2. Beth mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud i fynd i'r afael â diogelwch menywod mewn mannau cyhoeddus? TQ568

Diolch i Joyce Watson am ei chwestiwn. Ddoe, gwneuthum ddatganiad ar ddiogelwch menywod mewn mannau cyhoeddus. Yng Nghymru, rydym yn datblygu ein strategaeth trais yn erbyn menywod, cam-drin domestig a thrais rhywiol i gynnwys ffocws ar drais yn erbyn menywod ar y stryd, yn y gweithle ac yn y cartref, er mwyn cyflawni ein hymrwymiad i sicrhau mai Cymru yw'r lle mwyaf diogel yn Ewrop i fod yn fenyw.

Diolch, Weinidog, a diolch, Lywydd, am dderbyn fy nghwestiwn. Fel y gwnaethoch nodi yn eich datganiad ysgrifenedig ddoe, Weinidog, mae'n destun tristwch fod yn rhaid i chi gyhoeddi datganiad arall am fod merch ifanc arall wedi colli ei bywyd. Ei henw yw Sabina Nessa, ac mae'n rhaid i bob un ohonom gofio a dweud ei henw.

Nid yw menywod a merched yn teimlo'n ddiogel mewn mannau cyhoeddus. Mae aflonyddu rhywiol cyhoeddus yn aml yn cael ei alw'n epidemig, ond nid yw'n newydd. Fe wyddoch gystal ag unrhyw un, Weinidog, ei fod yn endemig yn ein cymdeithas. Yr hyn sydd wedi newid, serch hynny, yw'r ffordd y gall menywod a merched, drwy'r cyfryngau cymdeithasol a gwefannau, droi eu galar a'u dicter yn wrthwynebiad torfol, ac mae ymgyrchoedd fel y Rhuban Gwyn, Everyone's Invited ac Our Streets Now yn gwneud gwaith rhagorol yn codi ymwybyddiaeth ac yn lobïo dros ddiwygio diwylliannol.

Rwy'n croesawu eich ymrwymiad i gryfhau strategaeth trais yn erbyn menywod Cymru i gynnwys ffocws ar fannau cyhoeddus a gweithleoedd. Ond hefyd mae angen i Lywodraeth y DU wneud aflonyddu rhywiol cyhoeddus yn drosedd benodol, ac fe geisiodd Harriet Harman wneud hyn gyda Bil yr Heddlu, Troseddu, Dedfrydu a’r Llysoedd sydd bellach yn mynd drwy dŷ'r Arglwyddi. A gaf fi annog Llywodraeth Cymru i roi pwysau ar San Steffan yng nghyswllt hynny?

Ond o ran yr hyn y gallwn ei wneud yn awr yng Nghymru, fe ddywedoch chi yn eich datganiad:

'Nid lle menywod yw addasu eu hymddygiad, ond lle'r rhai sy’n cam-drin.'

Ac mae hynny'n hollol wir. Ond mae angen i ninnau wneud i fenywod a merched deimlo'n ddiogel yn gyhoeddus, yn enwedig gyda bywyd nos yn ailagor a myfyrwyr yn dychwelyd i'r brifysgol. Felly, a wnewch chi ymuno â mi i argymell y fenter mannau diogel, sef rhwydwaith o leoliadau a chymorth sy'n rhoi lloches i unrhyw un sy'n teimlo dan fygythiad, mewn perygl neu'n ofnus? Mae ar waith yng Nghaerdydd yn awr, a gall pobl lawrlwytho'r ap mannau diogel i ddod o hyd i'r drws agored agosaf ar eu ffordd adref. Gwn fod gwestai yn Abertawe a mannau eraill hefyd wedi mabwysiadu cynlluniau tebyg. Mae'n sicr yn rhywbeth y dylem geisio'i ehangu yng Nghymru, a byddwn yn ddiolchgar iawn am gymorth Llywodraeth Cymru i wneud hynny. Heddiw, ysgrifennais at Brif Weithredwr a Chlerc y Senedd i ofyn a allwn ni yma ddefnyddio a chynnig man diogel i gadw pobl yn ddiogel ym Mae Caerdydd. Roeddwn yn falch iawn o glywed fy mod wedi cael ymateb cadarnhaol. Galwaf ar bawb yma yn yr adeilad hwn i gefnogi’r cais hwnnw, ac nid wyf yn disgwyl i unrhyw un beidio â gwneud hynny. Diolch.

Wel, a gaf fi ddiolch i Joyce Watson am ofyn y cwestiwn hwn y prynhawn yma, yn dilyn fy natganiad ddoe, ac yn wir, am ei hymrwymiad hirdymor, hirsefydlog i ymladd trais yn erbyn menywod, ymhell cyn iddi gael ei hethol i’r Senedd hyd yn oed? Ac i Aelodau newydd, mae yna adeg bwysig iawn i ddod, gyda'r Diwrnod Rhyngwladol Diddymu Trais yn erbyn Menywod a Phlant. Mae pob plaid yn cymryd rhan, a chawn weld beth y gallwn ei wneud eleni, ond mae'n bwysig iawn, a bydd pobl o amgylch y Siambr yn dechrau gwisgo'r rhubanau gwyn.

A gaf fi ddweud hefyd fod hyn yn newyddion da iawn, fod y fenter mannau diogel—y gallai'r Senedd, gobeithio, ddod yn un ohonynt? Bydd y Comisiwn, rwy'n siŵr, yn ystyried hynny'n ofalus iawn. Ac rwy’n llongyfarch yn arbennig y busnesau yng Nghaerdydd a ddechreuodd y fenter mannau diogel hon—y busnesau hynny, FOR Cardiff—gan gydnabod mai partneriaid yw'r rhain oll—y sector preifat, y sector cyhoeddus a’r trydydd sector—sy’n dod ynghyd i fynd i’r afael â’r pla hwn, y trais endemig yn erbyn menywod.

Felly, hoffwn roi sicrwydd i'r Senedd heddiw y bydd ein strategaeth trais yn erbyn menywod, cam-drin domestig a thrais rhywiol nesaf yn mynd i'r afael ag elfennau ehangach o hyn, sef trais yn erbyn menywod mewn mannau cyhoeddus ac yn y gweithle. Rydym bob amser wedi nodi ein huchelgais fel Llywodraeth Cymru i ddod â thrais yn erbyn menywod a merched i ben. Mae'n broblem gymdeithasol, fel y dywedais yn fy natganiad, sy'n galw am ymateb cymdeithasol, ac mae'n ymwneud â herio agweddau a newid ymddygiad y rheini sy'n cam-drin. Ac mae hyn yn hollbwysig, ond hefyd, fel y dywedais yn fy natganiad, ni fydd Cymru'n anwybyddu camdriniaeth. Ond rwy'n falch fod comisiynwyr heddlu a throseddu, y byrddau diogelwch cyhoeddus, oll yn dod ynghyd. Rydym yn ymgynghori ar ein strategaeth ddrafft, a gwn y bydd ymgyrchoedd Byw Heb Ofn yn mynd i'r afael â'r broblem enfawr hon o ran ymwybyddiaeth o stelcio, aflonyddu, cam-drin a thrais yn erbyn menywod ym mhob agwedd ar fywyd, gan gynnwys ar y stryd ac mewn mannau cyhoeddus eraill.

A gaf fi ddiolch i Joyce Watson am godi'r mater hwn inni allu siarad amdano yn y Senedd? Ac wrth gwrs, codais fater yr angen i gryfhau’r strategaeth trais yn erbyn menywod, cam-drin domestig a thrais rhywiol yn y Senedd ddoe yng ngoleuni llofruddiaeth erchyll Sabina Nessa. Ac rwy'n falch fod y Gweinidog wedi cyhoeddi datganiad yn ddiweddarach brynhawn ddoe yn nodi bod y Llywodraeth wedi ymrwymo i gryfhau'r strategaeth i gynnwys ffocws hollbwysig ar drais yn erbyn menywod mewn mannau cyhoeddus yn ogystal â'r cartref.

Ar hyn o bryd, mae gwasanaethau cymorth arbenigol a hanfodol bwysig y strategaeth yn cael eu hariannu drwy glytwaith o gomisiynau a grantiau lleol, rhanbarthol a chenedlaethol, yn ogystal â photiau arian elusennol, yn aml gyda chontractau byr. Mae gwasanaethau arbenigol yn nodi bod lefelau a phrosesau cyllido'n parhau i fod yn wahanol yn ôl gwahanol awdurdodau lleol, byrddau iechyd, comisiynwyr heddlu a throseddu. A gaf fi ofyn am ymrwymiad felly i weithredu model cyllido cynaliadwy, gyda ffocws ar atal ac ymyrraeth gynnar, a gofyn sut y bydd y Llywodraeth yn sicrhau ei bod yn cyflawni'r diben hwn ac yn goruchwylio'r cyllid hwnnw ar lefel genedlaethol a lleol, yn unol â'r galwadau, sy'n cael eu llywio gan brofiadau gwasanaethau arbenigol? Diolch.

Diolch yn fawr, Sioned Williams, ac fe'ch clywais yn codi'r cwestiwn ddoe yn y Senedd, yn y datganiad busnes. A diolch am godi'r mater hollbwysig hwnnw ynglŷn ag ymyrraeth gynnar, atal a rôl y sefydliadau arbenigol, sy'n rhoi cryn dipyn o gymorth inni ddatblygu'r strategaeth bum mlynedd nesaf. Mewn gwirionedd, cawsom fenter strategaeth gyllido, a gadeiriwyd gan Yasmin Khan, un o'n cynghorwyr cenedlaethol, i ddod â'r gwasanaethau arbenigol ynghyd, ac yn wir, pawb sy'n ariannu'r gwasanaethau arbenigol hefyd, ac i symud ymlaen fel bod gennym ddull cenedlaethol mwy cydlynol o gyllido, a fydd, wrth gwrs, yn cynnwys partneriaethau rhanbarthol ac ar lefel leol hefyd, er mwyn sicrhau bod ein gwasanaethau arbenigol yn cael eu hariannu'n llawn yng Nghymru.

Rwy'n ddiolchgar iawn am gael fy ngalw, ac rwy'n ddiolchgar i fy nghyd-Aelod, Joyce Watson, am godi'r mater hwn. Ond mae'n peri tristwch fod yn rhaid inni siarad am y materion hyn, er yn iawn ein bod yn gwneud hynny, o ystyried y digwyddiadau diweddar. Nid wyf am ailadrodd yr hyn y mae cyd-Aelodau wedi'i ddweud heddiw, ond Weinidog, rwyf am fod yn gwbl onest ac yn gwbl glir yma: lle dynion yw newid eu hymddygiad, a lle dynion yw annog dynion eraill i newid eu hymddygiad. Weinidog, fe sonioch chi am y diwrnod rhyngwladol sydd i ddod, a Diwrnod y Rhuban Gwyn ar 25 Tachwedd, a byddaf yn annog yr holl Aelodau o'r Senedd, holl Weinidogion y Llywodraeth, a chydweithwyr sy'n gweithio yn yr adeilad hwn, a dynion y tu allan i'r adeilad hwn, fod yn rhaid i bob un ohonom wneud addewid y Rhuban Gwyn i beidio byth â chyflawni, esgusodi nac aros yn dawel ynglŷn â thrais dynion yn erbyn menywod. Weinidog, a wnewch chi ddefnyddio eich statws o fewn Llywodraeth Cymru i barhau i ledaenu'r neges mai lle dynion yw newid eu hymddygiad? Diolch.

Diolch yn fawr, Jack Sargeant. Rhaid mai dyna'r ymateb mwyaf pwerus i gwestiwn gwreiddiol Joyce, gan Jack Sargeant. Mae'n siarad nid yn unig am 25 Tachwedd, am Ddiwrnod y Rhuban Gwyn, ond drwy gydol y flwyddyn, fel llysgennad Rhuban Gwyn, am drais dynion, am gamddefnyddio pŵer dynion dros fenywod. A'r ffaith bod trais yn erbyn menywod yn amlwg yn dal i fod yn endemig iawn yn y cartref, ond yn y gymuned, mewn mannau cyhoeddus, yn y gweithle, a wynebu hyn fel mater y teimlwn yn awr y byddwn yn mynd i'r afael ag ef drwy ein cwricwlwm newydd, o ran y cyfrifoldebau a'r cyfleoedd i edrych ar hyn yn ein haddysg, gan addysgu bechgyn yn ogystal â chodi ymwybyddiaeth ymhlith merched. Mae'n rhaid i hyn ymwneud â chodi mater anghydraddoldeb yn ogystal â materion diogelwch a wynebir gan fenywod a merched, a rhoi diwedd ar bob math o drais yn erbyn menywod, cam-drin domestig a thrais rhywiol.

Diolch yn fawr i'r Gweinidog.