sefydliadau preifat. Mae hyn yn ymwneud â dweud bod angen i'r elw a wnânt fynd yn ôl i ofalu am y plant a'r bobl ifanc y credaf eu bod yn malio'n angerddol amdanynt. Nid ydym eisiau i'r arian hwnnw fynd i gyfranddalwyr. Mae'n syml iawn. Nid ydych yn gwneud elw o blant sy'n agored i niwed.
Rwyf wedi cael gyrfa ym maes amddiffyn plant—dros 27 mlynedd—ac rwy'n cydnabod ehangder a chymhlethdod y mater rydym wedi'i drafod yma y prynhawn yma. Mae'n fater cymhleth ac mae amser yn hanfodol, am mai bywydau plant a phobl ifanc yw'r rhain. Mae Comisiynydd Plant Cymru wedi bod yn galw am hyn ers 2017, ac yn ei hadroddiad blynyddol yn 2020, dywedodd nad oedd Llywodraeth Cymru wedi dangos unrhyw arweiniad arwyddocaol ar y mater hyd yma. Ond rwy'n falch o glywed ei fod bellach yn cael sylw. Dyma'r amser i weithredu'n gyflym.
Roedd yr adolygiad annibynnol o ofal—yn ôl i'r Alban—yn glir na ddylai plant orfod aros tan ddiwedd adolygiad llywodraeth traddodiadol cyn gweld newid. A byddwn yn annog y Llywodraeth yn gryf i fabwysiadu'r egwyddor honno. Sylwaf y bydd gwaith yn mynd rhagddo drwy gydol yr haf a'r hydref, ond mae'n rhaid inni weld gweithredu a newidiadau tymor byr yn awr, boed yn gomisiynu, ariannu neu gefnogi awdurdodau lleol i ddechrau'r broses o gynyddu darpariaeth sector cyhoeddus a'r trydydd sector hyd at bwynt lle gellid cyflwyno deddfwriaeth sy'n cyfeirio elw tuag at ofal ac nid i bocedi cyfranddalwyr.
Rwyf hefyd yn cydnabod pryderon gan Aelodau am y ddarpariaeth bresennol yn y sector preifat, a'r pryderon ynglŷn ag unrhyw newid sylweddol. Cytunaf yn llwyr nad yw'n fater syml o ddileu'r ddarpariaeth honno. Mae'n rhaid ei wneud yn ofalus ac yn sensitif wrth inni symud tuag at system sy'n rhoi pob ceiniog tuag at ofal ac anghenion plant a phobl ifanc.
Hoffwn gloi gyda hyn: mae llawer o bobl ifanc yn byw mewn sefyllfaoedd cymhleth ac mae ganddynt hanesion cymhleth. A hoffwn orffen gyda geiriau Phoebe sy'n 13 oed, 'Rwyf am aros nes daw'r haul allan, gobeithio, a rhoi bywyd braf i mi.' Diolch yn fawr iawn.