3. A wnaiff y Prif Weinidog roi diweddariad am y defnydd o gyfarpar diogelu personol mewn cartrefi gofal yn Arfon? OQ56933

Diolch yn fawr i Siân Gwenllian am y cwestiwn, Llywydd. Bydd angen i staff cartrefi gofal barhau i wisgo cyfarpar diogelu personol i ddiogelu preswylwyr a’u hunain rhag y risg o COVID‑19. Mae hyn yn cynnwys staff yng nghartrefi gofal Arfon. Rydym yn dal i ddarparu cyfarpar diogelu personol am ddim i gartrefi gofal i ymdrin â’r pandemig. 

Dydy hi dal ddim yn glir beth ydy'r sefyllfa o ran gweithwyr gofal yn y gymuned a'r defnydd o un rhan o offer PPE, sef y gynnau neu gowns. Mae yna nifer wedi cysylltu efo fi yn sgil pryderon eu bod nhw'n cael eu trin yn eilradd i'w cydweithwyr mewn settings clinigol am nad ydyn nhw'n gorfod gwisgo gynnau/gowns. Dyma un neges ges i: 

Pan fyddwn ni'n ceisio cadw cleientiaid positif allan o'r ysbyty ac amddiffyn eraill yn y gymuned, gwrthodir darn hanfodol o gyfarpar diogelu personol i ni.

Fedrwch chi gadarnhau beth yn union ydy'r sefyllfa pam fod gweithwyr yn cael eu trin yn wahanol, ac a fyddwch chi'n ailystyried? Yng ngeiriau fy etholwr i eto, dyma ddywedodd hi wrthyf i: 

Mae gofal cymdeithasol eisoes mewn argyfwng. Mae recriwtio a chadw staff gofal ar ei lefel isaf erioed, a bydd hyn ond yn gwaethygu'r sefyllfa ymhellach gan y bydd staff yn teimlo nad ydyn nhw'n cael eu diogelu, ac yn chwilio am waith arall.

Wel, Llywydd, diolch yn fawr i Siân Gwenllian am y pwyntiau ychwanegol yna. Maen nhw'n bwysig, a dwi wedi clywed fy hunain o'r bobl sy'n gweithio yn y maes eu bod nhw'n teimlo yr un peth. Ond, trwy gydol y pandemig, mae natur y cyfarpar diogelu personol sydd wedi cael ei ddarparu i ofal cymdeithasol wedi cael ei arwain gan y pwyllgor arbenigol sydd yn darparu cyngor i'r Llywodraeth yma yng Nghymru a phob Llywodraeth arall yn y Deyrnas Unedig. Maen nhw'n edrych ar bopeth sy'n dod o'r maes, pob adroddiad sydd ar gael, ac mae eu cyngor nhw yn mynd at y pedwar prif swyddog meddygol a'r pedwar prif swyddog nyrsio, ac maen nhw'n rhoi y cyngor yn ôl atom ni sydd yn dweud, 'Dyna'r cyfarpar diogelu personol sy'n addas i bobl sy'n gweithio mewn cyd-destun A, cyd-destun B, ac yn y blaen'. Popeth maen nhw'n ddweud wrthym ni, ni'n rhoi—ni'n ariannu a rŷm ni'n rhoi. Os bydd y cyngor yn newid—ac maen nhw'n cadw'r cyngor o dan eu llygaid nhw drwy'r amser—bydd safbwynt y Llywodraeth yma yng Nghymru yn newid hefyd. Ond nid lawr i fi yw e, dwi'n meddwl, i fynd yn erbyn y cyngor rŷm ni'n ei gael oddi wrth bobl sydd lot fwy cyfarwydd gyda'r maes na fi. Pan fyddan nhw'n dweud, 'Dyna beth sy'n addas i'r cyd-destun yna,' dyna beth rŷm ni'n ei wneud.

Diolch, Prif Weinidog, am eich ymateb i Siân Gwenllian yn y fan yna. Rwy'n sicr yn cydymdeimlo â'r sylwadau a wnaed drwy Siân Gwenllian gyda'r geiriau gan berchnogion cartrefi gofal a gweithwyr cartrefi gofal. Mae'n anodd, rwy'n credu, i lawer ohonom ni ddeall y gwahaniaeth sylweddol hwnnw o ran diogelwch ar gyfer swyddi a thasgau sy'n ymddangos yn eithaf tebyg, rhwng gweithiwr iechyd a gweithiwr cymorth gofal, ond yn amlwg rydych chi wedi ateb y cwestiwn a ofynnwyd i chi yn hynny o beth.

Ar bwynt ychydig yn ehangach, o ran cyfarpar diogelu personol a'i gyflenwad, fe wnaethoch chi sôn am y cyflenwad am ddim i gartrefi gofal, sydd i'w groesawu, wrth gwrs. Ond wrth gwrs drwy gydol y pandemig, swyddogaeth awdurdodau lleol a chynghorau sir fu sicrhau bod y cyflenwad yn cyrraedd carreg drws cartrefi gofal a gweithwyr gofal cartref hefyd, ac rwy'n siŵr y byddwch chi'n cytuno eu bod nhw wedi gwneud gwaith anhygoel drwy'r cyfnod hwnnw o ran logisteg a chael y cyfarpar hwnnw i'r lleoedd sydd ei angen. Yng ngoleuni hynny, pa gynlluniau sydd gennych chi i sicrhau bod y cyflenwad hwn yn gallu parhau ac nad oes unrhyw bethau annisgwyl yn codi, yn enwedig dros fisoedd y gaeaf, o ran y galw am y cyflenwad hwn, fel bod gweithwyr gofal cymdeithasol yn cael eu diogelu yn briodol? Diolch.

Llywydd, diolchaf i'r Aelod am hynna. Rwy'n cytuno yn llwyr â'r hyn a ddywedodd am y gwaith anhygoel y mae awdurdodau lleol ym mhob rhan o Gymru wedi ei wneud, gan orfod paratoi eu hunain yn sydyn i ddarparu gwasanaeth na fu'n rhaid iddyn nhw ei ddarparu erioed cyn hynny. Rwy'n credu weithiau nad yw aelodau'r cyhoedd yn sylweddoli yn llwyr mai perchennog neu reolwr y cartref gofal eu hunain oedd yn gyfrifol am ddod o hyd i gyfarpar diogelu personol a thalu amdano ar gyfer cartref gofal tan y pandemig. Rhyngom ni, rhwng Llywodraeth Cymru, rhwng yr adran cydwasanaethau, a rhwng awdurdodau lleol, fe wnaethom ni lwyddo i sefydlu cadwyn gyflenwi gymhleth iawn. Ceir cannoedd ar gannoedd o gartrefi gofal yng Nghymru, heb sôn am y lleoliadau gofal cartref y cyfeiriodd Siân Gwenllian atyn nhw, felly rwy'n rhannu barn yr Aelod yn llwyr am y gwaith anhygoel a gafodd ei wneud i roi hynny ar waith. Rydym ni wedi sicrhau, Llywydd, y byddwn ni'n parhau i ariannu cyfarpar diogelu personol drwy awdurdodau lleol i gartrefi gofal tan ddiwedd y flwyddyn ariannol hon; mae 450 miliwn o eitemau wedi eu cyflenwi eisoes i'r sector gofal yma yng Nghymru, ac ar hyn o bryd mae gennym ni gyflenwad 24 wythnos o gyfarpar diogelu personol, ar draws yr holl wahanol ystodau, ym mhob warws, wrth i ni gychwyn y gaeaf hwn. Bydd yr Aelod yn gwybod, yn nyddiau cynnar iawn y pandemig, fod rhai gwendidau yn y gadwyn gyflenwi yng Nghymru ac ar draws y Deyrnas Unedig. Mae'r rhain wedi cael sylw gofalus iawn, a gyda 24 wythnos eisoes yn y warws, rwy'n credu y gallwn ni fod yn hyderus drwy'r gaeaf.

Bydd yr hyn sy'n digwydd y tu hwnt i ddiwedd mis Mawrth eleni yn dibynnu'n fawr iawn ar yr hyn y byddwn ni'n ei ddysgu o'r adolygiad cynhwysfawr o wariant ddiwedd mis Hydref, a pha un a fydd cyllid parhaus ar draws y Deyrnas Unedig i barhau i ddarparu'r cyflenwadau rydym ni'n gallu eu darparu ar hyn o bryd.